KÖY ENSTİTÜLERİNDE İŞ VE ÜRETİM ODAKLI EĞİTİM, KÜME ÇALIŞMALARI VE İMECE

Yıl 2021, Sayı: 69, 25 - 49, 25.11.2021

Osman Akandere Seher Esen

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1028290

Öz

Türkiye Cumhuriyeti, kurulduktan sonra pek çok alanda inkılâplar yapmış ve bu inkılâpların büyük bir çoğunluğunu eğitim alanında gerçekleştirmiştir. Eğitimden uzak kalan köylülerin de eğitim hizmetlerinden faydalanabilmesi için çalışmalara başlanmıştır. Yapılan denemelerin ve edinilen tecrübelerin sonucunda 17 Nisan 1940 tarihinde Köy Enstitüleri Hasan-Âli Yücel ve İsmail Hakkı Tonguç’un önderliğinde kurulmuştur. Enstitüler, iş içinde eğitim ilkesiyle üretim odaklı hareket eden kurumlar olmuşlardır. Enstitülerdeki üretim odaklı iş ve çalışmalar, Enstitülerin ve halkın ihtiyaçlarını giderecek nitelikte planlanıp ve yürütülmüştür. Küme çalışma sistemi, öğrencilerin her işe dâhil edilmesini sağlarken, aynı zamanda Enstitülerin yönetimini ve işlerin sistematik bir şekilde yürütülmesini kolaylaştırmış, öğrencilerin birlik içinde çalışmalarını desteklemiştir. Küme çalışmaları sayesinde, Enstitülerin bir diğer eğitim anlayışı olan imece yöntemi başarılı bir şekilde yürütülmüştür. İmece ruhuyla iş ve çalışmalarını yürüten Enstitüler, iş birliğine dayalı eğitim anlayışıyla kendi ihtiyaçlarını gidererek devletin maddi yükünü ciddi oranda hafifletmiştir. Aynı zamanda Enstitüler kendi ihtiyaçlarını giderecek iş ve üretimleri yapmakla yetinmeyip diğer Enstitülere ve çevresindeki halka yardım etmiştir. Enstitülerde öğrenciler imece yoluyla binalarını kendileri inşa etmiş, elbiselerini kendileri dikmiş, yiyeceklerini kendileri yetiştirmiştir. Bu kurumlar binaların yapımında ve yetiştirdikleri tohumların, fide ve fidanların diğer Enstitülerle paylaşılmasında birbirlerine destek olmuşlardır. İmece sayesinde Enstitüler halkla bütünleşmiş ve karşılıklı olarak birbirlerine destek olmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

Köy Enstitüleri, İş Eğitimi, Küme Çalışmaları, İmece

WORK AND PRODUCTION-ORIENTED EDUCATION, GROUP WORK AND COLLECTIVE WORK IN VILLAGE INSTITUTES

Öz

Turkey has undergone through a process of reform in various fields and majority of these revolutions were carried out in the field of education. The studies were initiated commenced to ensure that all villagers who couldn’t get education kept away from education could benefit from educational services. Village institutes were founded under the leadership of Hasan-Âli Yücel and İsmail Hakkı Tonguç on April 17, 1940 as a result of the trials performed and experiences attained. Institutes became production-oriented institutions acting with the principle of training within work. Production-oriented works and studies in institutes were planned and conducted in a manner that the needs of institutes and the public would be met. The students in institutes were divided into groups and each one of these were supported to participate in all tasks works and studies. While group work ensured participation of students to all works, it also paved the way wat for management of the institutes and performance of the works systematically and supported students’ working in concert at the same time. Thanks to group works, collective work for which being another understanding of education of institutes was also conducted successfully. Carrying out works and studies with the spirit of collective work, institutes also contributed to the state economically by fulfilling their own needs with co-operative-based understanding. Institutes did not confine themselves to the works and productions that could meet their own and also helped other institutes and people. The students in the institutes built their buildings through collective work and sewed their dresses and also grew their own food. Institutes supported each other by helping the construction of the buildings and sharing seeds, seedlings and saplings they grew with other institutes. Thanks to collective work, institutes became integrated with the public and supported one another mutually.

Anahtar Kelimeler

Village Institutes, Job Training, Group Works, Collective Work, Co-Op

Kaynakça

• Akandere, Osman. “Türkiye’de Uygulamalı Tarım Eğitimine Bir Model: Köy Enstitülerinde Okutulan Ziraat Dersleri ve Uygulamaları.” Türkiye’de Tarım Politikaları ve Ülke Ekonomisine Katkıları Uluslararası Sempozyumu (12-14 Nisan 2018-Şanlıurfa) Bildirileri Kitabı, 409–29. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2019.
• Akandere, Osman, Nihal Yıldız Yılmaz. “Köy Enstitülerine Alınacak Talebe Hakkında Maarif Vekâletince Yayınlanan 18 Ağustos 1941 Tarihli Genelge’nin Esasları ve Uygulanması.” Atatürk Dergisi 6, No. 2 (2017): 1–17.
• Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi. 33. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2020.
• Altunya, Niyazi. “Köy Enstitüleri Sisteminde Yönetim.” MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi 10 (2014): 28–49.
• Apaydın, Talip. Köy Enstitüsü Yılları. 5. Basım. Literatür Yayınları, 2020.
• Ateş, Ahmet Emre. “Johann Heinrich Pestalozzi’nin Eğitim Anlayışının Köy Enstitüleri ve İsmail Hakkı Tonguç Üzerine Etkisi.” Kuruluşunun 70. Yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu, Kastamonu, 2010: 86–92.
• Atılgan, Şebnem. Nahide-Yarım Kalan Mucize. İstanbul: Kafekültür Yayıncılık, 2012.
• Aydın, Baha Mutlu. Köy Enstitüleri ve Toplum Kalkınması. 2. Baskı. Ankara: Anı Yayıncılık, 2013.
• Aydoğan, Karabey. Uygarlığın Tuğlası Arifiye Köy Enstitüsü. 2. Basım. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2020.
• Aykaç, Murtaza, Necdet Aykaç, Hakan Serhan Sarıkaya. “Bir Modernleşme Öyküsü: Köy Enstitüleri.” Turkish Studies 13/27 (2018): 183–201.
• Balkaya, İhsan Sabri. “Türkiye Cumhuriyeti’nde Eğitim (1023-2020).” Eğitim Tarihi, Ed. Mehmet Köçer, Erol Koçoğlu, 1. Baskı., 312–39. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2020.
• Başaran, Mehmet. Özgürleşme Eylemi Köy Enstitüleri. 6. Basım. İstanbul: Literatür Yayınları, 2020.
• Başgöz, İlhan. Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1995.
• Çoban, Ahmet. “Öğretmen Yetiştirme Politikası Olarak Köy Enstitüleri Örneğinin İncelenmesi.” Kastamonu Eğitim Dergisi 9, no. 2 (2011): 449–58.
• Dündar, Can. Köy Enstitüleri. 2. Baskı. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2001.
• Erçelebi, Hasan. Köy Enstitülerinin Çağdaş Eğitim Yönetimine Katkıları. İzmir: Dikili Belediyesi Kültür Yayınları, 1993.
• Gazalcı, Mustafa. 21 Köy Enstitüsü-Çınarlar Anlatıyor. Ankara: Bilgi Yayınevi, 2021.
• Göker, Demir Ali. Kapatılan Köy Enstitüleri, Yüksek Köy Enstitüleri, Öğretmen Okulları, Yüksek Öğretmen Okulu, Eğitim Enstitüleri, Konya Kız Öğretmen Okulu ve Öğretmen Lisesi. 2. Baskı. Konya: Dizgi Ofset, 2013.
• Gümüşoğlu, Firdevs. Sözlü ve Yazılı Belgeler Işığında Cılavuz Köy Enstitüsü. 3. Basım. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Güven, İsmail. Türk Eğitim Tarihi. 7. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2018.
• Hacı Angı. İvriz’den Cumhuriyet’in Başkentine Bir Köy Enstitülünün Anıları. 2. Basım. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Işın, Ekrem. “Köyü Canlandıran Adam:İsmail Hakkı Tonguç.” Canlandırılacak Köy, 2. Basım., XIII–XXII. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2020.
• Kanalıcı, Zeliha. “Köy Enstitülerinde İş Eğitimi.” Kuruluşunun 70. Yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu, Kastamonu, 2010: 527–41.
• Kaplan, Mevlüt. Aydınlanma Devrimi ve Köy Enstitüleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 2002.
• Kapluhan, Erol. “Atatürk Dönemi Eğitim Seferberliği ve Köy Enstitüleri.” Marmara Coğrafya Dergisi 26 (2012): 172–94.
• Kirby, Fay. Türkiye’de Köy Enstitüleri. 6. Baskı. İstanbul: Tarihçi Kitabevi, 2015.
• Kılıç, Fahri. “Atatürk Dönemi Eğitim Tarihi.” Türk Eğitim Tarihi, Ed. Mustafa Kılınç, Songül Keçeci Kurt, Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2019: 193–214.
• Koç, Nurgün. Türk Kültür Tarihi İçerisinde Köy Enstitüleri. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2013.
• Kocabaş, Kemal. Köy Enstitülerinden Günümüze Eğitim ve Arayışlar. İzmir: Ege Bölgesi Sanayi Odası, 2019.
• Küçükkayıkcı, Atilla. Köy Enstitülerinin Kısa Tarihi. İstanbul: 1984 Yayınevi, 2020.
• Makal, Mahmut. Köy Enstitüleri ve Ötesi. 8. Basım. İstanbul: Literatür Yayınları, 2020.
• Metin Göksu, Meral. “Sınıf Dışı Öğrenme Ortamları: Köy Enstitüleri Örneği.” Turkish History Education Journal 9, No. 1 (2020): 1–16. https://doi.org/10.17497/tuhed.626781.
• Sallan Gül, Songül, and Ayşe Alican. “Cumhuriyet Modernleşmesinin Anadolu Ateşi: Köy Enstitüleri.” MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi 10 (2014): 12–27.
• Saral, Mahmut. Köy Enstitüleri Uyuyan Devin Uyanışı. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2013.
• Saydur, Mehmet. “İsmail Mahir Efendi ve Köy Enstitülerine Giden Yolda Kastamonu Birikimi.” Kuruluşunun 70. Yılında Bir Toplumsal Değişim Projesi Olarak Köy Enstitüleri Sempozyumu, Kastamonu, 2010: 940–53.
• Şahhüseyinoğlu, H. Nedim. Akçadağ Köy Enstitüsü ve Şerif Tekben. 2. Basım. Ankara: Ürün Yayınları, 2015.
• Şanal, Mustafa, and Eray Alaca. “Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları (1938-1950).” Türk Eğitim Tarihi, Ed. Mustafa Kılınç, Songül Keçeci Kurt, Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2019: 215–33.
• Şimşek, İbrahim. Köy Enstitüsünden Öğretmenliğe Öğretmenden Öğrenciye. 2. Basım. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Tan, Oya. Köy Enstitülerinde Demokrasi Eğitimi ve Liderlik: Nitel Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
• Tonguç, İsmail Hakkı. Canlandırılacak Köy. 2. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2020.
• Türen, Ahmet Özgür. Köy Enstitüleri Dosyası-Türk Rönesansı. 16. Baskı. İstanbul: Destek Yayınları, 2020.
• Türkoğlu, Pakize. Kısa Süren Hasat-Köy Enstitülerinde Öğrenci Olmak. 3. Basım. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• ———. “Köy Enstitülerinin Eğitim Kültürüne Getirdiği Demokratik Değerler ve Eleştiri Günleri.” MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi 10 (2014): 115–28.
• ———. Tonguç ve Enstitüleri. 8. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2020.
• Uygun, Selçuk. Köy Enstitülü Öğretmenler-Mesleki Deneyimleri ve Meşhurların Anlatımları. İstanbul: Alkun Kitap, 2019.
• Yeşilyaprak, Binnur. Arifiye Köy Enstitülü Annemle Damla Söyleşiler. 3. Basım. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2016.
• Yıldız, Nihal, Osman Akandere. “Köy Enstitülerinin İdeolojik Yapısı.” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi XVII/35 (2017): 275–316.