DEMOKRAT PARTİ’NİN EĞİTİM POLİTİKALARINDA DİN VE DİNİ OKULLAR

Yıl 2020, Sayı: 66, 91 - 122, 26.06.2020

Yaşar Baytal

Öz

1945-1950 yılları arasında Cumhuriyet Halk Partisi’nin din ve din eğitimi ile ilgili konuları gündemde tutarak önceki dönemlerden farklı bir siyaset izlemiş olması, Türkiye’nin daha liberal seçim sürecine girmesinin bir sonucu olduğunu söylemek yanlış olmaz. Bu bağlamda medrese eğitimi almış bir profesör olan Şemseddin Günaltay’ın 1949 yılında Başbakanlık makamına getirilmiş olması, CHP’nin muhafazakâr seçmen kitlesini kazanmaya yönelik seçim yatırımı olduğuna dair yorumlar yapılmıştır.
Demokrat Parti, iktidar olduğu ilk yıllarından itibaren eğitimde milli kültür değerlerini tanımlarken Cumhuriyetin ilanından itibaren taviz verilmeyen laiklik konusunu iç ve dış gelişmeleri de gözeterek yeniden ele almıştır. Bu bağlamda DP iktidarı, kendi tabanının istek ve beklentilerini karşılayacak mukaddesatçı politikaları yürürlüğe koyarken, eğitimi Osmanlı döneminde yetişmiş ulema ve tarikat şeyhlerine bırakmamak için kamusal faaliyetlere yönelmiştir. DP’nin eğitimde hangi modele ağırlık verdiğine dair sübjektif değerlendirmeler bir kenara bırakılacak olursa eğitimin hedef ve içerik yönünden daha liberal ve küresel boyuta taşımak için gayret edildiği açıkça görülür.
Bu çalışmada DP’nin eğitim politikalarında dinin yeri ve önemi ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda din derslerinin ilkokul ve ortaokul müfredatında yer alması, İmam-Hatip okullarının açılması, Yüksek İslam Enstitüleri’nin kurulması gibi konular ele alınarak dinin yeniden inkişafı söyleminin DP iktidarı için ne kadar geçerli olduğu sorgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Din Eğitimi, İmam-Hatip Okulları, İlahiyat Fakültesi, Yüksek İslam Enstitüsü

Kaynakça

• Ahmad, Feroz, The Turkish Experiment in Democracy 1950-1957, Published for The Royal Institute of International Affairs C. Hurst & Company by London, 1977.
• Ahmad, Feroz ve Bedia Turgay, Türkiye'de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi 1945-1971, Bilgi Yayınevi, Birinci Basım, İstanbul, 1976.
• Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1982'ye), Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, Ankara Üniversitesi S.B.F Basın ve Yayın Yüksek Okulu Basımevi, Ankara, 1982.
• Albayrak, Mustafa, Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Phoenix Yayınevi, Ankara, 2004.
• Bilgin, Beyza, Türkiye’de Din Eğitim ve Liselerde Din Dersleri, Emel Matbaacılık Sarayı Ltd Şti, Ankara, 1980.
• ___________, Eğitim Bilimi ve Din Eğitimi, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1988.
• Burçak, Rıfkı Salim, Türkiye’de Demokrasiye Geçiş 1945-1950, Olgaç Matbaası, y.y., 1979.
• Cerrahoğlu, Piraye Bigat, Demokrat Parti Masalı, Milliyet Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 1996.
• Cumhuriyet Döneminde Türk Milli Eğitim Sistemindeki Gelişmeler (1923-1988), T.C. Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yay., Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1988.
• Demirer, Mehmet Arif, Demokrat Parti İktidarının 1950-1960 Günlüğü, Demokrat Parti Yayınları, y.y., t.y.
• Demokrat Parti Tüzük ve Programı, Galata Merkez Basımevi, Ankara, 1946.
• Eroğul, Cem, Demokrat Parti (Tarihi ve İdeolojisi), İmge Kitabevi Yayınları, 2. Baskı, Ankara, 1990.
• Fersoy, Orhan Cemal, Bir Devre Adını Veren Başbakan: Adnan Menderes, Moyataş Matbaacılık ve Neşriyat A.Ş. Garanti Matbaası, İstanbul, 1971.
• Frey, Frederick W., The Turkish Political Elite, M.I.T Press, Massachusetts, 1965.
• Goloğlu, Mahmut, Demokrasiye Geçiş (1946-1957), Kaynak Yayınları, 1. Baskı, İstanbul, 1982.
• Gönlübol, Mehmet – Ülman, Haluk- Bilge, A. Suat- Sezer, Duygu, Olaylarla Türk Dış Politikası, Sevinç Matbaası, 3. Baskı, Ankara, 1974.
• İcra, Baside, Demirkırat Alfabesi (DP Tüzük ve Programı), Ankara, 1992.
• Jaschke, Gotthard, Yeni Türkiye’de İslamlık, Çev. Hayrullah Örs, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1972.
• Kaçmazoğlu, H. Bayram, Demokrat Parti Dönemi Toplumsal Tartışmaları, Doğu Kitabevi, 1. Baskı, İstanbul, 2012.