CUMHURBAŞKANI İSMET İNÖNÜ’NÜN İLK İSTANBUL GEZİSİ VE DOLMABAHÇE ÇAY ZİYAFETİ (2-7 MART 1939)

Yıl 2021, Sayı: 69, 80 - 104, 25.11.2021

Seda Bayındır Uluskan

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1028307

Öz

İsmet İnönü, Cumhurbaşkanı ve Millî Şef kimliğiyle İstanbul’u ilk kez 2-7 Mart 1939 tarihleri arasında ziyaret etti. Yaklaşık bir hafta süren bu ziyaretin ilk iki gününde İstanbul esnafıyla bir araya geldi ve onların sorunlarını dinledi. Ardından da 4 Mart’ta şehrin üst düzey askerî ve sivil erkânına, basın mensuplarına Dolmabahçe Sarayında bir çay ziyafeti verdi. Bu ziyafete, Millî Mücadele ve Atatürk döneminde çeşitli anlaşmazlıklar nedeniyle siyasal alanın dışına itilmiş bazı muhalif isimler de davet edildi. İnönü, söz konusu çayda Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy ve Fethi Okyar gibi eski dostlarıyla buluştu. Takip ettiği “huzur ve uzlaşma” politikasının sonucu olarak sonraki günlerde bu isimlere diplomatik vazifeler ve mecliste önemli görevler verdi. Gezi kapsamında İnönü, Çatalca ve Silivri köylüleriyle bir araya geldi. İstanbul Üniversitesini, Ayazağa Süvari Binicilik Okulunu ve Haliç Tersanesini ziyaret ederek yetkililerden bilgi aldı. Cumhurbaşkanı’nın bu ilk İstanbul gezisi şehir halkında heyecan ve memnuniyet yarattı. Basın, 26 Mart 1939 genel seçimleri öncesi İnönü’nün “Cumhurbaşkanı” sıfatıyla İstanbul’da yaptığı tetkik ve temaslara büyük ilgi gösterdi. Dönemin usta gazetecileri, İstanbul halkının yaşadığı sevince, İnönü’nün tutum ve açıklamalarına dair çok sayıda yazı kaleme aldı. Bu çalışmada, İsmet İnönü’nün ilk İstanbul gezisinin detayları, basındaki yankıları ve Dolmabahçe resepsiyonunun arka planındaki gelişmeler incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dolmabahçe Çay Ziyafeti, İnönü'nün İstanbul Gezisi, İsmet İnönü, İstanbul, Tek Parti Dönemi

PRESIDENT İSMET İNÖNÜ’S FIRST ISTANBUL VISIT AND DOLMABAHÇE TEA BANQUET (2-7 MARCH 1939)

Öz

İsmet İnönü visited Istanbul for the first time between 2-7 March 1939 as the President and National Chief. In the first two days of this visit, which lasted for about a week, he met with Istanbul craftsmen and listened to their problems. Then, on March 4, he gave a tea banquet to the high-level military and civilian officials of the city and press members at Dolmabahçe Palace. Some opposition figures, who were pushed out of the politics due to various conflicts during the National Struggle and Atatürk period, were also invited to this banquet. Accordingly, İnönü met with old friends such as Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy and Fethi Okyar during the banquet. As a result of the "peace and reconciliation" policy he followed, he assigned these names as diplomatic missions and important duties in the parliament in the following days. Within the scope of the visit, İnönü met with the villagers of Çatalca and Silivri. He visited Istanbul University, Ayazağa Horseman Riding School and Haliç Shipyard and received information from the authorities. The President's first visit to Istanbul created excitement and satisfaction among the people of the city. The press showed great interest in the investigations and contacts that İnönü made in Istanbul as the "president" before the general elections on March 26, 1939. The outstanding journalists of the period wrote many articles about the joy of the people in Istanbul, the attitude and statements of İnönü. In this study, the details of İsmet İnönü's first visit to Istanbul, his impression on the press and background of the Dolmabahçe reception are examined.

Anahtar Kelimeler

Dolmabahçe Tea Banquet, İnönü's First İstanbul Visit, İsmet İnönü, İstanbul, The Single Party Period

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA).
• Cumhurbaşkanlığı Tarihi 1923-2005. Cumhurbaşkanlığı, Ankara, 2005.
• Akın, Nur Özmel. Rauf Orbay’ın Londra Büyükelçiliği 1942-1944. İstanbul: Bağlam Yayınları, 1999.
• Aydemir, Şevket Süreyya. İkinci Adam, C. II (1938-1950). İstanbul: Remzi Kitabevi, 1967.
• Balcı, Merve. Muharrire Hanım-Halide Edip Adıvar’ın Gazete ve Dergi Yazıları 1897-1925. İstanbul: Arı Sanat Yayınları, 2019.
• Balkaya, İhsan Sabri. Ali Fethi Okyar (29 Nisan 1880-7 Mayıs 1943). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2005.
• Bilâ, Hikmet. CHP 1919-1999. İstanbul: Doğan Kitap, 1999.
• Cebesoy, Ali Fuat. Siyasi Hâtıralar. II. Kısım, İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları, 1960.
• Cumhuriyet Ansiklopedisi 1923-1940. Cilt 1, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2002.
• Giritlioğlu, Fahir. Türk Siyasî Tarihinde Cumhuriyet Halk Partisinin Mevkii. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1965.
• Gözler, Kemal. Türk Anayasaları. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları, 1999.
• Gülen, Ahmet. “Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’nün İlk Yurt Gezisi ve Yankıları”, Ankara Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 67 (Güz 2020), 265-288.
• Günergun, Feza. “Adnan Adıvar’ın Bilim Tarihi Çalışmaları: Osmanlı Türklerinde İlim’den Önce ve Sonra”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 7/2 (2006-Adnan Adıvar Özel Sayısı), 13-54.
• İnönü, İsmet. Hatıralar. 2. Kitap, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1987.
• Karabekir, Kâzım. Günlükler (1906-1948). Yay. Haz. Yücel Demirel, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2009.
• Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. Politikada 45 Yıl. İstanbul: İletişim Yayınları, 2013.
• Kocabaş, Süleyman. 1923’den 2023’e Türkiye Türkiye Cumhuriyeti Devleti Tarihi V, İnönü Dönemi Milli Şef Yönetimi ve Demokrasiye Geçiş 1938-1950. İstanbul, Bayrak Matbaacılık, 2009.
• Kocahanoğlu, Osman Selim. Atatürk-Rauf Orbay Kavgası-Kurtuluş, Kuruluş ve Sonrası…. İstanbul: Temel Yayınları, 2012.
• Koçak, Cemil. Türkiye’de Millî Şef Dönemi (1938-1945). Cilt 1, İstanbul: İletişim Yayınları, 1986.
• Orbay, Rauf. Cehennem Değirmeni-Siyasî Hatıralarım. Cilt 2, İstanbul: Emre Yayınları, 1993.
• Şimşir, Bilâl N. Atatürk’ün Hastalığı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989.
• Tınal, Melih. “İsmet İnönü’nün Kuzey Anadolu Ziyaretine İlişkin Gözlemler (6-13 Aralık 1938)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/52 (Ekim 2017) 436-442.
• Turan, Şerafettin. İsmet İnönü, Yaşamı, Dönemi ve Kişiliği. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000.
• Uran, Hilmi. Hâtıralarım. Ankara: Ayyıldız Matbaası,1959.
• Us, Asım. Hatıra Notları. Yay. Haz. İsmail Dervişoğlu, İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2012.
• Uyar, Hakkı. Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi. İstanbul: Boyut Kitapları, 1998.
• Yetkin, Çetin. Karşıdevrim 1945-1950. Ankara: Otopsi Yayınları, 2002.
• Zürcher, Eric Jan. Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• Süreli Yayınlar; Akşam, Cumhuriyet, Haber Akşam Postası, Hürriyet, Son Posta, Son Telgraf, Tan, Ulus, Vakit, Yeni Sabah.