YENİ TÜRK ALFABESİNİN YAYGIN EĞİTİM YOLUYLA ÖĞRETİLMESİ

Yıl 2017, Cilt: 16 Sayı: 61, 0 - 0, 17.09.2017

Fahri Kılıç

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000478

Cited By: 2

Öz

Yeni Türk harflerinin kabulü hakkındaki kanun, TBBM'de kabul edilmesinin ve

Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa’nın onaylamasının ardından Resmi Gazete’de

yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yasanın yürürlüğe girmesinden hemen sonra

uygulaması için öngörülen bazı tedbirler alınmaya başlanmıştır. Öncelikle örgün

eğitim yapısı içerisinde yer alan okulların öğretmenlerine ardından da hangi sınıfta

olursa olsun öğrencilere yeni Türk alfabesi öğretilmesine karar verilmiştir. Yine

okulların gereksinimi olan yeni Türk alfabesi ile basılan ders kitapları da ücretsiz

olarak okullara dağıtılmıştır. Örgün eğitim kurumlarına ilave olarak açılmaya

başlayan yaygın halk eğitimi dershaneleri ile de okul çağını aşmış kişilere yeni Türk

alfabesini öğretmek amacıyla Millet Mektepleri açılmaya başlanmıştır. Köylerde ve

kentlerde sabit ve seyyar olarak hem kadınlar hem erkekler için açılan bu okullarda

okuma yazma eğitiminin yanı sıra temel yurttaşlık eğitimi de verilmiştir. Millet

Mekteplerinin yanında Türk Ocakları, Muallim Birlikleri, Askeri Birlikler ve

Halkevleri gibi çeşitli kurumların çatısı altında da yeni Türk alfabesini halka

öğretmek için çalışmalar yürütülmüştür. Bu çalışmada, yeni Türk harflerinin halka

benimsetilmesi ve öğretilmesi sürecinde kullanılan yöntem ve araçlar incelenmiştir.

Mustafa Kemal Atatürk’ün öncülüğünde yeni Türk alfabesinin tanıtılması ve

öğretilmesi için yapılan uygulamaların eğitime, kültüre ve gündelik hayata olan

yansımaları araştırılmıştır. Yeni Türk alfabesinin topluma tanıtılması ve öğretilmesi

için kullanılan, yaygın öğrenme metotları ve araçlarının önemi ortaya konulmuştur.

Ayrıca Türk modernleşme tarihi açısından alfabe değişikliğinin önemi ve bu

değişimin ulus kimliğinin oluşumuna sağladığı katkı irdelenmiştir. Araştırma

verileri döneme ilişkin arşiv kaynakları, süreli yayınlar, anılar ve tetkik eserlerden

oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Alfabe, Millet Mektepleri, Türk Ocakları, Halkevleri

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Arşivler
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Resmi Yayınlar
• 3 Teşrin-i Sani 1928 Tarih ve 1353 Numaralı Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanun.
• Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü Kültür İstatistiği (1935-1936), Ankara, 1937.
• Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Maarif Halk Okuma Odaları ve Umum Kütüphaneler İstatistiği (1933-1934), İstanbul, 1935.
• Başvekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü, Maarif, Millet Mektepleri Faaliyeti İstatistiği (1928-1935), İstanbul, 1935.
• CHF Halkevleri Talimatnamesi.
• Halk Dershanelerine Mahsus Türk Alfabesi, Devlet Matbaası, 1928.
• Halk Okuma Odaları Rehberi.
• Maarif Vekâleti Mecmuası
• Millet Mektepleri Faaliyet İstatistiği (1928-1935), İstanbul, 1936.
• Millet Mektepleri Talimatnamesi, Maarif Matbaası, İstanbul, 1940.
• Millet Mektepleri Teşkilatı Talimatnamesi, Hakimiyet-i Milliye Matbaası, Ankara, 1928.
• Millet Mektepleri ve Halk Dershaneleriyle Harf Kurslarında Alfabe, Kıraat, Yazı ve İmla Tedrisi Usulü, Devlet Matbaası, İstanbul, 1928.
• Milli Eğitimle İlgili Kanunlar, C. 1, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1953.
• Milli Talim Terbiye Kurulu Kararları, 12 Şubat 1928-2 Temmuz 1928.
• TBMM Zabıt Ceridesi
• Kitaplar
• Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Alfa Yayınları, İstanbul, 1999.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (I-III), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1997.
• Dewey, John, Türkiye Maarifi Hakkında Rapor, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1939.
• Dönmez, Cengiz, Tarihi Gerçekleri ile Harf İnkılabı ve Kazanımları, Gazi Kitabevi, Ankara, 2008.
• Ergün, Mustafa, Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara, 1982.
• Geray, Cevat, Halk Eğitimi, Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayını, 73, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1978.
• Güçlü, A. Hilmi, Çok Resimli Süslü Alfabe, Resimli Ay Matbaası, İstanbul, 1929.
• Karaer, İbrahim Karaer, Türk Ocakları (1912-1931), Türk Yurdu Neşriyatı, Ankara, 1992.
• Önder, Mehmet, Atatürk’ün Yurt Gezileri, İş Bankası Yayınları, Ankara, 1975.
• Özerdim, Nihat Sami, Yazı Devriminin Öyküsü, Ankara, 1978.
• Sakaoğlu, Necdet, Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2003.
• Sarınay, Yusuf, Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları (1912- 1931), Ötüken Yayınları, İstanbul, 1994.
• Şimşir, Şimşir, Türk Yazı Devrimi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1992.
• Tekin, Mehmet, Harf İnkılâbı: Türk Ocaklarının Çalışmaları ve Hatay’da Yeni Yazı, Antakya, 1988.
• Tuncer, Tuncer, Hacaloğlu, Yücel, Memişoğlu, Türk Ocakları Tarihi (1912-1997), C. 1, Ankara, 1998.
• Tunçay, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), Türk Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1999.
• Ülkütaşır, M. Şakir; Atatürk ve Harf Devrimi, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2000.
• Üstel, Füsun Üstel, İmparatorluktan Ulus-Devlet’e Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları (1912-1931), İletişim Yayınları, İstanbul, 2004.
• Yılmaz, Mehmet Serhat, Harf İnkılâbı ve Millet Mektepleri 1928-1935 (Kastamonu Örneği), Berikan Yayınevi, Ankara, 2009.
• Makaleler
• Akyüz, Kenan, “Türk Ocakları”, Belleten, No:196, Ankara,1986, s. 201-228.
• Albayrak, Mustafa, “Millet Mekteplerinin Yapısı ve Çalışmaları (1928-1935)”,
• Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 10, S. 29, Ankara, Temmuz 1994, s. 471-483.
• Anzerlioğlu, Yonca,“Harf İnkılâbının Uygulanışı”, 80. Yılında Türk Harf İnkılâbı Uluslararası Sempozyumu, Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü”, İstanbul, 10-11 Kasım 2008, s. 396-405.
• Arar, İsmail, “Gazi Alfabesi”, Harf Devrimi’nin 50. Yılı Sempozyumu, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1981, s. 147-167.
• Çağlayan, Ercan “Halkevlerinin Vilayat-ı Şarkıyye’deki Faaliyetleri (1932-1951)”, Turkish Studies Dergisi, Ankara 2015, s.105-126.
• Ertan, Temuçin Faik, “Ahmet Cevat Emre ve Kemalizm'de Öncü Bir Dergi: Muhit, ” Kebikeç İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 5, 1997, s. 17-35.
• Güneş, Günver, Güneş, Müslime, “Türk Ocakları ve Harf İnkılâbı”, 80. Yılında Türk Harf İnkılâbı Uluslararası Sempozyumu, Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü” İstanbul, 10-11 Kasım 2008, s. 187-197.
• İlgürel, Mücteba, “Millet Mektepleri”, Edebiyat Fakültesi Dergisi, İstanbul, 1981, s. 25-34.
• İnan, M. Rauf, “Yazı Değişimi, Çok Kısa Sürede Gerçekleşmiş Bir Devrim ve Gerçekleştirme Yöntemleri”, Harf Devrimi’nin 50. Yılı Sempozyumu, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1991, s. 169-186.
• Kılıç, Fahri, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Yaygın Halk Eğitimi” Kuruluşundan 90.Yılına Türkiye Cumhuriyeti Uluslararası Sempozyumu, Atatürk Kültür, Dil Ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, C.I. Ankara, 2016, s. 559-577.
• Köprülü, Fuad, “Alfabe İnkılâbı” Ülkü, C. XII, S. 67, Ankara, Eylül 1938, s. 1-2. Öztürk, Cemil, “Maarif Vekili Mustafa Necati Bey ve Harf İnkılâbı” 80. Yılında Türk Harf İnkılâbı Uluslararası Sempozyumu, Yeditepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri Ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İstanbul 10-11 Kasım 2008, s. 158-170.
• Palazoğlu, Ahmet Bekir, Atatürk İnkılâpları (Milletin Çağdaşlaşması), Türk Hava Kurumu Yayınları, Ankara, 1999.
• Sarısaman, Sadık, “Taşra’da Harf İnkılâbı’nın Uygulanışı (Afyonkarahisar Örneği)”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Atatürk’ün Doğumunun 125. Yılına Armağan, Yıl:3, S.VIII, Afyon, 2006, s. 93-135.
• Sungu, İhsan, “Harf İnkılabı ve Milli Şef İsmet İnönü”, Tarih Vesikaları Dergisi, Maarif Vekâleti Yayınları, S.1, 1941, s. 10-19.
• Sürmeli, Serpil, “Türk Basınında Harf İnkılâbı”, 80. Yılında Türk Harf İnkılâbı Uluslararası Sempozyumu, Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü” İstanbul, 10-11 Kasım 2008, s. 257-278.
• Unat, Faik Reşit; “Latin Alfabesinden Türk Alfabesine”, Türk Dili, Ankara, 1 Ağustos 1953, s.727.
• Yaşar, Hakan, “Yurtdışında Bir Kültür Kurumu: Londra Halkevi”, Atatürk Yolu Dergisi, S.45, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara, Bahar 2010, s. 177-215.
• Yüceer, Saime, “Millet Mekteplerinin İşleyişi Ve Bursa’daki Uygulamaları” 80. Yılında Türk Harf İnkılâbı Uluslararası Sempozyumu, Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İstanbul, 10-11 Kasım 2008, s.171-182.
• Süreli Yayınlar
• Cumhuriyet
• Hâkimiyet-i Milliye
• Halk Mecmuası
• Milliyet
• Resmi Gazete
• Türk Yurdu
• Vakit
• Tezler
• Karakaş, Ömer, Cumhuriyet Dönemi’nde Manisa Vilayeti (1928-1933), Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa, 1999.
• Kılıç, Fahri, Yeni Türk Alfabesinin Kabulü ve Öğretiminde Kullanılan Yöntemler-Araçlar, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2012.
• İnternet Kaynakları
• http://www.meb.gov.tr.10.03.2017.