Bir Medcezir Manzarası: Türkiye’de Laiklik 1928 1948

Yıl 2008, Cilt: 11 Sayı: 42, 287 - 300, 01.02.2008

Murat Karataş

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000290

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

Bir Medcezir Manzaras›: Türkiye’de Laiklik (1928-1948)

Öz

Bu makale, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulma aşaması ile başlayan Laiklikfikriyatının, 1937 yılında son şeklini alan Laiklik Devrimi’ne dönüşmesi veAtatürk’ün vefatı sonrası algılanışı üzerinde durmaktadır. Nitekim bu algılanıştaiçsel olarak çok partili hayata geçişin, dışsal olarak ise Soğuk Savaş ortamınınbüyük etkisi olduğu görülmektedir. Bu iki ana etken ekseninde, henüz on yıl kadaryetersiz bir zamanın geçmesine rağmen, devrimlerin yerleştiği iyimserliğigösterilmiştir. Özellikle 1940’lı yıllarda Laiklik, 1928-1938 yılları ilekıyasladığımızda, seçim-iktidar sorunu, dış gelişmeler-ekonomik buhran gibi temeletkenlerin aktarımıyla durağanlaşmış, hatta gerilemiştir.Çağdaşlaşma amacının en önemli dayanağı olan Laiklik devrimi, ulusalgereklerin doğurduğu anlayıştan, evrensel anlayışa yönelerek iç dinamikleriniyitirmiş, pasifleşmiştir. Mustafa Kemal Atatürk’ün deyimi ile “Türk milleti ve bir demilletler tarihinin bin bir facia ve ızdırap kaydeden yapraklarından çıkardığımıznetice”lerle yapılan Türk Devrimleri, özellikle Laiklik, Atatürk’ün ölümünden kısabir süre sonra tahrip edilmeye başlanmış; ardından siyasi arena “Din OyunuAktörleri”ne açılmıştır

Kaynakça

• ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk, Bugünkü Dille Yay. Haz. Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara 1999.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, Bugünkü Dille Yay. Haz. Ali Sevim, İzzet Öztoprak, Akif Tural, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara 2006.
• AHMAD, Feroz, “Türkiye’de Kemalizm ve Siyasetin Laikleşmesi”, Atatürk’ün Düşünce ve Uygulamalarının Evrensel Boyutları, 2-6 Kasım 1981 Uluslararası Sempozyum, Ankara Üniversitesi Yayını, Ankara 1981.
• BARKAN, Ömer Lütfi, “Türkiye’de Din ve Devlet İlişkileri”, Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Semineri, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1975.
• BARUTÇU, Faik Ahmet, Siyasi Hatıralar, c. II, 21. yy Yayınları, Ankara 2001.
• BAYUR, Yusuf Hikmet, “Laiklik”, Laiklik 1, s. 20.
• Bosnalı yaşlı bir din adamının söylediğinden aktaran Feyzioğlu, agm., s. 224.
• BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, 2. Baskı, Yay. Haz. Ahmet Kumaş, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2002.
• Celal Bayar’ın Söylev ve Demeçleri 1946-1950, c. V, Haz. Özel Şahingiray, Ankara 1956.
• CHP Büyük Kurultayı’nın 10 Mayıs 1946 Olağanüstü Toplantısına Sunulan CHP Müstakil Grubu Raporu ve Ekleri, TBMM Basımevi, Ankara 1946.
• CHP Yedinci Büyük Kurultayı, Ankara 1948, s. 448.
• ÇAĞATAY, Neşet, “Laiklik ve Din İlişkileri”, Atatürk Düşüncesinde Din ve Laiklik”, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara 1999.
• FEYZİOĞLU, Turhan, “Türk İnkılabının Temel Taşı: Laiklik”, Atatürk Yolu, Otomarsan Kültür Yayını, İstanbul 1981.
• GÖKBERK, Macit, Felsefe Tarihi, 17. Baskı, Bilgi Kitabevi, İstanbul 2007.
• HEPER, Metin, “Aydınlanma Felsefesi, Devrimler ve Atatürk”, Çağdaş Düşüncenin Işığında Atatürk, 2. Baskı, Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı Yayınları, İstanbul 1986.
• HEPER, Metin, İsmet İnönü, Çev. Sermet Yalçın, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999.
• JASCHKE, Gotthard, Yeni Türkiye’de İslamlık, Çev. Hayrullah Örs, 1. Baskı, Bilgi yayınevi, Ankara 1962.
• KARAL, Enver Ziya, “Devrim ve Laiklik”, Laiklik 1, Osman Yalçın Matbaası, İstanbul 1954.
• KARPAT, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, İstanbul Matbaası, İstanbul 1967.
• MARDİN, Şerif, Türkiye’de Din ve Siyaset, 10. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
• NABİ, Yaşar, Nereye Gidiyoruz?, Varlık Yayınları, İstanbul 1948.
• OZANKAYA, Özer, Atatürk ve Laiklik, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1. Baskı, Ankara 1981.
• Tarih IV, Devlet Matbaası, İstanbul 1934, s. 188.
• TBMM Zabıt Cerideleri, Devre 5, İctima 2, Cilt 16, s. 61.
• TANÖR, Bülent, “Prof. Dr. Tarık Zafer Tunaya’nın Anayasal Gelişme Tezi”, Tarık Zafer Tunaya’ya Armağan, İstanbul Barosu Yayını, İstanbul 1992.
• TUNAYA, Tarık Zafer, İslamcılık Cereyanı, Siyaset İlmi Serisi, Baha Matbaası, İstanbul 1962.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Siyasi Müesseseler ve Anayasa Hukuku, 3. Baskı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, İstanbul 1972.