ATATÜRK ULUSLARARASI BARIŞ ÖDÜLÜ

Yıl 2021, Sayı: 68, 155 - 184, 27.05.2021

Rıdvan Bal

https://doi.org/10.46955/ankuayd.943690

Öz

Savaşların neden olduğu yıkım, bölgesel ya da küresel ölçekte kalıcı bir barışın mümkün olup olamayacağı konusunu hemen her devirde gündemde tutmuştur. Barışın sağlanması konusunda önemli girişimlerde bulunan ve değerli fikirler üreten kişi ve örgütler dikkatle izlenerek çeşitli oluşumlar tarafından desteklenmiştir. Bu çalışmanın amacı, barış girişimlerine uluslararası düzeyde destek yöntemlerinden biri olan ödülleri gündeme getirmek ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin kurucusu adına hayata geçirilmiş bir devlet ödülünün durumunu değerlendirmektir. Çalışmanın araştırma yöntemini, Türk Devrim Tarihinin dönemsel kaynakları, yasal mevzuat ve konu ile ilgili basın haberlerinin incelenmesi oluşturmuştur.
Mustafa Kemal Atatürk’ün savaşın hemen her çeşidine katılmış, gazilikle onurlanmış ve mareşal rütbesine ulaşmış eski bir asker olması, onun barış kavramına verdiği değer ve önemi daha anlamlı kılmıştır. “Yurtta Barış, Dünyada Barış” ilkesi doğrultusunda, dünya barışına katkı sağladığı değerlendirilen gerçek ve tüzel kişilerin ödüllendirilmesi düşüncesi, bu bakış açısının bir yansımasıdır. Bu düşünceyle hayata geçirilen Atatürk Uluslararası Barış Ödülü, Türkiye Cumhuriyeti’nin bir devlet ödülü olarak ilk kez 1986 yılında verilmiş, bazı yıllar ödüle uygun kişi bulunamadığı ve mevzuat gerekçesiyle verilmemiş ve en son 2000 yılında sahibini bulmuştur. Atatürk’ü anmak üzere düzenlenmiş ödül başlangıcından itibaren tartışmaların da gölgesinde kalmıştır. Yakın geçmişte yapılan hukuki düzenlemelere rağmen 2020 yılında da ödül verilmemiş olup gelecek beş yıl da verilemeyecektir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Uluslararası Barış Ödülü, Elefterios Venizelos, Mustafa Kemal Atatürk, Nelson Mandela, Uluslararası Barış Ödülleri, Yurtta Barış Dünyada Barış

Kaynakça

• Anadolu Ajansı, Atatürk’ten Erdoğan’a Cumhurbaşkanlarımız, Anadolu Ajansı Yayınları, Ankara, 2020.
• Eroğlu, Hamza, Atatürk, Hayatı ve Üstün Kişiliği, Dördüncü Basım, Savaş Yayınevi, Ankara, 2008.
• Kocatürk, Utkan, Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, Üçüncü Basım, Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara, 2007.
• Tayhani, İhsan, Özgürlük Yolunda Bitmeyen Koşu “Denktaş Kitabı”, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2011.
• TBMM, Başbakanlarımız ve Genel Kurul Konuşmaları, C. 8, C. 9, Haz. İrfan Neziroğlu, Tuncer Yılmaz, Gülşah Erdem Efe, TBMM Basımevi, Ankara, 2014.
• Turan, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi 3. Kitap, İkinci Bölüm, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1996.
• Altaylı, Fatih, “Mandela Ödülü Almamakta Haklıymış”, Hürriyet, 05 Mart 2005, Atatürk Araştırma Merkezi, "Atatürk Uluslararası Barış Ödülü Töreni", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 2, Sayı: 6 (Temmuz 1986), s. 535-555.
• Bakacak, Alper, “Atatürk Döneminde Türkiye’nin Dış Politikası”, Temuçin Faik Ertan (Ed.), Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2011, s. 219-236.
• Boyraz, Hacı Mehmet, “Türkiye-Güney Afrika İlişkileri”, Kırklareli Üniversitesi Afrika Araştırmaları Merkezi, 20 Nisan 2015, s. 1-17.
• Çakmak, Zafer, “Venizelos'un Atatürk'ü Nobel Barış Ödülü'ne Aday Göstermesi”, Erdem Dergisi, Sayı: 52 (Aralık 2008), s. 91-110.
• Davaz, Şekip, "Atatürk Uluslararası Barış Ödülü Plaket, Berat ve Rozetinde Kullanılan Simgesel Değerler", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 2, Sayı: 6 (Temmuz 1986), s. 763-764.
• Emgili, Fahriye, “Bosna-Hersek Trajedisinde (1992-1995) Türk Birliği”, Güney Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S. 21 (2012), s. 57-87.
• Enginsoy, Cemal, “Atatürk’te İnsan Sevgisi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. II, Sayı: 4 (Kasım 1985), s. 85-96.
• Giritli, İsmet "Atatürk Cumhuriyeti ve Dünya Barışı", Erdem Dergisi, C. 11, Sayı: 31 (Eylül 1998), s. 79-88.
• Gönlübol, Mehmet, "Yurtta Barış Cihanda Barış", Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. IX, Sayı: 25 (Kasım 1992), s. 9-26.
• Günergun, Feza, Sevtap Kadıoğlu, “İstanbul Üniversitesi’nin Yerleşim Tarihçesi Üzerine Notlar”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, C. 8, S. 1, (2006) s. 135-163.
• Hacıyev. Masim, “Bilinçli Yaşanmış Hayatın Bazı Anları”, Yeniçağ, 14 Aralık 2016.
• Özalp, İnan, Hülya Öcal, “Örgütlerde Dönüştürücü (Transformational) Liderlik Yaklaşımı”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 3, Sayı: 4 (2000), s. 207-227.
• Sönmez, A. Sait, “Yakın Çevre Doktrini Bağlamında Yeltsin Dönemi Rusya Federasyonu’nun Bağımsız Devletler Topluluğu Ülkeleriyle İlişkileri”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 27 (Haziran 2015), s. 277-290.
• Tacar, Pulat, “Ermenilerin Soykırımı Savını Yadsıyanları Cezalandırmak veya Türkiye’den Tazminat Almak Amacı ile Yaptıkları Yargı Mücadeleleri”, Ermeni Araştırmaları Dergisi, S. 50 (Haziran 2015), s. 395-470.
• Tayfun, Recep, “Atatürk Uluslararası Barış Ödülü’nün Küresel Barışa Katkısı ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Üstlendiği Rol”, V. Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi Bildiriler Kitabı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayını, 24-26 Ekim 2008, Çanakkale, s. 115-125.
• Turhan, Turgut, “Yüzyılımızın Dönüştürücü Lideri; Okuyan Atatürk (1)”, Kıbrıs Gazetesi, 06 Kasım 2019.
• Yoloğlu, Nurhayat, “Atatürk Uluslararası Barış Ödülünün Mandela Tarafından Reddedilişi” Olayının, İnsan Hakları Bağlamında İncelenmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1996.
• Yudar, Nazire, Nobel Barış Ödülü: Dünya Barışı ve Teorik Yaklaşımlar, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir, 2020.
• Türk Dil Kurumu, Okul Sözlüğü, İkinci Basım, Haz. İsmail Parlatır vd., Türk Dil Kurumu Yayını, Ankara, 2000.
• Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, https://www.ayk.gov.tr. Erişim Tarihi: 04,05,06/11/2020.
• BBC News, https://www.bbc.com/news/world-asia-china-15750979. Erişim Tarihi: 11/12/2020.
• Boyraz, Hacı Mehmet, Türkiye’nin Afrika Politikası, Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi, 01 Eylül 2014, https://tasam.org/tr-TR/Icerik/5310/turkiyenin afrika politikasi. Erişim Tarihi: 19/02/2021.
• Community of Christ, https://www.cofchrist.org/international-peace-award. Erişim Tarihi: 11/12/2020.
• Deutsche Gesellschaft für die Vereinten Nationen, https://www.dgvn.berlin/ohfm/. Erişim Tarihi: 12/12/2020.
• Indian Council For Cultural Relations, http://www.iccrindia.net. Erişim Tarihi: 12/12/2020.
• Indian Today, https://www.indiatoday.in. Erişim Tarihi: 12/12/2020.
• Japonya Büyükelçiliği, Türkiye, https://www.tr.emb-japan.go.jp/itpr_tr/00_000058.html. Erişim Tarihi: 19/10/2020.
• Mandela, Nelson Rolihlahla, Long Walk To Freedom, https:// Zelalemkibret. Files. Wordpress.Com/2012/01/ The-Autobiography-Of-Nelson-Mandela. Pdf. Erişim Tarihi: 03/12/2020.
• Nelson Mandela Foundation, https://www.nelsonmandela.org/content/page/ biography. Erişim Tarihi: 08/12/2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, https://mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf. Erişim Tarihi: 17/09/2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, https://www.tccb.gov.tr. Erişim Tarihi: 04/12/2020.
• Türkiye Cumhuriyeti Millî Savunma Bakanlığı Genelkurmay Başkanlığı, “Türkiye'nin Barışı Destekleme Harekâtına Katkıları”, https://Www.Tsk.Tr/Sayfalar?Viewname= Barisidestekleme. Erişim Tarihi: 22/11/2020.
• The Nobel Prize, https://www.nobelprize.org/prizes/lists/all-nobel-peace-prizes/. Erişim Tarihi: 10/12/2020.
• UNESCO Türkiye Millî Komisyonu, https://www.unesco.org.tr/ Home/ Announcement Detail/162. Erişim Tarihi: 23/10/2020.
• United Nations Photo: American Astronauts Visit United Nations (unmultimedia.org) https://www.unmultimedia. org/s/photo/detail/156/0156574.html. Erişim Tarihi: 10/12/2020.