KENDİ YAYINLARI ÇERÇEVESİNDE OSMANLI SOSYALİST FIRKASI ÇEVRESİNİN FİKİRLERİ

Yıl 2017, Cilt: 15 Sayı: 60, - , 28.03.2017

Haydar Temur

Öz

II. Meşrutiyet’in ilanının getirdiği özgürlük ortamı, basın, düşünce ve siyaset 

hayatına büyük bir canlanma getirmiş, bu dönemde pek çok yeni gazete 

yayınlanırken yeni siyasi fikirler ve siyasi partiler gelişmeye başlamıştır. Bu yeni 

siyasi akımlardan biri de sosyalizm olmuştur. Hüseyin Hilmi ve arkadaşları, 

Osmanlı  İmparatorluğu’nun ilk örgütlü ve uzun süreli sosyalist yayıncılığını

yapmaya başlamışlar, bir süre sonra da İmparatorluğun ilk sosyalist partisi olan 

OsmanlıSosyalist Fırkası’nıkurmuşlardır. 1910 yılıEylül ayından 1913 yılı

Haziran’ına kadar siyaset sahnesinde kalan parti, ciddi bir etkinlik gösterememiş, 

kitleselleşememiş, seçimlere katılmamışve parlamentoda milletvekili 

bulunduramamıştır. Temel faaliyeti basın alanıile sınırlıkalmıştır. Bu partiyi kuran 

çevrenin basın alanındaki faaliyeti göreli olarak etkili olmuştur.  İlk olarak 

çıkardıkları İştirak gazetesi kapatıldığında, İnsaniyet, Sosyalist ve Medeniyet isimli 

gazeteleri, biri kapandıkça diğeri onun yerine geçmek suretiyle yayınlayarak 

sosyalist yayın faaliyetini sürdürmüşlerdir. Bu çevrenin yayınlarında sosyalist 

düşüncenin tanıtılması, işçi sınıfısorunlarının anlatılması, işçilere haklarını

kazanmalarıiçin örgütlenme bilinci aşılanmasıtemel amaçlar olmuştur. 1913 

yılında Mahmut Şevket Paşa’nın öldürülmesi sonrası, OsmanlıSosyalist Fırkası

üyelerinin ve gazetelerin sorumlularının tutuklanmasıve sürgün edilmesi ile birlikte, 

fırka ve yayınlarının faaliyeti son bulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

İştirâk, İştirâkçi Hilmi, OsmanlıSosyalist Fırkası, Sosyalizm

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Kitaplar
• Ahmad, Feroz, İttihat ve Terakki 1908-1914, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2007.
• Akşin, Sina, Jön Türkler ve İttihat Terakki, İmge Kitabevi, Ankara, 1998.
• Cerrahoğlu, A., Türkiye’de Sosyalizmin Tarihine Katkı, May Yayınları, İstanbul, 1975.
• Çapanoğlu, Münir Süleyman, Türkiye’de Sosyalist Hareketleri ve Sosyalist Hilmi, Pınar Yayınevi, İstanbul, 1964.
• Duverger, Maurice, Siyasi Partiler, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1993.
• Güzel, M. Şehmus, Türkiye’de İşçi Hareketi 1908-1984, Kaynak Yayınları, İstanbul, 1996.
• Kansu, Aykut, 1908 Devrimi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995.
• Kaygusuz Bezmi Nusret, Bir Roman Gibi, İhsan Gümüşayak Matbaası, İzmir, 1955.
• Koloğlu, Orhan, Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi, Pozitif Yayınları, İstanbul, 2006.
• Louis, Paul, Fransız Sosyalizmi Tarihi (1789-1950), Dördüncü Yayınevi, İstanbul, 1966.
• Mardin, Şerif, Jön Türklerin Siyasi Fikirleri 1895-1908, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• Onulduran, Ersin, Political Development and Political Parties in Turkey, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1974.
• Sayılgan, Aclan, Türkiye’de Sol Hareketler, Doğu Kütüphanesi, İstanbul, 2009. Tevetoğlu, Fethi, Türkiye’de Sosyalist ve Komünist Faaliyetler (1910-1960), Ankara, 1967.
• Topuz, Hıfzı, II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2003.
• Tökin, Füruzan Hüsrev, Türkiye’de Siyasi Partiler ve Siyasi Düşüncenin Gelişmesi 1839-1965, Elif Yayınevi, İstanbul, 1965.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler Cilt:1, İkinci Meşrutiyet Dönemi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1998.
• Tunçay, Mete, Türkiye’de Sol Akımlar-I (1908-1925), BDS Yayınları, İstanbul, 2000. Zürcher, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1999. Makaleler
• Alkan, Mehmet Ö., “II. Meşrutiyet’te İstanbul’da Sosyalist Basın ve Sosyalist Yayınlar”, Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, Cilt:6, İletişim Yayınları, İstanbul, 1998, s.1834-35.
• Baydar, Oya, “İştirâkçı Hilmi”, Sosyalizm ve Toplumsal Mücadeleler Ansiklopedisi, Cilt:6, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, s. 1822-1823.
• Jaures, Jean, “Laiklik”, Dine Karşı Düşünce Tarihi (Ed. Albert Bayet), Broy Yayınları, 1991, s.117-165.,
• Sofuoğlu, Adnan, “Siyasal Partiler ve Demokrasi”, 80. Yılında Türkiye Cumhuriyeti ve Demokrasi, Editör: Yonca Anzerlioğlu ve diğerleri, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, 2004, s.89-105.
• Tunçay, Mete, “Hüseyin Hilmi Çevresi ve Osmanlı Sosyalist Fırkası”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995, s.1450.
• Zürcher, Erik Jan, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyalizm, Milliyetçilik ve Tarih Yazımı”, Mete Tunçay, Erik Jan Zürcher (Der.), Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyalizm ve Milliyetçilik, İletişim Yayınları, İstanbul, 2008, s.7-12.
• Süreli Yayınlar
• İnsaniyet, Sene: 1 Sayı: 1, 5 Ağustos 1326 (18 Ağustos 1910).
• İnsaniyet, Sene: 1 Sayı: 2, 12 Ağustos 1326 (25 Ağustos 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 1, 13 Şubat 1325 (26 Şubat 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 2, 20 Şubat 1325 (5 Mart 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 3, 27 Şubat 1325 (12 Mart 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 4, 6 Mart 1326 (19 Mart 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 5 13 Mart 1326 (26 Mart 1910).
• İştirâk,Sene: 1 Sayı: 6, 20 Mart 1326 (2 Nisan 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 7, 27 Mart 1326 (9 Nisan 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 8, 3 Nisan 1326 (16 Nisan 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 9, 10 Nisan 1326 (23 Nisan 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 10, 17 Nisan 1326 (30 Nisan 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 11, 24 Nisan 1326 (7 Mayıs 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 12, 1 Mayıs 1326 (14 Mayıs 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 13, 8 Mayıs 1326 (21 Mayıs 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 14, 15 Mayıs 1326 (28 Mayıs 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 15, 22 Mayıs 1326 (4 Haziran 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 16, 29 Mayıs 1326 (11 Haziran 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 17, 31 Mayıs 1326 (13 Haziran 1910) Ahmet Samim Özel Sayısı.
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 18, 19 Ağustos 1326 (1 Eylül 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 19, 26 Ağustos 1326 (8 Eylül 1910).
• İştirâk, Sene: 1 Sayı: 20, 2 Eylül 1326 (15 Eylül 1910).
• İştirâk, Sene: 2 Sayı: 20-1, 7 Haziran 1328 (20 Haziran 1912).
• İştirâk, Sene: 2 Sayı: 20-2, 21 Haziran 1328 (4 Temmuz 1912).
• İştirâk, Sene:2 Sayı:20-3, 5 Temmuz 1328 (18 Temmuz 1912).
• Medeniyet, Sene: 1 Sayı: 1, 1 Kanunuevvel 1326 (14 Aralık 1910).
• Medeniyet, Sene: 1 Sayı: 2, 6 Kanunuevvel 1326 (19Aralık 1910).
• Sosyalist, Sene: 1, Sayı: 1 11 Teşrinisani 1326 (24 Kasım 1910).
• Sosyalist, Sene: 1 Sayı: 2, 16 Teşrinisani 1326 (29 Kasım 1910)