“SORUNLU ADA GİRİT”: ATİNA-HANYA İLİŞKİLERİ VE GİRİTLİ MİLLETVEKİLLERİNİN YUNAN PARLAMENTOSUNA DÂHİL OLMA GİRİŞİMLERİ, 1910-1912

Yıl 2018, , - , 15.03.2018

Gürhan Yellice

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000501

Öz

1909’da Gudi darbesi sonrasında Venizelos’un darbeyi gerçekleştiren askerler

tarafından Atina’ya davet edilmesi ve 1910’da Başbakan olması Girit’te Enosis

taraftarları nezdinde adanın Yunanistan’a bağlanması için önemli bir gelişme

olarak değerlendirildi. Bu amaçla Girit’te isyancılar tarafından kurulan İhtilal

Komitesi, Girit parlamentosundaki milletvekillerinin Atina’daki Yunan

parlamentosuna gönderilmesi ve Enosis’in ilan edilmesi konusunda Venizelos

Hükümeti üzerinde giderek artan bir şekilde baskı oluşturmaya başladı. Bu baskı,

Eylül 1911’de patlak veren Osmanlı-İtalyan Savaşı sonrasında en üst seviyeye çıktı.

Ancak Venizelos isyancıların bu talebine Yunanistan’ın içerisinde bulunduğu kritik

koşulları ve özellikle böylesi bir gelişmeye izin verilmesi halinde kesin olarak

Osmanlı Devleti ile savaşa girileceği ve bunun her iki taraf için de büyük bir felaket

olabileceği gerekçesini öne sürerek karşı çıktı. İki taraf arasındaki görüş ayrılığı

nedeniyle kriz giderek büyüdü ve kısa bir süre içerisinde Büyük Devletlerin de dâhil

olduğu uluslararası bir meseleye dönüştü. Bir Osmanlı-Yunan Savaşının

çıkmasından endişe duyan İngiltere ve Fransa adadaki isyan durumu ve Enosis

ısrarının devam etmesi halinde adaya askeri olarak müdahale edileceği tehdidinde

bulunurken, Venizelos’un tüm ikna girişimlerine rağmen 1911 yılı sonu ve 1912 yılı

Nisan ayında isyancılar iki kez milletvekillerini Atina’ya gönderme girişiminde

bulundu. Ancak bu girişimler Yunanistan ve Büyük Devletlerin engellemesi

nedeniyle başarısızlıkla sonuçlandı. Yunan parlamentosuna dâhil olabilmek için

isyancıların Balkan Savaşları’nı beklemesi gerekecekti. Bu çalışmanın amacı 1910

yılından Yunanistan’da Venizelos Hükümetinin milletvekillerini parlamentoya kabul

ettiği Ekim 1912 yılına kadar geçen süreçte Atina ve Hanya arasında yaşanan

gelişmeleri incelemektir. Çalışma ağırlıklı olarak Yunan ve İngiliz Dışişleri

Bakanlığı arşiv belgelerine dayanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Girit, Atina, Hanya, Venizelos, Yunan Parlamentosu, Girit Milletvekilleri

Kaynakça

• Kaynakça,
• Arşivler
• AYE: Archeio İpourgiou Ekseterikon
• BOA: Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• BD: British Documents on the origin of the First World War
• DBPO: Document of British Policy Overseas
• TNA: FO 371: The National Archives, Foreign Office Papers
• MB: AEB: Mousio Benaki, Archeio Venizelou
• Anılar ve Kitaplar
• Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, C. II Kısım II, TTK Basımevi, Ankara 1991.
• Papacosma S. Victor, The Military in Greek Politics: The 1909 Coup d’Etat, The Kent State University Press, Kent, 1977.
• Pangalos, Theodoros, Ta Apaminimonevmata mou 1897-1947, Ekdoseis Kentros, Athina, 1959.
• Konstantinou Svoloupoulou, I Elliniki Eksoteriki Politiki 1900-1945, Ekdoseis Bibliopolion tis Estias, Tetarti Ekdosi, Athina, 1993.
• John S. Koliopoulos and Thanos M. Veremis, Greece The Modern Sequel, from 1831 to the Present, New York University Press, New York, 2002.
• George B. Leon, Greece and the Great Powers, 1914-1917, Thessaloniki: Institute for Balkan Studies, 1974,
• Pierre Renouvin, Birinci Dünya Savaşı ve Türkiye, 1914-1918, Çev. Örgen Uğurlu, Örgün Kitabevi, İstanbul, 2004.
• Şenışık, Pınar, The Transformation of Ottoman Crete: Revolts, Politics and Identity in the late Nineteenth Century, IB Tauris, London, 2011.
• Melas, Spiros, I Epanastasi tou 1909: O Stratiotikos Sindesmos, to Kinima sto Goudi, Kalesma ston Venizelo, Ekdoseis Biris, Athina, 1972.
• Nikos Svoronos, Çağdaş Hellen Tarihini Bakış, Çev. Panayot Abacı, Belge Yayınları, İstanbul 1988.
• Zisis Fotakis, Greek Naval Strategy and Policy, 1910-1919, Routledge, 2005, s.28-32.
• Hale Şıvgın, Trablusgarp Savaşı ve 1911-1912 Türk-İtalyan İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2006.
• Y. Doğan Çetinkaya, Osmanlı'yı Müslümanlaştırmak Kitle Siyaseti, Toplumsal Sınıflar, Boykotlar ve Milli İktisat (1909-1914), İletişim Yay., İstanbul, 2015,
• Makaleler
• Theodore P. Ion, “The Cretan Question”, The American Journal of International Law, Vol. 4, No. 2 (Apr., 1910), pp. 276-284;
• Elektra Kostopoulou “The Island that Wasn’t: Autonomous Crete (1898–1912) and Experiments of Federalization” Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 2016, Vol . 18, No. 6.
• Süreli Yayınlar
• The Times
• The Scotsman
• Economist
• Guardian
• Rizospastis
• Embros
• Esteia
• Kiriks
• Skrip
• Lefki Ori
• Tanin
• Tezler
• Solon Victor, Papacosma, The Greek Military Revolt of 1909, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Indiana University, 1971.
• Richard Cooper Hall, The Crisis in Bulgarian Foreign Policy, 1911-1913, Unpublished PhD thesis, The Ohio State University, 1986, s.17-34.
• Philip John Carabott, The Dodecanese Question 1912-1924, Yayınlanmamış Doktora Tezi, University of London, 1991, London, s.51.