II Dünya Savaş Yıllarında Türkiye’de Bir Dergi: Yurt ve Dünya

Yıl 2008, Cilt: 11 Sayı: 42, 193 - 230, 01.02.2008

Hasan Dinçer

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000287

Cited By: 3

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

II Dünya Savaş Yıllarında Türkiye’de Bir Dergi: Yurt ve Dünya

Öz

II. Dünya Savaşı, Türkiye’yi dış politikada olduğu kadar iç politikakonularında da derinden etkilemiştir. 1939–1945 arası dönemde Türkiye çok taraflıanlaşmalar ile savaşın dışımda kalmaya çalışırken, uygulamaya koyduğu askeritedbirler sebebiyle geniş kitlelerin hayatını zorlaştıran iktisadi sorunlarla karşıkarşıya kalmıştır.Savaş karşısında belirlenen denge politikası ve ağır ekonomik sorunlar,hükümetlerin basın karşısında izlediği tutumu da belirlemiştir. Dergi yayıncılığındabüyük bir canlanmanın yaşandığı bu dönemde hükümetler, iç ve dış politikgelişmelere göre sıklıkla gazete ve dergileri kapatma yoluna gitmiştir.Bu incelemenin konusu olan Yurt ve Dünya dergisi de bu dönemdeyayınlanmaya başlamıştır. İlk sayısı Ocak 1941, son sayısı Mart 1944’te yayınlananve Nisan 1944’te Bakanlar Kurulu kararı ile kapatılan derginin çekirdek yazarkadrosu Adnan Cemgil, Pertev Naili Boratav, Hüseyin Avni Şanda, Niyazi Berkes veMediha Berkes’ten oluşmuştur.Ele aldığı konular değerlendirildiğinde; “Yurt ve Dünya”nın, ağırlıklı olarakırkçılık-Turancılık ve faşizm karşıtlığı, kapitalizm eleştirisi, makineleşme yoluyla köynüfusunun azaltılarak sanayiye aktarılması, Kemalizm’in kazanımlarına sahipçıkılması, bilimin bağımsızlığının savunulması gibi düşüncelere yer veren bir dergiolduğu görülmektedir.Türkiye II. Dünya Savaşı’nda tarafsız kalmakla birlikte Almanya ile daha yakınsiyasi ilişkiler geliştirmişti. Şubat 1943’te Almanların Stalingrad’daki yenilgisi ilehükümetin dış politikası değişirken dergilere karşı tutumu da sertleşmiş; ırkçıTurancı dergilerle birlikte sol dergiler bu arada Yurt ve Dünya dergisi de kapatılmıştır

Anahtar Kelimeler

Köy, köylülük, tarımda makineleşme, sanayileşme, şehirleşme, faşizm ve ırkçılık-Turancılık karşıtlığı, kapitalizm eleştirisi, Hümanizm, Adnan Cemgil, Pertev Naili Boratav, Hüseyin Avni Şanda, Niyazi Berkes ve Mediha Berkes.

Kaynakça

• Ayın Tarihi, Haziran 1944
• Bayrak, M. Orhan, Türkiye’de Gazeteler ve Dergiler Sözlüğü (1831-1993), Küll Yayınları, İstanbul, 1994. Doğan, Erdal, Edebiyatımızda Dergiler, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1997.
• Gevrek, Meltem Ağduk, “Yurt ve Dünya/1941–1944 1940’ların “solunun” Ankara Çevresi”, Toplum ve Bilim, S. 78, Güz, 1998.
• Günyol, Vedat, “Cumhuriyet Sonrası Sanat ve Edebiyat Dergileri”, Türkiye’de Dergiler Ansiklopediler (1849-1984), Gelişim Yayınları, İstanbul, 1984.
• Hilav, Selahattin, “Düşünce Tarihi (1908–1980)”, Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye 1908–1980, Cem Yayınevi, İstanbul, 1992.
• Karadeniz, Abdurrahim, Düşünce ve Edebiyatımızda Yurt ve Dünya Dergisi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2002.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Politikada 45 Yıl, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1968.
• Koçak, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), C. 2, İletişim Yayınları, İstanbul, 1996.
• Küçük, Yalçın, “Cumhuriyet Döneminde Aydınlar ve Dergileri”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.I, İletişim Yayınları, İstanbul, 1983.
• Oran, Baskın, “İç ve Dış Politika İlişkisi Açısından İkinci Dünya Savaşında Türkiye’de Siyasal Hayat ve Sağ -Sol Akımlar”, A.Ü. SBF Dergisi, 23 (3), 1969.
• Özdoğan, Günay Göksu, “Dünyada ve Türkiye’de Turancılık”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Milliyetçilik, C. 4, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
• Toprak, Zafer, “Fikir Dergiciliğinin Yüz Yılı”, Türkiye’de Dergiler Ansiklopediler (1849-1984), Gelişim Yayınları, İstanbul, 1984.
• Topuz, Hıfzı, 100 Soruda Türk Basın Tarihi, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1973.
• Turan, Şerafettin, İsmet İnönü Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000.
• Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, IV–1, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1999.
• Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, 3. Baskı, Ülken Yayınları, İstanbul, 1992.
• Yurt ve Dünya Dergisi, 42 Sayı, (1941-1944).