1923 YILI MİZAH BASININDA KADINLARIN SEÇME-SEÇİLME HAKKI VE KADINLAR HALK FIRKASI

Yıl 2016, Cilt: 15 Sayı: 59, - , 28.03.2016

Hadiye Yılmaz

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000457

Cited By: 5

Öz

TBMM’nin 1923 yılında seçim kararı almasıyla birlikte Kadınlar Halk Fırkası’nın 

kuruluşuna dair çalışmalar hız kazanmış ve 15 Haziran 1923’te Nezihe Muhittin’in 

önderliğinde fırkanın kuruluşu açıklanmıştır. Fırka’nın kurulmasından iki ay önce 3 

Nisan 1923’te, kadınlara siyasi hak verilmesi meselesi Meclis’te tartışma konusu 

olmuştur. Bolu mebusu Tunalı Hilmi Bey’in, diğer mebuslara, kadınlara seçme ve 

seçilme hakkı vermedikleri yönündeki sözleri tartışmayı alevlendirmiştir. Meclis’te 

yaşanan bu tartışma, kadınlara siyasi hak verilmesi meselesinin ve Kadınlar Halk 

Fırkası girişiminin basına yansımasına neden olmuştur. Bu çalışmada, 1923 yılının 

şartları ve ortamında, dönemin en etkili mizah yayınları olan Akbaba, Kelebek, 

Zümrüdü Anka ve Güleryüz dergileri incelenerek, kadınlara siyasi haklarının 

verilmesi meselesinin dönemin mizah dergilerine nasıl yansımış olduğu ele 

alınmıştır. Aynı zamanda bu mizah dergilerinin Kadınlar Halk Fırkası’nın 

kuruluşuna yaklaşımları da ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadınlar Halk Fırkası, Nezihe Muhittin, mizah, seçme-seçilme hakkı.

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Resmi Yayınlar
• Çufalı, Mustafa, Türk Parlamento Tarihi TBMM-VIII. Dönem (1946-1950), C. III, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No: 146, Ankara, 2012.
• TBMM Zabıt Ceridesi (Eski yazı basım), C. 14, 2. İçtima Senesi, 111. İçtima, Türkiye Büyük Millet Meclisi Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (Eski yazı basım), C. 28, 4. İçtima Senesi, 17. İçtima, Türkiye Büyük Millet Meclisi Matbaası, Ankara.
• Kitaplar
• Akbayar, Nuri-Orhan Koloğlu, Gazeteci Bir Aile Mehmet Asım, Hakkı Tarık, Hasan Rasim Us’lar,ÇGD Yayınları, Ankara, 1996.
• Artan, Gündüz, Takma Ad- Soyadı- Rumuz Dizinleri (Tanzimat’tan Günümüze),Türk Kütüphaneciler Derneği İçel Şubesi Yayınları, İçel, 1994.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri,C. 15, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2005.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri,C. 17, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2005.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri,C. 18, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2006.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri,C. 26, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2009.
• Çakır, Serpil, Osmanlı Kadın Hareketi,Metis Yayınları, İstanbul, 1996.
• Çapanoğlu, Münir Süleyman, Basın Tarihimizde Mizah Dergileri, Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, İstanbul, 1970.
• Çeviker, Turgut, Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü 1, Adam Yayınları, İstanbul, 1986.
• Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü 3, Adam Yayınları, İstanbul, 1991.
• Çolak, Güldane- Lale Uçan, II. Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e Basında Kadın Öncüler,Heyamola Yayınları, İstanbul, 2008. Demirdirek, Aynur, Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Bir Hikâyesi, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 1993.
• Demirel, Ahmet, Birinci Meclis’te Mustafa Kemal’in Muhalifleri,Ufuk Yayınları, İstanbul, 2013.
• Ergin, Osman, Türk Maarif Tarihi, Eser Matbaası, İstanbul, 1977.
• Kadın Hareketinin Yüzyılı 2000 Ajandası, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Yayın No:17, İstanbul, 2001. İnuğur, M. Nuri, Basın ve Yayın Tarihi, Der Yayınları, İstanbul, 2005.
• Koloğlu, Orhan, Türkiye Karikatür Tarihi,Bilişim Yayınevi, İstanbul, 2005.
• Nezihe Muhittin ve Türk Kadını 1931, Haz: Ayşegül Baykan-Belma Ötüş-Baskett, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009.
• Odabaşı, İ. Arda, Osmanlı’da Sosyalizm Türkçülük ve İttihatçılık - Rasim Haşmet Bey, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2012.
• Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kadın ve Giyim,Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Vakfı Yayın No:12, İstanbul.
• Öngören, Ferit, Cumhuriyet’in 75. Yılında Türk Mizahı ve Hicvi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 1998. Semih, Mehmet, Mahlaslar, Takma Adlar, Tapşırmalar ve Lakaplar, Anahtar Kitaplar, İstanbul, 1993.
• Sipahioğlu, Ahmet, Türk Grafik Mizahı 1923-1980,Dokuz Eylül Yayınları, İzmir, 1999.
• Toprak, Zafer, Türkiye’de Kadın Özgürlüğü ve Feminizm (1908-1935),Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2015. Topuz, Hıfzı, Başlangıcından Bugüne Dünya Karikatürü, İnkılâp Kitabevi, Ankara, 1997.
• Yeni Harflerle Kadın Yolu/Türk Kadın Yolu (1925-1927), Haz: Nevin Yurdsever Ateş, Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı 20. Yıl Özel Yayını, İstanbul, 2009.
• Yusoğlu, Nebahat, Kelebek Mecmuası Üzerine Bir İnceleme,Kitabevi, İstanbul, 2013.
• Zihnioğlu, Yaprak, Kadınsız İnkılap Nezihe Muhittin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği, Metis Yayınları, İstanbul, 2013.
• Makaleler
• Çelebi, Mevlüt, “Osmanlı Devleti’nde Kadınlara Seçim Hakkı Verilmesi Konusunda Yapılan Bir Anket”, Perspectives on Ottoman Studies, Ed. Ekrem Causevic, Nenad Moacanin, Vjeran Kursar, Transaction Publishers, Berlin, 2010.
• Tonga, Necati, “Türk Edebiyatı Tarihinde Mühim Bir Mecmua: Akbaba (1922-1977)”, Turkish Studies,Sayı: 3/2 (Bahar 2008).
• Toprak, Zafer, “Halk Fırkası’ndan Önce Kurulan Parti Kadınlar Halk Fırkası”, Tarih ve Toplum,Sayı: 51 (Mart 1988).
• Süreli Yayınlar
• “Kadınlar Halk Fırkası Bugün Resmen Teşekkül Edecektir”, Vakit, No: 1979 (16 Haziran 1339/1923).
• “Kadınlar Halk Fırkası”, Vakit, No: 1980 (17 Haziran 1339).
• “Kadınlar Halk Fırkası”, Zümrüdü Anka, No: 48 (25 Haziran 1339).
• “Kadınlar Heyet-i Vekilesi”, Zümrüdü Anka, No: 49 (28 Haziran 1339).
• “Kadınları İntihap”, Vakit, No: 1922 (17 Nisan 1339/1923).
• “Kadınları İntihap”, Vakit, No: 1923 (18 Nisan 1339).
• “Nezihe Muhittin Hanım’ın Beyanatı”, Kelebek, No: 12 (28 Haziran 1339).
• “Ziynet Aleyhinde Cemiyet”, Zaman, No: 207 (22 Mayıs 1325 / 4 Haziran 1909).
• Akbaba, No: 55 (14 Haziran 1339).
• Akbaba, No: 35 (5 Nisan 1339).
• Akbaba, No: 53 (7 Haziran 1339).
• Fettan, “Hanımlarımızın Yeni Türküsü”, Güleryüz, No: 113 (12 Haziran 1339).
• Güleryüz, No: 115 (26 Haziran 1339).
• Güleryüz, No: 118 (17 Temmuz 1339).
• Kaplan, “Kadınlar Halk Fırkası Ne mi Yaptı?”, Zümrüdü Anka, No: 53 (12 Temmuz 1339).
• Kaplan, “Kaldırım Çiçeklerine, Kadınlar Halk Fırkası’na İthaf”, Zümrüdü Anka, No: 54 (16 Temmuz 1339).
• Kelebek, No: 11 (21 Haziran 1339).
• Kelebek, No: 12 (28 Haziran 1339).
• Kelebek, No: 8 (31 Mayıs 1339).
• Kelebek, No: 13 (5 Temmuz 1339).
• Tırpan, “Onlara Dair”, Zümrüdü Anka, No: 50 (2 Temmuz 1339).
• Zümrüdü Anka, No: 50 (2 Temmuz 1339).
• Tezler
• Bayraktar, Zülfikar, Mizah Teorileri ve Mizah Teorilerine Göre Nasreddin Hoca Fıkralarının Tahlili, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İzmir, 2010.
• Coşkuner, Özlem, Ay Dede Mizah Dergisi’nin İncelenmesi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2007.
• Devrim, Tunay, Güleryüz Mizah Gazetesinin İncelenmesi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2009.
• Dumlupınar, Sezai, Türk Mizah Dergi ve Gazetelerinde Siyasi Hayata Bakış (1923-1946), İÜ Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yüksek Lisan Tezi, İstanbul, 2010.
• Eşigül, Esengül, Cumhuriyet Dönemi Mizahı Üzerinde Değerlendirmeli Bir Bibliyografya Çalışması,Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2002. Gültekin, Hamdi, Kelebek Mecmuası,Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2010.
• Oymak, Alparslan, Osmanlı Mizahında Teodor Kasap (Diyojen, Çıngıraklı Tartar ve Hayal Gazetesi Üzerine Bir İnceleme), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul, 2013.
• Öğdü, Hale, Türk Siyasal Hayatının Karikatür Üzerinden Analizi: Akbaba Dergisi Örneği, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2011.
• Türk, Kadir Talip, Türk Siyasal Hayatında Politik Mizah, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2015.
• Ansiklopediler
• Durmuş, İsmail, “Mizah”, İslam Ansiklopedisi, C. 30, Türk Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2005, s.206.