Cumhuriyet Halk Partisi’nde nevi şahsına münhasır bir muhalif grup: Otuzbeşler

Yıl 2011, Cilt: 12 Sayı: 48, 839 - 867, 01.08.2011

Kadri Unat

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000348

Cited By: 1

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Cumhuriyet Halk Partisi’nde nevi şahsına münhasır bir muhalif grup: Otuzbeşler

Öz

Atatürk’ün 10 Kasım 1938’de ölümünden sonra İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanlığına ve CHP Genel Başkanlığına seçilmesi hem Türk siyasal yaşamı açısından hem de CHP açısından yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur. İkinci Dünya Savaşı’nın etkisi altında geçen ve Milli ùef dönemi olarak da bilinen bu dönem, Mayıs1950’ye kadar devam etmiştir.İnönü döneminin kuşkusuz en önemli gelişmesi Türkiye’de çok partili siyasal yaşama geçilmesidir. Bu süreçte Demokrat Parti gibi yeni siyasal partiler kurulmuşve iktidar-muhalefet ilişkileri yeni bir çehreye bürünmüştür. Aynı dönemde CHP, kendi içinde de birtakım çatışmalara ve çekişmelere sahne olmuştur. Ağustos 1947’de Başbakan Recep Peker’e karşı Nihat Erim önderliğinde ortaya çıkan şler hareketi bunun en önemli örneğidir. Söz konusu çatışmanın özü tek-parti zihniyeti ile demokratik zihniyet arasındaki mücadeleye dayanmaktadır. Bu bağlamda Otuzbeşler hareketinin, çok partili siyasal yaşama geçiş sürecinde CHP’deki değişimi tetikleyen unsurlardan birisi olduğunu söylemek mümkündür

Anahtar Kelimeler

CHP, Demokrasi, Nihat Erim, Otuzbeşler, Recep Peker, İsmet İnönü

Kaynakça

• Arğiv
• Bağbakanlık Cumhuriyet Arğivi BCA 490.01/6/28/7
• BCA 490.01/5/27/17 TðTE Arğivi Kitap ve Makaleler
• Aßaoßlu, Ahmet, Serbest Fırka Hatıraları, ðletiğim Yayınları, ðstanbul, 1994.
• Ahmad, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980), (Çeviren Ahmet Fet- hi), Hil Yayın, ðstanbul, 2007.
• Aydemir, Ğevket Süreyya, ðkinci Adam, Cilt II, Remzi Kitabevi, ðstanbul, 1975.
• Bayar, Celal, Bağvekilim Adnan Menderes, Tercüman Aile ve Kültür Kitaplıßı Yayınları, (Derleyen ðsmet Bozdaß), ðstanbul, 1986.
• Bila, Hikmet, CHP Tarihi (1919-1979), Doruk Matbaacılık, Ankara, 1979.
• Burçak, Rıfkı Salim, Türkiye’de Demokrasiye Geçiğ(1945-1950), Olgaç Yayınevi, 1979.
• CHP Dördüncü Büyük Kurultayı Görüğmeleri Tutulgası, Ulus Basımevi, Anka- ra, 1935.
• CHP Nizamnamesi (Beğinci Büyük Kurultayın 1 Haziran 1939 tarihindeki toplantısında kabul edilmiğtir), Ankara, Ulus Basımevi, 1939.
• CHP Tüzüßü (26.12.1938 tarihinde Üsnomal toplanan Büyük Kurultay tarafın- dan onaylanmığtır), Recep Ulusu Basımevi, Ankara, 1938.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi(1839-1950), Cilt I, ðmge Kitabevi, ðstanbul, 2004.
• Derin, Haldun, Çankaya Özel Kalemini Anımsarken(1933-1951), Tarih Vakfı Yurt Yayınları,ðstanbul, 1995.
• Erim, Nihat, “Bay Peker ve Meselesi II”, Ulus, 5 Aralık 1947.
• _________, “Bay Peker ve Meselesi III”, Ulus, 6 Aralık 1947.
• _________, “Bay Peker ve Meselesi IV”, Ulus, 7 Aralık 1947.
• _________, “Bay Peker ve Meselesi”, Ulus, 04 Aralık 1947.
• _________, “Bay Recep Peker ve Meselesi-Cevaba Cevap-”, Ulus, 21 Aralık 1947.
• _________, “Bundan Sonrası”, Ulus, 15 Temmuz 1947.
• _________, “ðnönü’yü Dinledikten Sonra”, Ulus, 19 Temmuz 1947.
• _________, “ðstihaleler Arefesinde”, Ulus, 09 Aßustos 1947.
• _________, Günlükler (1925-1979), Cilt I, (Hazırlayan Ahmet Demirel), Yapı Kredi Yayınları,ðstanbul, 2005.
• Eroßul, Cem, “Çok Partili Düzenin Kuruluğu”, Geçiğ Sürecinde Türkiye, Belge Yayınları,ðstanbul, 1990.
• Esen, Mekki Said, “Hükümet Halk Partisi’nde Tartığmayı Tahrik Edecek”, Cumhu- riyet, 23 Aßustos 1947.
• Frey, Frederich W., The Turkish Political Elite, Massachusetts M.I.T. Press, Cambridge, 1965.
• Giritlioßlu, Fahir, Türk Siyasi Tarihinde Cumhuriyet Halk Partisi’nin Mevkii, Cilt I, Ayyıldız Matbaası, Ankara, 1965.
• Goloßlu, Mahmut, Demokrasiye Geçiğ(1946-1950), Kaynak Yayınları, ðstanbul, 1982.
• ðnönü, ðsmet, Defterler(1919-1973), (Hazırlayan Ahmet Demirel), Cilt I,Yapı Kredi Yayınları,ðstanbul, 2001.
• Karpat, Kemal H., Türk Demokrasi Tarihi (Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temel- ler), Timağ Yayınları, ðstanbul, 2010.
• Koçak, Cemil, “Siyasal Tarih”, Yakınçaß Türkiye Tarihi, (Hazırlayan Sina Akğin- Bülent Tanör-Korkut Boratav), Cilt I, Milliyet Kitaplıßı, ðstanbul.
• __________, Türkiye’deðki Partili Siyasi Sistemin Kuruluğ Yılları (1945-1950) ðkinci Parti, Cilt I, ðletiğim Yayınları, ðstanbul, 2010.
• __________, Türkiye’de Milli Ğef Dönemi(1938-1945), Cilt II, ðletiğim Yayınları, ðstanbul, 2003.
• Konyar, Hürriyet, CHP, Ulus ve Kemalist ðlkeler, Baßlam Yayınları, ðstanbul, 1999.
• Nadi, Nadir, “35’ler ve 47’ler”, Cumhuriyet, 6 Eylül 1947.
• _________, “Atmosfer”, Cumhuriyet, 28 Aßustos 1947.
• _________, “ðntikal Sarsıntıları”, Cumhuriyet, 5 Eylül 1947.
• _________, Perde Aralıßından, Çaßdağ Yayınları, ðstanbul, 1979.
• Öz, Esat, Tek Parti Yönetimi ve Siyasal Katılım(1923-1945), Gündoßan Yayınla- rı, Ankara, 1992.
• Peker, Recep, “Bay Recep Peker Bay Nihat Erim’in Yazılarına Cevap Veriyor”, Ulus, 20 Aralık 1947.
• Sertel, M. Zekeriya, Hatırladıklarım(1905-1950), Yaylacık Matbaası,ðstanbul, 1968.
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem 7, Cilt 20.
• TBMM Tutanak Dergisi, Dönem 8, Cilt 3.
• Timur, Taner, Çok Partili Hayata Geçiğ, ðletiğim Yayınları, ðstanbul, 1991.
• Toker, Metin, Demokrasimizin ðsmet Pağalı Yılları (1944-1973), Tek Partiden Çok Partiye (1944-1950), Bilgi Yayınevi, Ankara, 1998.
• Türkiyeðstatistik Kurumu, Milletvekili Genel Seçimleri (1923-2007), TÜðK Matba- ası, Ankara, 2008, s.7
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasi Partiler, Doßan Kardeğ Yayınları, ðstanbul, 1952.
• Tunçay, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923-1931), Tarih Vakfı Yurt Yayınları,ðstanbul, 2005.
• Uran, Hilmi, Meğrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım(1908-1950), Türkiye ðğ Bankası Kültür Yayınları, ðstanbul, 2008.
• Us, Asım, Atatürk, ðnönü, ðkinci Dünya Harbi ve Demokrasi Rejimine Giriğ Devri Hatıraları (1930-1950), Vakit Matbaası,ðstanbul, 1966.
• Yalman, Ahmet Emin, Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim(1922- 1971), Cilt II, (Hazırlayan Erol Ğadi Erdinç), Pera Turizm ve Ticaret A.Ğ., ðs- tanbul, 1997.
• Zürcher, Erik Jan, Modernleğen Türkiye’nin Tarihi, (Çeviren Yasemin Saner Gönen), ðletiğim Yayınları, ðstanbul, 2010.
• Süreli Yayınlar Ayın Tarihi Cumhuriyet Tanin Ulus Vatan