1935 yılında Atatürk’e karşı planlanan suikastın basındaki yansımaları

Yıl 2012, Cilt: 13 Sayı: 49, 1 - 32, 01.09.2012

Bengül Salman Bolat

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000351

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

1935 YILINDA ATATÜRK’E KARŞI PLANLANAN SUİKASTIN BASINDAKİ YANSIMALARI

Öz

Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu olan Atatürk, başta kendi milleti olmak üzere Dünyada en fazla saygı duyulan ve sevilen ender liderlerden birisi olmuştur. Adeta mucize yaratarak, dağılmış ve yıkılmış olan bir imparatorluktan yepyeni bir devlet kurmakla kalmamış, bu devleti on yılı aşkın kısa bir süre içinde de çağdaş dünyaya ayak uydurabilecek bir düzeye getirmeyi başarabilmiştir. Atatürk, tüm bu üstün özellikleri ile Türk Milletinin sonsuz sevgisine mazhar olmuştur. Ancak Atatürk, Milli Mücadelenin başlangıcından ölünceye kadar her bir süreçte farklı şekillerde gösterilen muhalefeti ile birlikte bir ömür geçirmiştir. Bu muhalefet, siyasal anlamda olduğu kadar onun kişilik özelliklerinden ve yaptıklarından da kaynaklanmıştır. Bu muhalefet zaman zaman kin, nefret ve hesaplaşma duyguları ile onu öldürme girişimlerine kadar varmıştır. Atatürk’e karşı çok sayıda suikast planı yapıldığı bilinmektedir. Bunlardan bazılarının ardında Çerkez Ethem vardır. Onun tertiplediği düşünülen öldürme denemelerinden birisi de 1935 yılında gerçekleşmiştir. Çerkes Ethem ve yakınlarının tertiplediği bilinen bu olay özellikle dönemin basınında da geniş yankı bulmuştur. Bu çalışmada, Milli Mücadele sürecinden başlayarak oluşan muhalefet süreci verilmiş, Çerkez Ethem’den bahsedilmiş ve 1935 suikast planının değerlendirmesi yapılmıştır. 1930’lu yılların genel özellikleri ile basının durumu aktarılarak dönemin önde gelen gazeteleri; Cumhuriyet, Ulus, Akşam ve Tan başta olmak üzere çeşitli gazetelerde yer alan haberlere değinilmiştir. Olaya ülke içersinde ve dışında gösterilen tepkiler ile adli olarak ilerleyişi hakkında bilgiler verilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çerkez Ethem, Suikast planı, Ali Saib Ursavaş, Basın, muhalefet

Kaynakça

• Yayınlanmış Arşiv Belgeleri
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre V, C. 14, TBMM Matbaası, Ankara, 1937.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre V, C.5, Ankara,18.10.1935. Kitap ve Makaleler
• Albayrak, Recep, Ethem Bey’in Sürgün Yılları ve Simav Olayları, ( 1919–1948), Ankara, 2004.
• Amca, Münevver, 1935 Yılı Türkiye Yıllık Raporu, Ege üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2007.
• Armaoğlu, Fahir,20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, C.I: 1914-1980, Ankara, 1992.
• Atatürk, Kemal, Nutuk, Ankara, 2002.
• Atay, Falih Rıfkı, Çankaya, İstanbul 1984.
• Berber, Engin, Kurtuluş Savaşı’nda Mustafa Kemal ve Vahdettin, 2. Baskı, Ankara, 1998.
• Çerkez Ethem’in Anıları, İstanbul, 2008.
• Demirel, Ahmet, Birinci Meclis’te muhalefet İkinci Grup, I. Baskı, İstanbul, 1994.
• Efe, Ahmet, Çerkez Ethem, 2. Baskı, İstanbul, 2007.
• Erman, Azmi Nihat, İzmir Suikastı ve İstiklal Mahkemeleri, İstanbul, 1971.
• Esengin, Kenan, Milli Mücadelede Ayaklanmalar, 3. Baskı İstanbul 1998.
• Göz, Ali Cem, Cumhuriyetin Kurumsallaşması Sürecinde Muhalefet Olgusu (1920–1945), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2005.
• Güneş, İhsan, Birinci TBMM’nin Düşünce Yapısı ( 1920–1923), İstanbul, 1997,
• İslamoğlu, Abdullah, II. Meşrutiyet Döneminde Siyasal Muhalefet 1908–1913, İstanbul, 2004.
• Kandemir, Feridun, Atatürk’e İzmir Suikastından ayrı 11 Suikast, Tarih Yay, 1955.
• Köse, Erdal, İffet Halim Oruz’un Hayatı, Sanatı, Eserleri, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum, 2006.
• Kuzu, Ali, Atatürk’e Yapılan Suikastlar, Kariyer yay. İstanbul, 2011.
• Lüle, Zeynel, Mustafa Kemal’in Can Yoldaşı, Ali Çavuş, Doğan Kitap, Ankara, 2008.
• Mardin, Şerif, Türk Modernleşmesi (Makaleler 4), 2. Baskı, İstanbul, 1992.
• Nadi, Yunus, Çerkez Ethem Kuvvetlerinin İhaneti, İstanbul, 1995.
• Ortak, Şaban, Reis-i Cumhur Gazi Mustafa Kemal Paşa’ya Ermeniler Tarafından Düzenlenen Bir Suikast Girişimi (1924), Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. VIII, Sayı: 3, 73, 2006.
• Özalp, Kazım, Milli Mücadele ( 1919–1922), Ankara, 1971.
• Soyak, Hasan Rıza, Atatürk’ten Hatıralar, 6. Baskı, İstanbul, 2004.
• Şavkılı, Cengiz, Atatürk Döneminde Parlamento Faaliyetleri, 1920–1938, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora tezi, Ankara, 2011.
• Şener, Cemal, Çerkez Ethem Olayı, İstanbul, 1984.
• Tanju, Haluk Cemil, Hitabeti İle Meliha Avni Sözen Bir Volkandır, İstanbul, 1982.
• Tansel, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, C.IV, İstanbul, 1991.
• Toker, Metin, Şeyh Sait ve İsyanı, Ankara, 1968.
• Topuz, Hıfzı, II. Mahmut’dan Holdinglere Türk Basın Tarihi, 2. Baskı, İstanbul, 2003.
• Tunaya, Tarık Zafer Türkiye’de Siyasal Partiler, İstanbul, 1986.
• Tunçay, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923–1931), 3. Baskı, İstanbul, 1999.
• Tunçay, Mete, Türkiye’de Sol Akımlar ( 1908–1925), Ankara, 1967.
• Turgut, Nükhet, Siyasal Muhalefet; Batı Demokrasileri- Sosyalist Ülkeler- Türkiye, Ankara, 1994.
• Türkkan, Yasemin, Türk Modernleşmesinde Yeni Adam Dergisi(1934–1938), Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2008.
• Yetkin, Çetin, Serbest Cumhuriyet Fırkası Olayı, İstanbul, 1982.
• Zurcher, Erik Jan, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Çev. Gül Çağalı, İstanbul, 1992. Gazeteler Akşam Cumhuriyet Doğru Yol Elkübis Yeni Gün Son Posta Tan Ulus Ekler
• Ek.1 Tan, 22 Ekim 1935
• Ek.2 Cumhuriyet, 23 Ekim 1935