NECİB ÂSIM (YAZIKSIZ)’IN TARİHÇİLİĞİ ÜZERİNE BAZI TESPİTLER

Yıl 2019, Sayı: 65, 381 - 414, 20.11.2019

Ercimet Sarıay

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türk tarihi ve tarihçiliğine önemli katkılar sunan ve Türkçülük fikrinin öncülerinden biri olan Necib Âsım (Yazıksız)’ın, özellikle Türk tarihi konusundaki fikirlerini ve eserlerini ortaya koymaktır. 29 Aralık 1861’de Kilis’te dünyaya gelen Necib Âsım, yaşamı boyunca hiç duraksamadan çalışmış, Türk tarihi, Türk dili ve Türk kültürüne eserleriyle önemli katkılar sağlamış ve 13 Aralık 1935’de İstanbul’da vefat etmiştir. Araştırmada Necib Âsım’ın çok sayıdaki makalesi ile kitapları karşılaştırılmış ve bunların ortak yönleri ve farklılıkları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Necib Âsım’ın makale ve kitaplarının büyük bir kısmı Osmanlı Türkçesiyle yazılmıştır. Bunların büyük çoğunluğuna şu ana kadar hemen hemen hiç değinilmemiştir. Çalışmada Osmanlı Türkçesiyle yazılmış olan bu makale ve kitapların büyük bir kısmı ilk elden kaynak olarak okunmuş ve değerlendirilmiştir. XIX. yüzyılın sonları ile XX. yüzyılın başları, Türk fikir tarihi açısından bir laboratuvar olarak görülebilir. Bu dönemde ortaya çıkan farklı görüşler farklı fikir akımlarını (Osmanlıcılık, İslamcılık, Batıcılık, Türkçülük) doğurmuştur. Bu görüşler arasındaki tartışmalar, dönemin siyasi, ekonomik ve kültürel değişiminin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Türkçülük, zamanla diğer fikir akımlarının önüne geçerek, sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel hayata yön veren bir konuma gelmiştir. Çalışmada, dönemin diğer aydınları kadar üzerinde pek fazla durulmamış olan mütefekkir Necib Âsım’ın tarih konusundaki görüşleri ve eserleri ortaya konmuştur. Öte yandan, Necib Âsım’ın hayatını ele alırken, Bahaî (Veled Çelebi İzbudak) Efendi’nin 1897’de Malumat Mecmuası’nda kaleme aldığı Necib Âsım’la ilgili Teracim-i Ahvâl isimli hacimli makalesinden, yararlanılmıştır. Bunun dışında, Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nden ve Emekli Sandığı’ndan sağlanan kısıtlı birkaç belge ile bazı araştırma eserlerinden de istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Necib Âsım, tarih, tarihçilik, Türk tarihi, Türk kültürü, Türkçülük

Kaynakça

• Kaynakça Arşivler T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) BOA, MF. MKT. 654/41. BOA, MF. MKT. 788/57. BOA, MF. MKT. 695/67. BOA, MF. MKT.
• 1152/80. BOA, MF. MKT. 1242/88. BOA, BEO, 3778/283323. BOA, BEO. 3806/285379.
• BOA, BEO. 3857/289216. BOA, BEO. 4241/318058. BOA, BEO. 3706/277949. BOA, BEO. 3796/284630.
• Kitaplar Akçuraoğlu Yusuf, Türk Yılı 1928, (Haz. Arslan Tekin-Ahmet Zeki İzgör), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2009. Banarlı, Nihat Sami, Resimli Türk Edebiyatı
• Tarihi, Fasikül 14, Devlet Kitapları, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1983. Cahun, Leon, Gök Sancak, (Çev. Necib Âsım), Artin Asaduryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası,
• İstanbul, 1328 (1912). Engin, Vahdettin, Şimşek, Ahmet, Türkiye’de Tarih Yazımı, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2011. İzbudak, Veled Çelebi, Hatıralarım, Türkiye Yayınevi,
• İstanbul 1946. Kushner, David, Türk Millîyetçiliğinin Doğuşu, 1876-1908, (Çev. Şevket Serdar Türet-Rekin Ertem-Fahri Erdem), Kesit Yayınları, İstanbul 2009. Mehmet Ali
• Ayni, Darülfünun Tarihi, Pınar Yayınları, İstanbul 1995. Necib Âsım, Mehmed Arif, Osmanlı Tarih, I. Cilt, Matbaa-i Orhaniye, İstanbul 1335 (1919). Necib Âsım, Mehmet Arif,
• Türk Tarihi Umumiyesi II. Kısım, Matbaa-i Hayriye Şürekâsı, İstanbul, 1325. Necib Âsım, Mehmet Arif; Türk Tarihi Umumiyesi I. Kısım, Matbaa-i Hayriye Şürekâsı, İstanbul
• 1325. Necib Âsım, Sitler, Matbaa-ı Ebulziya, Konstantiniyye, 1310. Necib Âsım, Türk Tarihi, Matbaai Amire, İstanbul 1316 (1900). Necip Âsım, Celâlüttin Harezemşah,
• Maarif Vekâleti, İstanbul Devlet Matbaası, İstanbul 1934. Öksüz, Yusuf Ziya, Türkçenin Sadeleşme Tarihi Genç Kalemler ve Yeni Lisan Hareketi, Türk Dil Kurumu yayınları,
• Ankara 2004. Özcan, Ahmet, Türkiye’de Popüler Tarihçilik (1908-1960), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2011.
• Öztürk, Kazım, Türk Parlamento Tarihi, TBMM III. Dönem 1927-1931 Cilt III, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara 1995. Ziya Gökalp, Türkçülüğün Esasları, Kumsaati Yayınları,
• İstanbul 2003. Makaleler Akagündüz, Ümüt, “II. Meşrutiyet Yılları Düşünce Dünyamızda Tarih ve Tarih Yazımı Üstüne”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Yıl 11, Sayı 21, Bahar
• 2015, 4-30. “Necib Âsım, “Ölümünün 20. Yılı Münasebetiyle”, Türk Yurdu, Sayı 241, Şubat 1955, s.597-603. Bahaî, “Necib Âsım Bey Efendi (Teracim-i Ahval)”, Malumat,
• Sayı 73, 11 Mart 1897, s.499-507. Dilaçar, Agop, “Necib Âsım Balhasanoğlu-Yazıksız”, Türk Dili, Yıl 18, C. XIX, Sayı 210, Mart 1969, s. 805-807. Eroğlu, Haldun, “Mustafa
• Kemal Atatürk’ün Tarih Anlayışı İle İlgili Bazı Görüşler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 29-30, Mayıs-Kasım 2002, s.75-85.
• Hisar, Abdülhak Şinasi, “Veled Çelebi ve Necib Âsım” , Türk Yurdu, Sayı 244, Mayıs 1955. Kazancıgil, Aykut, Ayhan Vergili, “İstanbul Darülfûnunu Edebiyat Fakültesi
• Mecmuası (İnceleme ve Dizin)” , TÜBAR, Sayı 12, Güz 2002, s.27-40. Necib Âsım, “Atalar Sözü ve Osmanlı Tarihi”, Bilgi Mecmuası, C. 1, Sayı 6, Nisan 1330, s. 661-663.
• Necib Âsım, “Bir Aylık Neşriyat”, Türk Yurdu, C. 9, Tutibay Yayınları, Ankara 2001, s.201-204. Necib Âsım, “Bir Aylık Neşriyat”, Türk Yurdu, C. 9, Tutibay Yayınları, Ankara
• 2001, s.201-204. Necib Âsım, “İçtimai Tarihimiz Üstüne Bir Tecrübe ”, Türk Yurdu, C. 8, Tutibay Yayınları, Ankara 2001, s.136-138. Necib Âsım, “İçtimaî Tarihimiz Üstüne
• Bir Tecrübe”, Türk Yurdu, C. 8, Tutibay Yayınları, Ankara 2001, s.59-62. Necib Âsım, “Mithat Paşa’nın Vatandan Çıkarılması”, Türk Yurdu, C. 3-23, Sayı 23, Kasım 1929,
• Tutibay Yayınları, Ankara 2001, s.22-24.
• Necib Âsım; “Türklük ve Türkçülük İzleri”, Türk Yurdu, C. 4-24, Sayı 29, Mayıs 1930, Tutibay Yayınları, Ankara 2001, s.57-60. Necib Âsım; “Halil Paşa’nın İdamı”, Türk
• Yurdu, C. 11, Tutibay Yayınları, Ankara 2001, s.63-65. Parlak, Mustafa, “Ahmet Midhat Efendi’nin Türkçülük Anlayışı”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,
• Sayı 3, Kayseri 1989, s.543-555. Şapolyo, Enver Behnan, “Necib Âsım”, Ülkü, C. 6, Sayı 35, 1936, s.341-343. Uçman, Abdullah, “Necip Âsım Yazıksız” , DİA, C. 32,
• Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2006, s.493-494.
• Süreli Yayınlar Tercüman-ı Hakikat İkdam Tanin
• Tezler Çelen, Mehmet Kaan, II. Meşrutiyet Döneminde Tarih Düşüncesi, yayımlanmamış doktora tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Edirne 2013. Oral, Mustafa, İmparatorluktan ulusal Devlete Türkiye’de Tarih Anlayışı (1908- 1937), Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• 2002. Ansiklopediler ve Sözlükler Türk Ansiklopedisi