ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ MİLLİ EĞİTİM TARTIŞMALARINDA ALİ HAYDAR BEY’İN “MİLLİ TERBİYE” BAŞLIKLI RAPORU

Yıl 2018, Cilt: 16 Sayı: 63, - , 20.09.2018

Ayşe Yanardağ

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000518

Öz

Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde devleti kurtarmak için yapılan ıslahatlar devletin yıkılışını engelleyememişse de yeniliklerin içinde yetişen ve ülkenin yıkılışının sebeplerini sorgulayan bir nesil yetişmiştir. Bu neslin bir kısmı 1912-1922 arasında savaşlarda yitip gitmiştir. Umudunu kaybetmeyen yaşamayı ve yeni bağımsız, Türk devletini kurmayı başaran dönemin asker ve sivilleri yeni kurdukları devletin sağlam temellerde yükselmesi ve güçlenmesi için kafa yormuşlardır. Bu nesil dönemin siyasi, sosyal, tarihi koşulları nedeniyle çok uluslu devlet anlayışından milli devlet anlayışına yönelmek zorunda kalmıştır. Osmanlı’nın yıkılması, uzun süren savaş yılları zihin ve duygu dünyalarında derin etkiler yapmıştır. Yaşanan acıların henüz taze olduğu bu dönemde kanla kurdukları yeni devleti son derece kıskanç bir şekilde koruma tepkisi göstermişlerdir. Osmanlı’nın son döneminde devleti kurtarmak için eğitim alanında yapılan tartışmalar, Cumhuriyet’in kurulmasından hemen sonra Cumhuriyet’i güçlendirmek için nasıl bir eğitim verilmelidir tartışmalarına dönmüştür. Osmanlı’nın kurucu unsuru olan ve Osmanlı’nın enkazından yeni bir devlet kurmayı başaran Türk milleti için ister istemez eğitim tartışmaları milli eğitim bağlamında ele alınmıştır. Nitekim milli eğitim sistemi kurma arayışlarına psikoloji eğitimi almış olan Ali Haydar (Taner) de Milli Terbiye isimli raporuyla katkıda bulunmuştur. Çalışmanın ana konusu olan rapor dönemin koşulları içinde ele alınmış, tarihi bir bakış açısıyla incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ali Haydar (Taner), Eğitim, Milli Eğitim, Türk Terbiyesi

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Resmi Yayınlar
• TBMM Zabıt Ceridesi, Devre 1, Cilt 2, İçtima Senesi 1; Devre 2, Cilt 8/1, İçtima Senesi 2; Devre 2, Cilt 10, İçtima Senesi 2; Devre 2, Cilt 11, İçtima Senesi 2; Devre 2, Cilt 13/1, İçtima Senesi 2; Devre 2, Cilt 14, İçtimaa Senesi 2; Devre 2, Cilt 15, İçtimaa Senesi 2; Devre 2, Cilt 18, İçtima Senesi 2.
• Kitaplar
• Akşin, Sina, Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009.
• Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi M.Ö.1000-M.S.2012, Pegem Akademi, Ankara, 2012.
• Ali Haydar Bey, Milli Terbiye, Milli Matbaa, İstanbul, 1926.
• Armaoğlu, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1999.
• Aydın, M. Akif, Türk Hukuk Tarihi, Beta Yayınevi, İstanbul, 2001.
• Binbaşıoğlu, Cavit, Başlangıçtan Günümüze Türk Eğitim Tarihi, Anı Yayıncılık, Ankara, 2014.
• Bulgaristan Muallimin-i İslamiye Cemiyeti Nizamname-i Esasisi, Tuna Matbaası, Rusçuk, 1323 Çavdar, Tevfik, Türkiye Ekonomisinin Tarihi 1900-1960, İmge Kitabevi, Ankara, 2003.
• Ergin, Osman, Türkiye Maarif Tarihi I-II, Eser Matbaası, İstanbul, 1977.
• Göldaş, İsmail, Milli Kurtuluş Savaşında Öğretmenler I, Öğretmen Dünyası Yayınları, İstanbul, 1981.
• Maarif-i Umumiye Nizamnamesi 23 Şaban 1292/1875, Düstur, Defa-i Saniye.
• Muallimler Cemiyet-i 1336-1920 Hey’et-i Umumiye Risalesi, 3 Kânunuevvel 1336-1920, İstanbul, Evkaf Matbaası.
• Sarıhan, Zeki, Milli Mücadele’de Maarif Ordusu, Tarihçi Kitabevi, İstanbul, 2013.
• Tezcan, Mahmut, Eğitim Sosyolojisi, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara, 1985.
• Türkiye Cumhuriyeti Muallimler Birliği Umumi Kongresi Zabıtları 1341, Yeni Matbaa, İstanbul, 1341.
• Türkiye Cumhuriyeti Muallimler Birliği 1926 Senesi Umumi Kongresi Zabıtları, Ankara, 1927.
• Makaleler
• Atay, Hüseyin,” Medreselerin Islahatı”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 1, 2002, s. 181-192
• Balcı, Ramazan, “Medreselerin Islahı Konusunda Sultan II. Abdülhamit’in Hazırlattığı Bir Layihanın Tahlili”, Tarih Okulu, Sayı XII, 2012, s. 155-191.
• Çilliler, Yavuz, “Modern Milliyetçilik Kuramları Açısından 19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu Fikir Akımları”, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/17953, 24 Haziran 2018, e.s. 17.00.
• Demir, Şerif, “Tanzimat Dönemi Eğitim Politikalarında Osmanlıcılık Düşüncesinin Etkisi”, http://dergipark.ulakbim.gov.tr/esosder/article/view/5000068304/5000063367, 24 Haziran 1924, e.s, 18.00.
• Kazıcı, Ziya, “Alaylı”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 2,TDV, s. 350.
• Ongunsu, A. H., “Abdülhamit II”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 1, MEB, Eskişehir, 1997, s. 73 -80.
• Saklı, Ali Rıza, “Fransa ve Almanya’da Uluslaşma Süreci ve Ulus Bilincinin Oluşumu”, https://www.akademikbakis.org/eskisite/32/12.pdf, 24 Haziran 2018, e.s. 19.00.
• Sorguç, Bahir, Ali Haydar Taner, Cumhuriyet Dönemi Eğitimcileri, UNESCO Türkiye Milli Komisyonu, Ankara, 1987, s. 451-463.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, “Alay”, İslam Ansiklopedisi, Cilt 1, MEB, Ankara, s. 293-294.
• Yanardağ, Ayşe, “Milli Mücadele’de Milli Eğitim Sistemi Kurma Tartışmaları ve Tevhid-i Tedrisat’a Gidiş”, http://www.e-dusbed.com/Dusbed/ArchiveIssues/PDF/2feb6a21 -a538-e811-80f7-005056b0673e
• Süreli Yayınlar
• Hâkimiyet-i Milliye 8 Temmuz 1920, 21 Temmuz 1921, 9 Mayıs 1921, 30 Kasım 1923, 24 Ağustos 1924, 28 Ağustos 1924.
• Mihrab 15 Ocak 1924, 1 Şubat 1924.
• Muallimler Mecmuası Mart 1924, Nisan 1926.
• Muallimler Birliği Temmuz 1926.
• Sebilürreşat 1 Ocak 1924, 29 Mayıs 1924, 12 Haziran 1924.
• Tevhid-i Efkâr 4 Eylül 1924.
• Türkiye Edebiyat Mecmuası 11 Şubat 1924