Atatürk Döneminde Türkiye'de Laikliğin Gelişimine İlişkin Fransız Değerlendirmeleri

Yıl 2020, Sayı: 67, 429 - 467, 25.12.2020

Bige Sükan

https://doi.org/10.46955/ankuayd.850615

Öz

Atatürk Devrimi, başta Batı uygarlığı olmak üzere tüm dünyanın ilgi odağı olmuştur. Atatürk'ün önderliğinde Türkiye'de siyasal, sosyo-ekonomik, kültürel ve hukuksal alanlarda gerçekleştirilen bu çağdaşlaşma hareketi, Fransa'da aydın kesimin büyük ilgisini çekmiş ve eserlerine konu oluşturmuştur.
Fransa’da, Atatürk döneminde (1923-1938) Türkiye'de görev yapmış bazı Fransız gazetecilerin ve devlet adamlarının yanı sıra gezginlerin ve Türkiye uzmanlarının Atatürk ve Atatürk Türkiye’sine ilişkin kitap ve makaleleri yayınlanmıştır. Ağırlıklı olarak Atatürk döneminde Fransa'da yayınlanan bu yapıtlarda Atatürk’e ve Türk Devrimi’ne ilişkin önemli değerlendirmeler yapılmıştır. Bu çalışmalarda en çok dikkati çeken nokta, Türkiye’deki yeniden yapılanma sürecini yerinde izleyen Fransız aydınlarının, çağdaş ve uygar bir devlet ve toplum düzeni kurmak isteyen Atatürk'ün bu bağlamda Türkiye’yi modernleştirerek uygar dünyanın bir üyesi haline getirmek amacı taşıdığını çok iyi anlamış olmalarıdır.
Diğer yandan Atatürk’ün önderliğinde ilk kez bir İslam ülkesinde laikliğin kabul edilmesi ve Türkiye’deki laiklik uygulamaları, Fransız aydınlarının eserlerinde en çok üzerinde durdukları ve Batı dünyasının dikkatini çekmeye çalıştıkları konulardı. Öyle ki, Atatürk döneminde devlet yönetiminde, sosyal yaşamda, hukuk, eğitim ve kültür alanlarında laikleşme çabalarına tanıklık eden Fransız aydınlarının büyük çoğunluğu, esin kaynağı Fransa olan bu devrimsel nitelikli atılımları gerçekçi ve tarafsız bir gözle değerlendirmişler ve Atatürk’ün önderliğinde gerçekleşen bu çağdaşlaşma devrimini alkışlamışlardır.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Atatürk Devrimi, Fransız Aydınları, Halifelik, Kadının Özgürleşmesi, Laiklik, Şapka Devrimi, Türk Medeni Kanunu

Kaynakça

• Âfetinan, A., Medenî Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El yazıları, 2. B.,TTK Yayınları, Ankara, 1988.
• Akgün, Seçil, Halifeliğin Kaldırılması ve Lâiklik, 2. B., Temel Yayınları, Ankara, 2006.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C.I, 4.B., Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1989.
• ______________, C.II, 4.B., Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1989.
• ______________, C.III, 4.B., Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yay., Ankara, 1989.
• Benoist-Méchin, Jacques de, Le loup et le léopard Mustapha Kémal ou la mort d’un empire, Ed. Albin Michel, Paris, 1954.
• Boucher, José le, D’Angora à Vilna, Ed. Prométhée, Paris, 1929.
• Bourgoin, Marguerite, La Turquie d’Atatürk, Eugène Rey, Paris, 1936.
• Chambrun, Comte Charles de, Atatürk et la Turquie nouvelle, Fernand Sorlot, Paris, 1939.
• Chantich-Chandan, K. S., Le Miracle Turc, La renaissance moderne, Paris, 1929.
• Deny, Jean ve Marchand, René, Petit manuel de la Turquie nouvelle, Jacques Haumont et Cie, Paris, 1933.
• Duhamel, Georges, La Turquie nouvelle: Puissance d’Occident, Mercure de France, Paris, 1954.
• Farrère, Claude, Turquie réssuscitée, Cahiers libres, Paris, 1930.
• ______________, Les forces spirituelles de l’Orient: İnde, Chine, Japon, Turquie, Flammarion, Paris, 1937.
• Gentizon, Paul, Mustapha Kemal ou l’Orient en marche, Ed. Bossard, Paris, 1929.
• Georges-Gaulis, Berthe, La Question Turque, Ed. Berger-Levrault, 1931.
• Herriot, Edouard, Orient, Librairie Hachette, Paris, 1934.
• Karal, Enver Ziya, (der.), Atatürk’ten Düşünceler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1969.
• Marchand, René, Le réveil d’une race: Dans la Turquie de Mustapha Kemal, Nouvelle Société d’Edition, Paris,1927.
• Mauclair, Camille, De Jérusalem à İstanbul, Ed. B. Grasset, Paris, 1939.
• Mélia, Jean, Mustapha-Kémal ou la rénovation de la Turquie, Bibliothèque Charpentier, Paris, 1929.
• Pernot, Maurice, L’Inquiétude de l’Orient: En Asie Musulmane, Librairie Hachette, Paris, 1927.
• Roger, Noëlle, En Asie Mineure-La Turquie du Ghazi-, Fasquelle Editeurs, Paris, 1930.
• Tongas, Gérard , Atatürk et le vrai visage de la Turquie moderne, P.Geuthner, Paris, 1937.
• _____________, La Turquie: centre de gravité des Balkans et du Proche-Orient, P.Geuthner, Paris, 1939.
• Sarraut, Albert, Mon Ambassade en Turquie, Paris, 1953.
• Turan, Şerafettin, Türk Kültür Tarihi, 2. B., Bilgi Yayınevi, Ankara, 1994.
• ______________, Türk Devrim Tarihi III: Yeni Türkiye’nin Oluşumu (İkinci Bölüm), Ankara, Bilgi Yayınevi, 1996.
• Zara, Philippe de, Mustapha Kémal: Dictateur, Fernand Sorlot, Paris, 1936.
• Bazin, Louis, “Mustafa Kemal Atatürk et la turcologie française”, La Turquie et la France à l’époque d’Atatürk, Association pour le développement des études turques, Paris, 1981.
• Feyzioğlu, Turhan “Türk İnkılâbının Temel Taşı: Lâiklik”, Atatürkçü Düşünce, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 1992.
• Gérando, F. de, “La Turquie nouvelle: La Politique étrangère, Le Progrès intérieur”, Revue Politique et Parlementaire (10 Mai-10 Juillet 1927).
• Herriot, Edouard, “De la vieille à la nouvelle Turquie”, la Turquie Kémaliste, No.1 (Juin 1934).
• ______________, “Le Kémalisme”, Atatürk: Pensées et témoignages, Unesco Türkiye Milli Komisyonu, Ankara, 1981.
• Roger, Noëlle, “Anadolou: La Turquie de Kémal Atatürk”, Revue des Deux Mondes, J. Dumoulin, Paris, 1938.
• Turan, Şerafettin, “Atatürk ve Ulusal Kültür”, Ankara Üniversitesi Uluslararası Atatürk Sempozyumu, TTK Basımevi, Ankara, 1983.