BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA GAZZE’Yİ NASIL KAYBETTİK?

Yıl 2014, Cilt: 14 Sayı: 55, 0 - 0, 28.03.2014

Cemal Kemal

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000417

Cited By: 4

Öz

Osmanlı İmparatorluğu, Birinci Dünya Savaşı’na girdikten sonra, Mısır’ı İngiltere’den geri almak, İngiltere’nin sömürgesi olan Hindistan  Yolu  (Kral Yolu)’nu

kesmek  ve müttefik  olduğu  Almanya üzerindeki İtilaf  (Antlaşma)  Devletleri’nin baskısını  azaltmak  amacıyla,  Filistin-Sina-Süveyş  Kanalı-Mısır  istikametinde  iki  defa 

askeri harekat düzenlemiştir. 2-3 Şubat 1925 tarihleri  arasında  Birinci, 4-14 Ağustos 1916 tarihleri  arasında  İkinci  Kanal Harekatı  başarısızlıkla sonuçlanmış, müteakiben  taarruza  başlayan  İngilizler,  4  Mart  1917’de  Gazze  sınırına  gelmişlerdir. 

İngilizler, Gazze’yi ele geçirmek için, üç defa taarruz etmişlerdir.

Birinci Gazze Muharebesi’nde; Sina’da tertiplenen İngilizler, 26 Mart 1917’de

saat  dokuzda,  Avustralya-Yeni  Zelanda  (ANZAK)  Atlı  Tümeni,  İmparatorluk  Atlı 

Tümeni, 52, 53, 54. Piyade Tümenleri ve İmparatorluk Hecünsuvar (Develi) Tugayı 

ile  Filistin’de  Gazze’ye  taarruz  etmişler,  Osmanlı’nın  Filistin  Cephesi’nde  görevli 

4.Ordusuna bağlı 1.Kuvvei  Seferiye  Komutanlığı  kuruluşunda bulunan  Gazze,  Cemame  (3.Tümen),  Teleşşeria  (16.Tümen)  ve  Birüssebi  (3.Süvari  Tümeni)  birlikleri 

tarafından,  27 Mart 1917’de yapılan karşı taarruzla eski mevzilerine geri atılmış-lardır.

İkinci  Gazze  Muharebesi’nde;  birinci  denemede  başarısız  olan  İngilizler ,  17 

Nisan 1917’de saat yediyi otuz geçe, batıdan-doğuya 53, 52, ve 54.Tümenler taarruz 

kademesinde,  74.Tümen  ihtiyatta  olmak  üzere,  Gazze  genel  istikametinde  tekrar 

taarruza  başlamışlar,  1.Kuvvei  Seferiye  Komutanlığı  kuzeyden-güneye  3,  53, 

16.Tümenler birinci hatta,  3.Süvari Tümeni ihtiyatta olmak üzere,  Gazze-Birüssebi 

hattını başarıyla savunmuş, düşmanı tekrar eski mevzilerine geri atmayı başarmış-tır.

Üçüncü Gazze Muharebesi’nde; birinci ve ikinci denemelerinde Gazze’yi işgal 

edemeyen İngilizler,  31 Ekim 1917’de  saat  sekize yirmi kala,  20.Kolorduyla  (74, 60 

ve 10.Tümenler) Birüssebi’yi savunan 3.Kolorduya, 2 Kasım 1917’de saat yirmi üçe 

çeğrek kala,  21.Kolorduyla  (52 ve 54.Tümenler) Gazze-Teleşşeria hattında tertiplenen 8.Orduya (20 ve 22.Kolordular) taarruz ederek, 31 Ekim 1917’de Birüssebi’yi, 

7 Kasım 1917’de Gazze’yi ele geçirerek, Filistin’in batıdan giriş kapısını açmışlardır. 

Anahtar Kelimeler

Gazze, Osmanlı, İngiliz, Filistin, Allenby, Falkenhayn, Ahmet Cemal

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Arşiv Belgeleri
• 1. Başbakanlık Arşivi
• 2. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Arşivi
• 3. Genelkurmay (Gnkur.) ATASE Başkanlığı Arşivi
• Kitaplar ve Makaleler
• Aaronsohn Alexander, Türk Ordusuyla Filistin’de, Çev.Necmettin Alkan, İstanbul, Selis Kitaplar Yayını, 2003.
• Abensour Christophe ve diğerleri, Thema Larousse, Tematik Ansiklopedi İnsan ve Tarih, Tarih Siyasal Sistemler Düşünce Tarihi Dinler, İstanbul,Milliyet Yayını, 1993.
• Acar İrfan C., Lübnan ve Filistin Sorunu,Atatürk Kültür,Dil ve Tarih Yüksek Kurumu,Türk Tarih Kurumu Yayınları,1989.
• Arı Kemal, Birinci Dünya Savaşı Kronolojisi, Ankara, Gnkur.Basımevi, 1997.
• Armaoğlu Fahir, 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi,2 cilt , 1914-1995, 12.b., İstanbul, Ankara, Alkım Yayınevi, 2000.
• Armstrong,H.C., Bozkurt,Kemal Atatürk’ün Yaşamı, 5.b., Çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul, Arba Yayınları, 1997.
• Atatürk, Atatürk’ün Tamim, Telgraf ve Beyannameleri (ATTB), c.IV, Ankara, Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, TTK Basımevi, 1991.
• Atay Falih Rıfkı, Zeytindağı, İstanbul, Milli Eğitim Basımevi, 1970.
• _______, Çankaya, İstanbul, Pozitif Yayınları, 2004.
• Atay Falih Rıfkı ve Mahmut Soydan, Atatürk’ün Anıları, 1917-1919, Ankara,Olgaç Matbaası, 1982.
• Aydemir Şevket Süreyya, Tek Adam, 22.b., c.I, 1881-1919, İstanbul, Remzi Kitabevi, 1963 (2004).
• _______,Makedonya’dan Ortaasya’ya Enver Paşa, c.III, 1914-1922, İstanbul, Remzi Kitabevi, 1972. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk, (1916- 1922), Ankara. 2003.
• Bayur Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, c.III,Ks.3,1914-1918 Genel Sava-şı,Bunların Siyasal Tepkileri,Ankara, TTK Yayını 1957. _______,Türk İnkılabı Tarihi, c.III,Ks.4,1914-1918 Genel Savaşı, Savaşın Sonu, Ankara, TTK Yayını, 1967.
• Belen Fahri, Birinci Cihan Harbi’nde Türk Harbi,c.IV,1917 Yılı Hareketleri, Ankara, Gnkur. Basımevi,1966.
• Cebecioğlu Güngör, Atatürk ve Güney Cephelerimiz,Ankara Üniversitesi Türk İnkı-lap Tarihi Enstitüsü,1991.
• Cemal Behçet, Cemal Paşa, Hatıralar, İstanbul, Selek Yayınları, 1959.
• Çankaya Necati, Atatürk’ün Hayatı, Konuşmaları ve Yurt Gezileri, Ankara, Tifduruk Matbaası, 1995.
• Çetiner Yılmaz, Son Padişah Vahdettin, 2.b., İstanbul, Milliyet Yayınları, 1993.
• Danişmend İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, c.IV, İstanbul, Türkiye Yayınevi, 1955.
• Doğruer Sedat, Yıldırımın Akıbeti, İstanbul, Askeri Basımevi, 1927.
• Hüseyin Hüsnü Emir (Erkilet), Yıldırım, Ankara, Gnkur. Basımevi, 2002.
• Eroğlu Hamza, Türk İnkılap Tarihi,Yeniden Düzenlenmiş,Genişletilmiş Yeni Baskı,Ankara,Savaş Yayını, 1990.
• Ertan Temuçin Faik, Başlangıcından Günümüze, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Ankara, Siyasal kitabevi, 2011.
• Fromkin David, Barışa Son Veren Barış( A Peace To End All Peace), Modern Orta
• Doğu Nasıl Yaratıldı? 1914-1922, Çev.Mehmet Harmancı, İstanbul, Sabah Yayınları, 1994.
• Gnkur ATASE Bşk.lığı, Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi, c.VI, Hicaz,Asir,Yemen Cepheleri ve Libya Harekatı, Ankara, Gnkur. Basımevi,1978.
• _______,Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi,c.IV, Ks.1,Sina-Filistin Cephesi,Ankara, Gnkur. Basıme vi, 1979.
• _______,Birinci Dünya Harbi’nde Türk Harbi,c.IV,Ks.2,Sina-Filistin Cephesi, Ankara, Gnkur. Basımevi, 1986.
• Gülmez Nurettin, Kurtuluş Savaşı’nda Anadolu’da Yeni Gün, Ankara, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, 1999.
• Hacettepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Öğretim Üyeleri, Atatürk ve Türk İnkılap Tarihi, Editör Fatma Acun, 10.b., Ankara, Siyasal K itabevi, 2009.
• Hollstein Walter, Filistin Sorunu,Filistin Sorununun Sosyal Tarihi,Çev.Cemal Ertuğ,İstanbul,Yücel Yayını, 1975.
• Hourani Albert, Arap Halkları Tarihi (A History of The Arab Peoples) 2.b., Çev. Yavuz Alogan, İstanbul, İletişim Yayınları, 2000.
• Johnson Paul, Yahudi Tarihi, Çev. Filiz Orman, İstanbul, Pozitif Yayınları, 2000.
• Kodaman Bayram, Türkler-Ermeniler ve Avrupa,(Les Turcs-Les Armeniens et L’Europe, Turks-Armanians and Europe), İsparta, Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları, 2003. Karal Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, c.IX, İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı, 1908-1918, Ankara, TTK Yayınları, 1996.
• Katz Alfred, Government and Politics, in Contemporary İsrael, Washington D.C., University Press of America Inc, 1980.
• Kennedy Paul, Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri, 1500’den 2000’e Ekonomik Değişme ve Askeri Çatışmalar, Çev. Birtane Karanakçı, 7.b., Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1998.
• Kocabaş Süleyman, Vaat Edilmiş Toprak,Filistin İçin Mücadele,TürkiyeSiyonizm,İstanbul,Vatan Yayını, 1987. Köni Hasan, “Osmanlı’dan Günümüze Türkiye’yi Bölme Çabaları,” Beşinci Askeri Tarih Semineri Bildirileri, c.I, Ankara, Gnkur. ATASE Bşk.lığı Yayınları, 1996.
• Kressenstein Baron Kress Von, Türklerle Beraber Süveyş Kanalı’na, Çev. Mazhar Besim Özalpsan, İstanbul, Askeri Matbaa, 1943.
• Kutay Cemal, Ardında Kalanlar, İstanbul, Cem Ofset Matbaacılık Sanayi Basımevi, 1988.
• Kültür Bakanlığı, Atatürk’ün Milli dış Politikası, Milli Mücadele Dönemine Ait Yüz Belge, c.I, 1919-1923, Ankara, 1972.
• Kürkçüoğlu Ömer, Osmanlı Devleti’ne Karşı Arap Bağımsızlık Hareketi, Ankara, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1982.
• Lawrence T.E., Seven Pillars of Wisdom (Bilgeliğin Yedi Temel Direği), London, Jonathan Cape, 1935.
• Leonard Stein, The Balfour Declaration, London, 1961.
• Lewis Bernard, Orta Doğu, Hıristiyanlığın Doğuşundan Günümüze Orta Doğu’nun 2000 yıllık Tarihi, Çev. Mehmet Harmancı, 2.b., İstanbul, Sabah Yayınları, 1999.
• Massey W.T., How Jerusalem Was Won, Being The Record of Allenby’s Campaign in Palestine, London, Constable and Company Ltd.,1919. Nedim Şükrü Mahmut, Filistin Savaşı, 1914-1918, Çev. Abdullah Es, Ankara, Gnkur. Basımevi, 1995.
• Ortaylı İlber, Osmanlı İmparatorluğu’nda Alman Nüfuzu , İstanbul, Kaynak Yayını, 1983.
• Özçelik Ayfer,“Ali Fuat Cebesoy Hayatı ve Faaliyetleri,”Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü,1989.
• Sanders Liman Von, Türkiye’de Beş Yıl, çev. M. Şevki Yazman, Burçak Yayınevi, 1968.
• Selek Sabahattin, Anadolu İhtilali, 2 cilt, 4.b., İstanbul, Burçak Yayınevi, 1968. _______,İsmet İnönü, Hatıralar, c.I, Ankara, Bilgi Yayınevi, 1985.
• Serez Naci, T.E.Lawrence ve Arap İsyanı, Ankara, Arkın Kitabevi, 1965.
• Sertoğlu Midhat,Mufassal Osmanlı Tarihi,c.VI,İstanbul,Güven Yayınevi, 1972.