KÜLTÜREL FAALİYETLERİ ÇERÇEVESİNDE OSMANLI DONANMA CEMİYETİ

Yıl 2019, Sayı: 65, 83 - 117, 20.11.2019

Hasan Dinçer

Öz

Osmanlı tarihinde İkinci Meşrutiyet Dönemi, yoğun bir örgütlenme evresidir. Lale Devri’nden beri oluşan düşünsel ve siyasal birikim, yıkılmakta olan bir devleti kurtarmaya dönük arayış ve çabalar ile birleşince çok sayıda dernek, cemiyet ve siyasi parti kuruldu. Bu dönemin etkili derneklerinden biri de Osmanlı Donanma Cemiyeti’dir. Osmanlı Donanma Cemiyeti, 19 Temmuz 1909’da, şahısların maddi bağışları ile güçlü bir donanma vücuda getirmek amacıyla kuruldu. Cemiyet’in bu amaçla gerçekleştirdiği birçok faaliyet arasında konser, tiyatro ve sinema gibi sanatsal etkinlikler önemli yer tutmuştur. Araştırmamızda Osmanlı Donanma Cemiyeti’nin kültürel faaliyetleri arşiv belgeleri çerçevesinde incelenmiş, bazı sonuçlara ulaşılmıştır. Cemiyet’in kültürel faaliyetlerine farklı toplumsal katmanların geniş katılımı/katkısı söz konusudur. Katılım yelpazesinde üst düzey yöneticiden ince saz heyeti çalgıcısına, kahveciden emekli subaya kadar çeşitli meslek mensuplarını görmek mümkündür. Söz konusu katkıları, her bir bireyin devleti kurtarmaya dönük samimi çabası olarak değerlendirmek mümkündür. Dahası, Cemiyet’in kültürel faaliyetlerinin, İkinci Meşrutiyet Dönemi’ni, ayırt edici özellikleri yönüyle, tasvir etmekte işlevsel olduğu savunulabilir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Donanma Cemiyeti, İkinci Meşrutiyet Dönemi (19081918), Tiyatro, Sinema, Konser

Kaynakça

• KAYNAKÇA Arşiv Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi (TİTE)
• Kitaplar Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, (1986), C. 7, Milliyet Yayınları, İstanbul. Toprak, Zafer, Türkiye’de Ekonomi ve Toplum (1908-1950) İttihat-Terakki ve
• Devletçilik, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1995. --------, Türkiye’de Kadın Özgürlüğü ve Feminizm (1908-1935), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2015. Tunaya,
• Tarık Zafer, Hürriyetin İlanı İkinci Meşrutiyetin Siyasi Hayatına Bakışlar, Baha Matbaası, İstanbul, 1959. --------, Siyasi Müesseseler ve Anayasa Hukuku, 2. Baskı, Sulhi
• Garan Matbaası, İstanbul, 1969. --------, Türkiye’de Siyasal Partiler, C. I, İkinci Meşrutiyet Dönemi, 2. Basım, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1988. --------, Türkiye’de
• Siyasal Partiler, C. III, İttihat ve Terakki Bir Çağın, Bir Kuşağın, Bir Partinin Tarihi, Hürriyet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1989. Makaleler And, Metin, “Cumhuriyetten Önce
• Türkiye’de Tiyatro”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 9, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985.
• Aysal, Necdet, (2014), “Osmanlı ve Yunan Demiryollarının Karşılaştırmalı Bir Analizi”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi (CTAD), Hacettepe Üniversitesi Atatürk
• İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Yıl 10, Sayı 20, s. 327352. ______, “Örgütlenmeden Eyleme Geçiş: 31 Mart Olayı”, Atatürk Yolu, C. 9, No. 37-38, (2006), s. 15-53.
• Beşikçi, Mehmet, “Donanma Sembolizmi ve Milliyetçi Propaganda”, Toplumsal Tarih, Sayı: 127, (Temmuz, 2004), s. 92-95. Evren, Burçak, “Türk Sinema Kronolojisi”,
• Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 7, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985. Önder, Selahattin, “Türk Sinemasının Gelişimi (1895-1939)”, Eskişehir Osmangazi
• Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 6 Sayı: 2, (2005), s. 113-135. Toprak, Zafer, “1909 Cemiyetler Kanunu”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 1. C,
• İletişim Yayınları, İstanbul, 1985. ______, “Osmanlı Donanması, Averof Zırhlısı ve Ulusal Kimlik”, Toplumsal Tarih, Sayı: 113, (Mayıs 2003), s. 1-14.
• Tezler Çakmaktepe, Zehra, Donanma Mecmuası (İnceleme, Tahlili Fihrist ve Seçme Metinler), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans
• Tezi, Erzurum, 2002. Gök, Nurşen, Donanma Cemiyeti’nin Anadolu’da Örgütlenmesi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara,
• 2007. Gürel, Cemal Necip, İttihat ve Terakki ve Paramiliter Yan Kuruluşları, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans
• Tezi, İzmir, 2009. Özçelik, Selahittin, Donanma Cemiyeti, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 1987.
• İnternet Kaynakları https://en.wiki2.org/wiki/Thomas_Brassey,_1st_Earl_Brassey. Erişim Tarihi: 20/06/2016. https://en.wikipedia.org/wiki/Jacques_Offenbach. Erişim Tarihi:
• 21/06/2016 https://en.wikipedia.org/wiki/Serpentine_dance. Erişim Tarihi: 21/06/2016 http://aykiriakademi.com/ayrkiri-akademi-yasam/aykiri-akademi-yasam-
• kentkulturu/beyoglu-nun-eski-sinemalari-.31/01/2019 http://www.gdd.org.tr/tarihtendetay.asp?id=207,. Erişim Tarihi: 05/02/2019.