TÜRKİYE-İTALYA-YUNANİSTAN ÜÇGENİNDE RODOS VE ONİKİ ADA (1911-1930)

Yıl 2019, Sayı: 64, 69 - 102, 14.06.2019

Tuğba Belenli

Öz

Rodos ve Oniki Ada, Kanuni Sultan Süleyman zamanında Osmanlı ülkesine katılmıştır. Bu adalar Meşrutiyet dönemini takip eden savaş ve anlaşmalarla elden çıkmaya başlamıştır. Trablusgarp Savaşı’nda başarısız olan İtalya, bu sırada Rodos ve Oniki Adayı i şgal etme fırsatı bulmuştur. Astropalya, 28 Nisan 1912’de, İtalyanların Oniki Adalar grubu içerisinde işgal ettikleri ilk adadır. Bundan sonra Rodos ve son olarak da 20 Mayıs’ta İstanköy Adası işgal edilmiştir. İşgallerden sonra bu adalarda Rumlar, Türkler ve muhacir İtalyanlar bir arada yaşamışlardır. İtalya’nın adalarda kolonizasyon kurma ve adaları İtalyanlaştırma faaliyetleri özellikle adalı Rumlar tarafından tepkiyle karşılanmıştır. Türk ve Yunan Hükümetleri ise elde edilen barış ve statükoyu bozmaktan çekinmişler ve sessiz kalmaya çalışmışlardır. Bu çalışmada Rodos ve Oniki Adanın 1911-1930 tarihleri arasındaki durumları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rodos, Oniki Ada, Ouchy Anlaşması, Mussolini, Venizelos

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• 1. Arşiv ve Resmi Belge Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) TBMM Zabıt Ceridesi 2. Kitaplar ___________; Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, (Osmanlı
• İmparatorluğu Anlaşmaları), Cilt: 1, , TTK Basımevi, Ankara 1953. Ahmet, Rasim; Osmanlı Tarihi I, (Düz.: Metin Hasırcı), Emir Yayınları, İstanbul 1999. Akşin, Sina; Jön
• Türkler ve İttihat ve Terakki, Remzi Kitabevi, İstanbul 1987. Armaoğlu, Fahir; 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi (Cilt: 1-2: 1914-1995), 12. Baskı, Alkım Yayınları, İstanbul. Childs,
• Timothy W.; Trablusgarp Savaşı ve Türk-İtalyan Diplomatik İlişkileri, Çev.: Deniz Berktay, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2008. Çelikkol, Zeki; Rodos’taki Türk
• Eserleri ve Tarihçe, TTK Basımevi, 2. Baskı, Ankara 1992. Erim, Nihat; 1911’den Günümüze Ege Adaları Sorunu, ATAM Yayınları, Ankara 2015. İnönü, İsmet; Hatıralar,
• Bilgi Yayınları, Haz.: Sabahattin Selek, Ankara 2006. Kaymakçı, Mustafa; Cihan Özgün, Rodos ve İstanköy Türklerinin Yakın TarihiEge Denizi’nde Yükselen Sessiz Çığlık,
• İzmir 2015. Kayra, Cahit; Sevr Dosyası, Boyut Kitapları, İstanbul 1997. Küçük, Cevdet (Ed.); Türk Hakimiyetinde Ege Adaları Yönetimi, SAEMK Yayınları, Ankara 2002.
• Olcay, Osman; Sevres Anlaşmasına Doğru (Çeşitli Konferans ve Toplantıların Tutanakları ve Bunlara İlişkin Belgeler), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
• Yayınları, Ankara 1981. Örenç, Ali Fuat; Yakındönem Tarihimizde Rodos ve Oniki Ada, Doğu Kütüphanesi Yayınları, İstanbul 2006. Saka, Mehmet; Ege Denizi Adalarında
• Türk Hakları, Yıldız Matbaası, Ankara 1955. Soysal, İsmail; Tarihçeleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, (1920-1945), Cilt: 1, TTK Yayınları,
• Ankara 1983. Şıvgın, Hale; Trablusgarp Savaşı ve 1911-1912 Türk-İtalyan İlişkileri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1989. Taşkıran, Cemalettin; Oniki Ada,
• Hatalı Kararlar, Acı Kayıplar, Babıali Kültür Yayınları, İstanbul 2007. 3. Makaleler Çelebi, Mevlüt; “Atatürk Dönemi ve Sonrasında Türkiye-İtalyan İlişkilerini Etkileyen
• Faktörler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: XXXI, Bahar 2015, Sayı: 91, ss. 93-130. ___________;“Milli Mücadele Döneminde Türk-İtalyan İlişkileri”, Belleten, TTK
• Yayınları, Cilt: LXII, Sayı: 233, Ankara, Nisan 1998, ss. 157-206. Ediz, İsmail; “İtalya’nın Oniki Ada’yı İşgali ve Güney Arnavutluk Sorunu (19121918)”, Akademik
• İncelemeler Dergisi (Journal of Academic Inquiries) Cilt/Volume: 11, Sayı/Issue: 1, Yıl/Year: 2016, ss. 35-59. Emecen, Feridun; “Süleyman I”, TDV İslam Ansiklopedisi,
• 2010, Cilt: 38, ss.: 6274. Erdoğru,M. Akif; “Rodos’ta Türk-Müslüman Vakıflarının Durumu”, Rodos ve İstanköy Türklüğü, Mustafa Kaymakçı, Cihan Özgün (Ed.), İzmir 2014,
• ss. 185-207. Erim, Nihat; “Ege Adaları Sorunu’nun Tarihsel Gelişimi”, Rodos ve İstanköy Türklüğü, Ed. Mustafa Kaymakçı, Cihan Özgün, İzmir 2014, ss. 23-54. Güllü,
• Ramazan Erhan; “Benito Mussolini’nin İtalya’da İktidara Gelişinin Türk Kamuoyuna Yansıması”, CTAD, Yıl: 11, Sayı: 22, Güz 2015, ss. 305-329. Hayta, Necdet; “Rodos İle
• 12 Ada’nın İtalyanlar Tarafından İşgali ve İşgalden Sonra Adaların Durumu (1912-1918)”, OTAM, Sayı: 5, 1994, ss.: 131-144. Kurtcephe, İsrafil; “Rodos ve Oniki Ada’nın
• İtalyanlarca İşgali”, OTAM, Sayı: 2, 1991, ss. 201-216.
• TÜRKİYE-İTALYA-YUNANİSTAN ÜÇGENİNDE RODOS VE ONİKİ ADA… 99
• Özgün, Cihan; “Rodos ve İstanköy Türklerinde Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Yaşam”, Rodos ve İstanköy Türklüğü, Mustafa Kaymakçı, Cihan Özgün (Ed.), İzmir 2014, ss.
• 153-183. Özlü, Hüsnü; “Arşiv Belgeleri Işığında Balkan Savaşları’nda Ege Adaları’nın İşgali Süreci”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XII/25 (2012Güz/Autumn),
• ss. 9-32. Özman, Aydoğan; “Lozan Andlaşmalarında Ege Adalarının Hukuki Statüsü”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. XLIII (1988), s. 197- 206.
• Tağmat, Çağla D.; "Trablusgarp Savaşı'ndan Lozan Antlaşması'na Oniki Ada Konusunda (Gizli) Görüşmeler”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, c. 28/1, İstanbul,
• 2018, ss. 139-161. Turan, Şerafettin; “Rodos ve 12 Adanın Türk Hâkimiyetinden Çıkışı”, Belleten, TTK Yayınları, Cilt: XXIX, Sayı: 113, Ankara, Yıl: 1965, Ocak, s. 77-119. 4.
• Gazeteler Akşam Cumhuriyet Hakimiyeti Milliye Son Posta Tan Ulus Vakit