İŞGAL, KURTULUŞ VE TOPLUMSAL ETKİLERİ: AMERİKAN BELGELERİNDE MİLLİ MÜCADELENİN SON GÜNLERİ

Yıl 2019, Sayı: 64, 181 - 210, 14.06.2019

Sezen Karabulut

Öz

Türk Milli Mücadelesine farklı kaynaklar ışığında bakmak ve bu güne dek ortaya konulmamış yepyeni bilgileri okuyucuyla paylaşmak bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Amerikan arşiv belgeleri bu amacın inşasında kullanılan temel araçlardır. Amerikan konsoloslarının ve Türkiye’de görevli Amerikan Yüksek Komiserliği (high commissioner) gibi başka makamların raporlarının yanı sıra Atina, Londra ve Paris’teki Amerikan misyonlarının raporları da çalışma boyunca değerlendirilecektir. Bilindiği gibi Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Birinci Dünya Savaşı’na 1917 yılı içerisinde katılmış bununla birlikte kendisini Avrupalı Müttefik devletlerden ayırt edecek (Başkan Wilson’un yayınladığı 14 madde gibi) bir takım tarafsızlık söylemleri de geliştirmiştir. Ayrıca ABD, Yunan işgalinin son döneminde sivil topluma yardımcı olan tek devlet olarak görünmektedir. Bu nedenle Türkiye’de görevli ABD misyonlarının raporları, birtakım özel ve istisnai bilgiler içermektedir. Değerlendirilen raporlarda işgal dönemi ve son günlerinin, bilhassa Anadolu’daki Türk ve Gayrimüslim toplum üzerindeki etkileri tüm açıklığıyla görülebilecektir.

Anahtar Kelimeler

Amerikan Arşiv Belgeleri, Amerikan Konsolosluğu, Milli Mücadele, Türk-Yunan Savaşı, İzmir’in İşgali, İzmir’in Kurtuluşu, Amiral Bristol, Milli Mücadele ve Toplumsal Etkileri

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• 1. Arşiv Kaynakları National Archives and Records Administration (NARA), Records of the Department of State Relating to Internal Affairs of Turkey, 1910-1929, Microcopy
• No: 363, 767.68/24, İstanbul, 18 Mart 1920. NARA, 767.68/31, Atina, 30 Haziran 1920. NARA, 767.68/33, Atina, 2 Haziran 1920. NARA, 767.68/35, Atina, 5 Temmuz 1920.
• NARA, 767.68/37, Atina, 8 Temmuz 1920. NARA, 767.68/40, Atina, 13 Temmuz 1920. NARA, 767.68/40, Atina, 15 Temmuz 1920. NARA, 767.68/61, Atina, 30 Temmuz
• 1920. NARA, 767.68/55, İstanbul, 31 Ağustos 1920. NARA, 767.68/64, İstanbul, 2 Eylül 1920. NARA, 767.68/69, İstanbul, 14 Eylül 1920. NARA, 767.68/111, Atina, 21
• Haziran 1921. NARA, 767.68/267, Washington, 5 Eylül 1922. NARA, 767.68/274, İzmir, 3 Eylül 1922. NARA, 767.68/276, İzmir, 4 Eylül 1922. NARA, 767.68/290, Atina, 6
• Eylül 1922. NARA, 767.68/291, Paris, 6 Eylül 1922. NARA, 767.68/391, İzmir, 7 Eylül 1922. NARA, 767.68/291, Washington, 8 Eylül 1922. NARA, 767.68/296, İzmir, 8 Eylül
• 1922. NARA, 767.68/296, Washington, 9 Eylül 1922. NARA, 767.68/297, İstanbul, 9 Eylül 1922. NARA, 767.768/303, Londra, 9 Eylül 1922. NARA, 767.68/302, İstanbul, 10
• Eylül 1922. NARA, 767.68/304, İzmir, 11 Eylül 1922. NARA, 767.68/306, İstanbul, 11 Eylül 1922. NARA, 767.68/316, İstanbul, 13 Eylül 1922. NARA, 767.68/319, İstanbul,
• 14 Eylül 1922. NARA, 767.68/321, İstanbul, 15 Eylül 1922. 2. Kitaplar Aksoy, Yaşar; Bir Kent Bir İnsan, İzmir’in Son Yüzyılı, S. Ferit Eczacıbaşı’nın Yaşamı ve Anıları, Dr.
• Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı Yayınları, İstanbul, 1986. Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele, İç Savaş ve Sevr’de Ölüm, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 3.
• Baskı, İstanbul, 2010. Ayışığı, Metin; Kurtuluş Savaşı Sırasında Türkiye’ye Gelen Amerikan Heyetleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2004. Berber, Engin; Sancılı
• Yıllar, İzmir 1918-1922, Ayraç Yayınları, Ankara, 1997. ___________ Türk Dış Politikası Çalışmaları, Cumhuriyet Dönemi İçin Ulusal Rehber, İstanbul Bilgi Üniversitesi
• Yayınları, İstanbul, 2007. Böke, Pelin; İzmir 1919-1922, Tanıklıklar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2006. Çelebi, Mevlüt; İtalyan Arşiv Belgelerinde Anadolu’da Yunan
• Mezalimi (19191922), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2010.
• Duru, Orhan; Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye’nin Kurtuluş Yılları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2. Baskı, 2001, İstanbul. Evans, Laurance; Türkiye’nin
• Paylaşılması (1914-1924), Çev: Tevfik Alanay, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1972. George, Alexander L. and George, Juliette L.; Woodrow Wilson and Colonel House, A
• Personality Study, Dover Publications, New York, 1964. Grew, John (Joseph); İlk ABD Büyükelçisinin Türkiye Hatıraları, Yenigün Yayıncılık, İstanbul, 2000. Karabulut, Umut;
• İzmir Kentinde Siyasi Protesto Kültürü (1908-1912), Yeditepe Yayınları, İstanbul, 2014. Köse, İsmail Köse; Türk-Amerikan İlişkilerinin Şekillenmesinde Amiral Mark L.
• Bristol’ün Rolü (1919-1927), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2016. MacMillan, Margaret; Barış Yapanlar, Dünyayı Değiştiren 6 Ay 1919 Paris Barış Konferansı’nın
• Hikâyesi, Alfa Basım Yayınları, İstanbul, 2015. Meray, Seha L. ve OLCAY, Osman; Osmanlı İmparatorluğunun Çöküş Belgeleri (Mondros Bırakışması, Sevr Andlaşması İle
• İlgili Maddeler), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 1977. Moralı, Nail; Mütarekede İzmir Olayları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1973.
• ____________ Mütarekede İzmir, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, İzmir, 2002. Öksüz, Hikmet ve Köse, İsmail; ABD Yüksek Komiseri Amiral Bristol’ün Rapor ve
• Savaş Günlüklerinde Ermeni Meselesi (1919-1927), Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları, Trabzon, 2015. Öztoprak, İzzet; İzmir Müdafaa-i Hukuk-ı Osmaniye Cemiyeti,
• Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2014. Şimşir, Bilal N.; İngiliz Belgeleri İle Sakarya’dan İzmir’e (1921-1922), Bilgi Yayınevi, 2. Baskı, Ankara, 1989. Taçalan, Nurdoğan;
• Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1970. Turan, Mustafa; Yunan Mezalimi, İzmir, Aydın, Manisa, Denizli 1919-1923, Atatürk Araştırma Merkezi,
• 2. Baskı, Ankara, 2006. Turan, Şerafettin; Türk Devrim Tarihi, İmparatorluğun Çöküşünden Ulusal Direnişe, 1. Kitap, Bilgi Yayınevi, 4. Baskı, Ankara, 2013. Umay, Bilge;
• İzmir’de Yunanlıların Son Günleri, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı, 2. Baskı, İzmir, 2011, s. 73.
• Yavuz, Bige; Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri, Fransız Arşiv Belgeleri Açısından 1919-1922, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1994. 3. Makaleler
• Erdal, İbrahim; “Amerikan Arşiv Belgelerine Göre İzmir’in Boşaltılması ve Rum Göçmenlere Yardım Konusu”, Karadeniz Araştırmaları, Cilt: 6, Sayı: 21 (Bahar 2009), s. 61-
• 73. Göktürk, Turgay Bülent;, “Amerikan Basınında İzmir Yangını ve Yangın Sonrası Durum”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi Cilt: XII, Sayı: 24 (2012/Bahar), s.
• 123-147. Lowry, Heath W.; “Halide Edip Hanım in Ankara: April 2, 1920-August 16, 1921”, I. Uluslararası Atatürk Sempozyumu (Açılış, Konuşmalar-Bildiriler), Ankara, 1994,
• s. 691-710. Öksüz, Hikmet ve Köse, İsmail; “Amerikan Arşiv Belgelerinde Büyük Taarruz”, Türkiyat Mecmuası, Cilt: 27, Sayı: 2 (2017), s. 207-238. Yıldır, Özgür; “ABCFM
• (Amerikan Board) Arşivleri’nin Osmanlı-Amerikan İlişkileri Bağlamında Değerlendirilmesi”, Journal of History School (JOHS), Cilt: 27 (Eylül, 2016), s. 519-541. 4. İnternet
• Kaynakları https://tr.usembassy.gov/tr/our-relationship-tr/policy-history-tr/io-tr/; Erişim Tarihi: 06.11.2018, 16.30 http://tureng.com/tr/turkce-ingilizce/cruiser. 22.11.2018; 12.25.