SIHHÎ-İ İCTİMÂÎ COĞRAFYA KİTAPLARINA GÖRE İÇ ANADOLU'DA GÖRÜLEN SALGIN HASTALIKLAR (1922-1926)

Yıl 2017, Cilt: 15 Sayı: 60, - , 28.03.2017

Atakan Esen

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000461

Cited By: 2

Öz

Yeryüzündeki birçok medeniyet tarafından asırlarca varoluşsal bir tehdit olarak 

görülmüşolan salgın hastalıklar, Anadolu’da da yıllar boyu siyasal ve sosyoekonomik yaşamıderinden etkilemiştir. Özellikle Balkan Savaşlarıve onu takip eden 

I. Dünya Savaşıyıllarındaki bakımsızlık, tedbirsizlik ve yokluk nedeniyle hastalığa 

yakalanan yerli halka pek çoğu hasta binlerce muhacirin de eklenmesiyle 

imparatorluğun son döneminde önü alınamayan salgınlar ortaya çıkmıştır. Toplum 

sağlığına ilişkin endişe verici durumun en başından beri farkında olan T.B.M.M 

Hükümeti, 2 Mayıs 1920’de kabul edilen 3 numaralıyasayla Sağlık ve Sosyal 

Yardım Bakanlığı’nın kurulmasınısağlamıştır. Yeni kurulan bakanlığın kısa sürede 

yürürlüğe koyduğu projelerin en önemlilerinden bir tanesi ise il sağlık 

teşkilatlarının göndermişolduklarıraporların kitap haline getirilerek bir dizi 

halinde yayınlanmasıdır. “Türkiye’nin Sıhhî-i İctimâî Coğrafyası” adıyla ilki 1922 

yılında yayınlanan bu kitaplar, ele alınan yörenin fiziki ve sosyo-ekonomik 

özelliklerinin yanısıra salgın hastalıkların dönemsel durumu ile ilgili kıymetli 

bilgiler içerir. Çalışma kapsamında bugün İç Anadolu Bölgesi sınırlarıiçerisinde 

yer alan altıvilayet/sancağa (Niğde, Kayseri, Konya, Ankara, Kırşehir, Çankırı) ait 

Sıhhî-i İçtimâî Coğrafya kitaplarıtaranmışve en sık görülen dört temel hastalığa 

(frengi, sıtma, verem, çiçek) ilişkin veriler derlenerek bölgenin o dönemki genel 

sağlık durumu resmedilmeye çalışılmıştır. Yapılan çalışmanın salgın hastalıklar 

veya şehir tarihi üzerine çalışma yapacaklara fikirsel anlamda katkısağlayacağı

değerlendirilmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Sıhhî-i İctimâî Coğrafya, Salgın Hastalıklar, Frengi, Sıtma, Malarya, , Verem

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Resmi Yayınlar
• T.B.M.M Zabıt Ceridesi, Devre 1, İçtima Senesi 1, Cilt 1, Dokuzuncu İçtima, 02.05.1336. T.B.M.M Zabıt Ceridesi, Devre 1, İçtima Senesi 1, Cilt 1, On üçüncü İçtima, 09.05.1336.
• Kitaplar
• Hıfzı Nuri, Türkiye’nin Sıhhî-i İctimâî Coğrafyası Kayseri Sancağı, Öğüd Matbaası, Ankara, 1922.
• İbrahim İsmail, Türkiye’nin Sıhhî-i İctimâî Coğrafyası Kırşehri Vilâyeti, (Haz:Kâmil Büyüker), Ocak Yayınları, Ankara, 2003. Mehmed Hayri, Türkiye’nin Sıhhî-i İctimâî Coğrafyası Niğde Sancağı, Öğüd Matbaası, Ankara, 1922.
• Musluhıddin Safved, Türkiye’nin Sıhhî İctimâî Coğrafyası Ankara Vilâyeti, Hilal Matbaası, İstanbul, 1925.
• Nazmi, Türkiye’nin Sıhhî-i İctimâî Coğrafyası Konya Vilâyeti Ankara: Öğüd Matbaası, Ankara, 1922.
• Nikiforuk, Andrew, Mahşerin Dördüncü Atlısı-Salgın ve Bulaşıcı Hastalıklar Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010.
• Noyan, Abdülkadir,Son Harplerde Salgın Hastalıklarla Savaşlarım, Son Havadis Matbaası, Ankara, 1956.
• Özdemir, Hikmet,Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2010.
• Panzac, Daniel, Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba 1700-1850, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1997 . Raif, Türkiye’nin Sıhhî ve İctimâî Coğrafyası Kengırı Vilâyeti, Hilal Matbaası, İstanbul, 1926.
• Satan, Ali, İngiliz Yıllık Raporları’nda Türkiye (1920), İstanbul, Tarihçi Kitapevi, 2010.
• Tevfik Sağlam, Büyük Harpte 3.Orduda Sıhhî Hizmet, Askeri Matbaa, İstanbul, 1941.
• Makaleler
• Gümüşçü, Osman,“Milli Mücadele Dönemi Türkiye Coğrafyası için Bilinmeyen Bir Kaynak: Türkiye’nin Sıhhi-i ve İçtimai Coğrafyası”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı:45, Ankara, 1999, s.939-968.
• Koz, M. Sabri, “Türk Halk Kültürünün Unutulmuş Kaynaklarından Biri: Türkiye’nin Sıhhî-i İctimâî Coğrafyası”, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri, Cilt 1, Ankara, 1992, s.37-58.
• Sakaoğlu, Necdet, “Osmanlı’da Salgınlar”, Toplumsal Tarih, Sayı: 22, (Ekim 1995), s.23-25.
• Yıldırım, Nuran, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Koruyucu Sağlık Uygulamaları”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi,Cilt 5, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, s.1320-1338.