Çağdaş Uygarlığın Mihenk Taşı: Türkiye’de Kadının Toplumsal Konumu

Yıl 2010, Cilt: 12 Sayı: 46, 333 - 366, 01.06.2010

İhsan Şerif Kaymaz

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000328

Cited By: 11

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Çağdaş Uygarlığın Mihenk Taşı: Türkiye’de Kadının Toplumsal Konumu

Öz

Kadını toplum yaşamında erkeğe bağımlı kılan ve onu ikinci sınıf insan konumuna indiren anlayış, tarım toplumunun ve din kurumunun bir ürünüdür. Toplumların sağlıklı gelişiminin, bu süreçte kadının da erkekle birlikte rol almasını gerektirdiği gerçeğinin fark edilmesi en fazla 300 yıllık bir geçmişe dayanır. Türkiye’de ise bu temel gerçeğin ayrımına 19. yüzyıl sonlarında varılmış olmakla birlikte, kadının toplumsal statüsünün yükseltilmesine ilişkin somut adımların atılması ancak Cumhuriyet sonrasında mümkün olmuştur. Kadının toplumsal statüsünün çağdaş uygarlığın mihenk taşını oluşturduğu gerçeğinden hareket eden Atatürk, bu alanda devrim niteliğinde radikal hamleler yapmıştır. Onun bu konudaki girişimleri, ilerleyen yıllarda gelişmiş ülkelere ve uluslararası kuruluşlara örnek oluşturacak bir ileri görüşlülüğün ürünüdür. Ne var ki, Atatürk sonrası dönemde Türkiye’de kadın hakları, gerek köyden kente göç olgusunun doğurduğu sosyolojik sorunlar, gerekse iç ve dış siyasal gelişmelerin etkisine bağlı olarak artan dinselleşme nedeniyle yeniden gerilemeye başlamıştır. Türk kadını, diğer İslâm ülkelerinin kadınlarıyla karşılaştırıldığında Atatürk tarafından atılan sağlam temeller sayesinde çok ileri bir düzeydedir. Ancak kadın-erkek eşitliğinin sağlanması ve kadın haklarının tam anlamıyla yaşama geçirilmesi için henüz uzun ve engebeli bir yolun aşılması gerekmektedir. Aşağıdaki makale, konu ile ilgili özgün çalışma, araştırmalara ve belgelere dayanılarak Türkiye’deki kadın sorununun Atatürkçü / eleştirel bir bakış açısı ile irdelenmesi amacı ile kaleme alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Kadın hakları, Türkiye, Atatürkçülük, çağdaşlaşma, dinselleşme

Kaynakça

• Afetinan, A., Atatürk ve Türk Kadın Haklarının Kazanılması: Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri, Milli Eğitim Bakanlığı Basımevi, İstanbul, 1964.
• Ağaoğlu, Ahmet, İslamiyette Kadın, Çev. Hasan Ali Ediz, Birey ve Toplum Yayınları, Ankara, 1985.
• Ağaoğlu, Gülcihan, “Atatürk'ün Kadın Hakları Üzerindeki Görüşleri Ve Günümüzde Kadın Hakları,” http://www. ataturksitesi.com/makaleler/mak01.htm.
• Araslı, Oya, “Siyasette Kadın,” Cumhuriyet ve Kadın Sempozyumu, Kadınlar
• Arsel, İlhan, Şeriat ve Kadın, 12. B., y.y., İstanbul, 1994.
• Atatürk’ün Hatıra Defteri, Yay. Şükrü Tezel, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1982.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Derl. Nimet Unan, C.II, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1959.
• Beijing Platform for Action, http://www.un.org/womenwatch/daw/beijing/platform/ index. html.
• Bolat, Gülgün, “Cumhuriyet Öncesi Kadın Dernekleri,” Atatürk ve Kadın Hakları, Türk Ticaret Bankası Yayınları, Ankara, 1983, s. 177–191.
• Caporal, Bernard, Kemalizmde ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara, 1982.
• Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi, Metis Yayınları, İstanbul, 1994.
• Çığ, Muazzez İlmiye, “Atatürk ve Kadın Hakları,” http://muazzezcig.blogcu.com/ ataturk-ve-kadin-haklari_2259351.html.
• Doğramacı, Emel “Atatürk ve Kadın Hakları,” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 5, S. 13 (Kasım 1988), s. 91–106.
• Düstur, Tertip 2, Cilt 1.
• Düstur, Tertip 2, Cilt 9.
• Düstur, Tertip 3, Cilt 1.
• Eldeniz, Perihan Naci, “Atatürk ve Türk Kadını,” Belleten, C. XX, S. 80 (1956), s. 739–745.
• Feyzioğlu, Turhan, “Atatürk ve Kadın Hakları,” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.II, S.6 (Temmuz 1986), s. 585–601.
• First Word Conference on Women, http://www.choike.org/nuevo_eng/ informes/1453.html.
• Fourth Word Conference on Women, http://www.un.org/womenwatch/ daw/beijing/.
• Göksel, Burhan, “Atatürk ve Kadın Hakları,” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. I, S. 1 (Kasım 1984), s. 213–235.
• Gümüşoğlu, Firdevs, “Eğitimde Kadın,” Cumhuriyet ve Kadın Sempozyumu, Kadınlar Derneği Yayınları, Ankara, 1999, s. 80–99.
• Gürkan, Ülker, “Hukukta Kadın,” Cumhuriyet ve Kadın Sempozyumu, Kadınlar
• Hassan, Ümit, “Düşünce ve Bilim Tarihi: Osmanlılık Öncesinde Türklerin Kültür Kökenine Bir Bakış,” Türkiye Tarihi, C. I, Osmanlı Devletine Kadar Türkler, Ed. Sina Akşin, Cem Yayınları, 1987, İstanbul, s. 283–362.
• Howard-Zophy, Angela, Francis M. Kavenik, Handbook of American Women’s History, Garland Press, New York, 1990.
• İlyasoğlu, Aynur, Örtülü Kimlik, Metis Yayınları, İstanbul, 1994.
• International Women’s Day, http://www.un.org/events/women/iwd/2008/ history.shtml.
• İslam ülkelerinde kadınlar, http://forum.azeri.net/islam-ulkelerinde-kadinlar- t6052.html;
• Karal, Enver Ziya, “Atatürk ve Kadın Sorunu,” Atatürk ve Devrim Konferans ve Makaleleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1980, s.118–122.
• Kardam, Filiz, “İş Yaşamında Kadın,” Cumhuriyet ve Kadın Sempozyumu, Kadınlar Derneği Yayınları, Ankara, 1999, s. 71–79.
• Kocatürk, Utkan, Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1999.
• Kurnaz, Şefika, Cumhuriyet Öncesinde Türk Kadını, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 1992.
• Laik olmayan İslam ülkelerinde kadının durumu, http://www.turkforum.net/ 31804-laik-olmayan-islam-ulkelerinde-kadinin-durumu.html.
• Mustafa Kemal Atatürk’ün Karlsbad Hatıraları, Yayınlayan: A. Afetinan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1993.
• Mutlu, Cengiz, Birinci Dünya Savaşı’nda Amele Taburları, IQ Kültür ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2007.
• Sarıhan, Zeki, “Kurtuluş Savaşı’nın Kadınları,” Cumhuriyet ve Kadın Sempozyumu, Kadınlar Derneği Yayınları, Ankara, 1999, s. 27–40.
• Second Word Conference on Women, http://www.choike.org/2009/eng/ informes/1454.html;
• Suher, Hande, “Kentleşme Sürecinde Kadın,” Cumhuriyet ve Kadın Sempozyumu, Kadınlar Derneği Yayınları, Ankara, 1999, s. 178–193.
• Şenel, Alâeddin, Siyasal Düşünceler Tarihi, 11. B., Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, 2004.
• Tekeli, Şirin, Kadınlar ve Siyasal Toplumsal Hayat, İstanbul, Birikim Yay., 1982.
• The European Court of Human Rights (Fourth Section), Case of Leyla Şahin v. Turkey (Application no. 44774/98), Strasbourg, 29.06.2004
• The Universal Declaration of Human Rights, http://www.un.org/en/ documents/udhr/ index. shtml.
• Third Word Conference on Women, http://www.earthsummit2002.org/toolkits/ women/un-doku/un-conf/narirobi-2.html;
• Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi: Yeni Türkiye’nin Oluşumu (1923–1938), 3. Kitap, 1. Bölüm, Bilgi Yayınları, Ankara, 1995.
• T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, Aile yapısı araştırmaları, Eğitim istatistikleri, Gelir dağılımı istatistikleri, Genel nüfus sayımları; Hane-halkı işgücü anketleri; İş demografisi istatistikleri, İşgücü istatistikleri, Sosyal güvenlik istatistikleri, Toplumsal cinsiyet ve aile yaşamı istatistikleri (http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do).
• T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, (http://www.meb.gov.tr/istatistik/).
• Milli Eğitim istatistikleri
• T.C. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, http://www.saglik.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFAA F6AA849816B2EF4338D9B9D04F8E3F.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre III, İçtima 3.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, Devre IV, İçtima 4.
• Türkiye Kadın Yılı Kongresi, Türk Üniversiteli Kadınlar Derneği Yayınları, Ankara, 1978.
• Türk Parlamento Tarihi Araştırma Grubu, Türk Parlamento Tarihi: Meşrutiyet’e Geçiş Süreci – I. ve II. Meşrutiyet, C. II, T.B.M.M. Vakfı Yayınları, Ankara, 1996.
• Unat, Nermin Abadan, “Türk Kadını ve Küreselleşme,” Cumhuriyet ve Kadın Sempozyumu., Kadınlar Derneği Yayınları, Ankara, 1999, s. 162–172.
• United Nations Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women, http://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/.
• Vergin, Nur, “Toplumsal Değişme ve Dinsellikte Artış,” Toplum ve Bilim, S. 29/30 (Bahar-Yaz 1985), s. 9–28.
• Yavuz [Sükan], Bige, “Cephe Gerisinde Türk Kadınının Rolü,” Cumhuriyet ve Kadın Sempozyumu, Kadınlar Derneği Yayınları, Ankara, 1999, s. 40–51.