TEK PARTİ DÖNEMİNİN SON GENEL SEÇİMİ: 1943 SEÇİMLERİ VE CUMHURİYET HALK PARTİSİ’NİN SEÇİM PROPAGANDALARI

Yıl 2015, Cilt: 14 Sayı: 56, 209 - 248, 28.03.2015

Kadri Unat

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000427

Cited By: 2

Öz

Tek parti döneminde 1923, 1927, 1931, 1935, 1939 ve 1943’te olmak üzere 

toplam altı genel seçim yapılmıştır. İki dereceli seçim sisteminin uygulandığ ısöz 

konusu dönemde seçimlere sadece  Cumhuriyet Halk Partisi katılmıştır. Bu 

kapsamda önce ikinci seçmen seçimleri, ardından da milletvekili seçimleri 

yapılmıştır. Tek parti döneminin en dikkat çeken özelliklerinden biri istisnasız bir 

şekilde dört yılda bir genel seçim yapılmışolmasıdır. Bunda seçimlerin cumhuriyet 

rejiminin temellerinden biri olarak görülmesi, Cumhuriyet Halk Partisi iktidarının 

meşruiyetini seçimlere dayandırmasıve toplumda seçim kültürünün yerleştirilmek 

istenmesi gibi etkenler rol oynamıştır. 

Bu çalışmada İkinci Dünya Savaşı’nın bütün hızıyla devam ettiği bir sırada 

yapılan 1943 genel seçimi incelenmektedir. Bu genel seçimin çalışılmasında hem söz 

konusu seçimin tek parti döneminin son genel seçimi olması hem de bu seçimde 

uygulanan propaganda yöntemlerinin öncekilerinden farklı bazı özellikler taşıması

gibi etkenler belirleyici olmuştur. Öte yandan bu seçim Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk 

seçim yasasıolan 14 Aralık 1942 tarihli Mebus Seçimi Kanunu’nun uygulandığıilk 

ve tek seçim olmasıitibariyle de Türk siyasi tarihinde ayrıbir önem arz etmektedir. 

Çalışmada Cumhuriyet Halk Partisi’nin seçim beyannamesi, temel 

propaganda malzemesi olarak değerlendirilmiştir. Cumhuriyet Halk Partisi 

tarafından hazırlanan plaklar, Halk hatiplerinin Halk Kürsülerinde yapmışolduğu 

konuşmalar ve milletvekili adaylarının seçim bölgelerindeki faaliyetleri de 

propaganda kapsamında ele alınmıştır. Ayrıca seçimin gelişim aşamalarına dair 

haberler, seçmenleri oy kullanmaya davet eden ilanlar ile Cumhuriyet Halk 

Partisi’nin propagandasını da içeren köşe yazıları ekseninde basından 

yararlanılmışve Cumhuriyet Halk Partisi Genel Merkezi’nin örgütüyle 

gerçekleştirmiş olduğu yazışmalar da incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Halk Partisi, 1943 Genel Seçimleri, Seçim Propagandası

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• ARŞİVLER
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
• RESMİYAYINLAR
• Resmî Gazete
• TBMM Zabıt Ceridesi
• KİTAPLAR ve MAKALELER
• Ağaoğlu, Samet; Siyasi Günlük: Demokrat Partinin Kuruluşu, İletişim Yay., İstanbul, 1993.
• Alkan, Mehmet Ö.; “Milli Şef Döneminde Siyasal Propaganda ‘Başbuğumuz Babamız İnönü’”, Toplumsal Tarih, Sayı: 120, Aralık 2003.
• _______________; “Türkiye’de Seçim Sistemi Tercihinin Misyon Boyutu ve Demokratik Gelişime Etkileri(Siyaset Bilimi ve Siyaset Sosyolojisi Yaklaşımıyla)”, Anayasa Yargısı, S. 23, Yıl: 2006.
• Aydemir, Şevket Süreyya; İkinci Adam, Cilt: 2, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1975.
• Barutçu, Faik Ahmet; Siyasi Anılar (1939-1954), Milliyet Yay., İstanbul, 1977.
• Boratav, Korkut; Türkiye’de Devletçilik, İmge Kitabevi Yay., İstanbul, 2006.
• C.H.P. Beşinci Büyük Kurultay Zabıtları(29 Mayıs 939-3 Haziran 939), Ulus Basımevi, Ankara, 1939.
• C.H.P. Nizamnamesi (Beşinci Büyük Kurultayın 1 Haziran 1939 Tarihindeki Toplantısında Kabul Edilmiştir), Ulus Basımevi, Ankara, 1939.
• Çınar, Metin; Anadoluculuk ve Tek Parti CHP’de SağKanat, İletişim Yay., İstanbul, 2013.
• Deringil, Selim; Denge Oyunu (İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası), Tarih VakfıYurt Yay., İstanbul, 2003.
• Giritlioğlu, Fahir; Türk Siyasi Tarihinde Cumhuriyet Halk Partisinin Mevkii, Cilt 1, Ayyıldız Matb., Ankara, 1965.
• Hart, Liddell; İkinci Dünya Savaşı, Cilt: 1, (Çev. Kerim Bağrıaçık), YKY, İstanbul, 2003.
• Heywood, Andrew; Siyaset, (Çev. Bekir Berat Özipek vd.), Adres Yay., Ankara, 2013.
• Öz, Esat; Tek Parti Yönetimi ve Siyasal Katılım(1923-1945), Gündoğan Yay., Ankara, 1992.
• Sami, Sedat; Kavaklarda Mikrofon Var! Baba Kaleminden Halkçılığın Savunmasıve Bir Devrin Hikâyesi (1938-1946, Uniprint Bas. San. ve Tic. A.Ş., İstanbul, 2002.
• Sencer, Muzaffer; Türkiye’de Siyasal Partilerin Sosyal Temelleri, May Yay., İstanbul, 1974.
• Tezel, Yahya Sezai; Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950), Yurt Yay. Ankara, 1982.
• Tokgöz, Erdinç; Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914-2007), İmaj Yay., Ankara, 2007.
• Tuncer, Erol; Osmanlı’dan Günümüze Seçimler (1877-2002), TESAV Yay., Ankara.
• Unat, Kadri; Cumhuriyet Halk Partisi’nin Genel Seçim Propagandaları(1927-1957), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi
• Enstitüsü, Ankara, 2015.
• SÜRELİYAYINLAR
• Akşam
• Anadolu
• Cumhuriyet
• İkdam
• İkdam Gece Postası
• Son Telgraf
• Tan
• Tasviri Efkâr
• Ulus
• Vatan