Ebuzziyazade Velid Bey’in kaleminden Lozan Konferansı Dönüşü İsmet Paşa’yı Gülcemal Vapuru’nda Köstence’de beklerken (10-16 Şubat 1923)

Yıl 2013, Cilt: 14 Sayı: 53, 267 - 284, 01.09.2013

Serpil Sürmeli

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000396

Öz

Lozan  Konferansı  Fransız  ve  İtalyanların  Türkiye  üzerinde  adli  ve  ekonomik 

çıkarlarını  devam  ettirmek  istemesi  ve  bu  hususta  direnmesi  yüzünden  4  Şubat 

1923’te  kesildi.  Bu  durum  karşısında  İsmet  Paşa  ve  beraberindeki  Türk  Heyeti 

yurda  dönmeye  karar  vererek,  7  Şubat  1923’te  Lozan’dan  ayrıldı.  İsmet  Paşa 

Bükreş-Köstence yolunu kullanarak  Türkiye’ye  gelmek  istediğinden  heyeti 

Köstence’de  karşılayıp  getirmek  üzere,  TBMM  Hükümeti  tarafından  Gülcemal 

Vapuru tahsis edildi. Lozan Konferansı’ndaki son gelişmeleri İsmet Paşa’nın bizzat 

kendisinden  öğrenmek  isteyen  İstanbul  basınından  on  gazeteci de  bu  yolculuğa 

katıldı.  Ancak  mevsimin  kış,  yolların  karla  kaplı  olması  yüzünden  heyet,  tahmin 

edilemeyen  bir  gecikmeyle  Köstence’ye  ulaştı.  Vapurda  on  gazeteci  arasında 

bulunan Tevhid-i  Efkâr  Gazetesi  sahibi  ve  başyazarı  Velid  Bey,  Köstence 

yolculuğunu  ve  burada  geçen  altı  günlük  bekleyişi  nihayet  İsmet  Paşa  ile  dönüş 

yolunda  gerçekleşen  görüşme  ve  izlenimlerini  kaleme  aldı.  Gazeteci  gözüyle 

dönemin hassasiyetini ortaya koyan bu notlar, Türkiye’nin istikbalinden sorumlu bir 

devlet  adamı  olarak  İsmet  Paşa’nın  şahsiyetinde  Lozan  siyasetinin  bir 

değerlendirmesidir.

Anahtar Kelimeler

İsmet Paşa, Velid Ebuzziya Bey, Lozan Konferansı

Kaynakça

• Akşam
• Churchill, Winston, The World Crisis (1911-1914), New York, 1928.
• Ebuzziyazade, “İsmet Paşa İle Köstence’den Avdet ederken”, Tevhid-i Efkâr, 17
• Şubat 1339/1923 No: 3637-609.
• ,“Köstence’de İsmet Paşa’yı Beklerken, Birgün Yerine Bir Hafta Süren
• Köstence Seyahatinde İstanbul Gazetecilerinin Geçirdiği Macera,” Tevhid-i
• Efkâr, 18 Şubat 1339/1923 No: 3638-610.
• SERPİL SÜRMELİ 284
• İnuğur M. Nuri, Basın ve Yayın Tarihi, Der Yayınları, İstanbul, 1999.
• Şimşir, Bilâl N., Lozan Günlüğü, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2012.
• Til, Enis Tahsin, Gazeteler ve Gazeteciler, Haz: İbrahim Şahin, Bilge Yayınları,
• Ankara, 2004.
• Topuz, Hıfzı, II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi,
• İstanbul, 2003.
• Tutel, Eser, Gemiler… Süvariler… İskeleler… İletişim Yayınları, İstanbul, 1998.
• , Seyr-i Sefain Öncesi ve Sonrası, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
• Uzun Mustafa, “Doğrul, Ömer Rıza (1893-1952)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm
• Ansiklopedisi, IX, Divantaş Diyanet Vakfı Neşriyat Pazarlama ve Ticaret A.Ş,
• İstanbul, 1994.
• The New York Times
• Vakit
• en.wikipedia.org/Athénée-Palace-Hilton.B
• tr. wikipedia.org/wiki/Brăila
• tr. wikipedia.org/wiki/Gülcemal
• tr. wikipedia.org/wiki/Leblebici-Horhor-(Film-1923)
• tr. wikipedia.org/wiki/Sirkeci-Fatih
• www.history.navy.military/photos/sh.fornv/uk
• www.minidev.com/kulturler-ermeni-mimar15.asp
• www.kolkhoba.org/turha405.htm