TÜRK İSTİKLAL HARBİ’NDE BATI CEPHESİ’NDE BİR İHTİYAT KUVVETİ: MECLİS MUHAFIZ TABURU (1920-1923)

Yıl 2022, Sayı: 71, 105 - 123, 27.11.2022

Güzin Çaykıran

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1132826

Öz

1918 sonuna doğru Türk Milli Mücadelesi başladığı zaman askerî bir direnişin yanında siyasal anlamda da birçok teşkilatlanma meydana getirilmişti. Bu teşkilatlanmalar, Milli Mücadele’yi organize etmek adına askerî kararlar alabilirken siyasi anlamda da bu mücadeleyi yönetmişlerdi. Bunlardan biri Erzurum Kongresi’nde kurulan Heyet-i Temsiliye idi. 27 Aralık 1919’da Mustafa Kemal Paşa ile Ankara’ya gelen Heyet-i Temsiliye çalışmalarını buradan yürütmüştü. Bu süre zarfında İtilaf Kuvvetleri tarafından İstanbul işgal edilmiş ve Osmanlı Mebusan Meclisi dağıtılmıştı. Bu minvalde 23 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisi açılmıştı. Meclis başkanlığına ise Milli Mücadele’nin önderi Mustafa Kemal Paşa seçilmişti. Mustafa Kemal Paşa, meclis başkanı olduktan sonra yanına Ardahan’dan refakat subayı olarak Üsteğmen İsmail Hakkı Efendi gelmişti. Üsteğmen İsmail Hakkı, Mustafa Kemal Paşa’nın emriyle 18 Temmuz 1920’de Büyük Millet Meclisi’ni koruma taburunu kurmuştu. Bu tabur, teşkil edildikten sonra kimi zaman Ankara’da Meclis’i ve Mustafa Kemal Paşa’yı koruma görevi yapmış kimi zaman da Batı Cephesi’nde ihtiyat birliği olarak o cephe bu cephe demeden muharebelere katılmıştı. Bu çalışmada Türk İstiklal Harbi başladıktan sonra 23 Nisan 1920’de açılmış olan Büyük Millet Meclisi’nin ilk koruma taburu olan Meclis Muhafız Taburunun Batı Cephesi’ndeki faaliyetleri ele alınmıştır. Söz konusu çalışmanın ana kaynaklarını MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı Arşivi’nden temin edilen belgeler oluşturmaktadır. Ayrıca literatürde yer alan çeşitli çalışmalardan da yararlanılmıştır. Söz konusu belge ve bilgiler, nitel ve nicel yöntemi ile analiz edilerek çalışma ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Harp Tarihi, İsmail Hakkı (Tekçe) Bey, Meclis Muhafız Taburu, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Türk İstiklal Harbi

A RESERVE FORCE ON THE WESTERN FRONT IN THE TURKISH WAR OF INDEPENDENCE: ASSEMBLY GUARD BATTALION (1920-1923)

Öz

By the end of 1918, when the Turkish National Struggle began, there was a military resistance, as well as many organizations in a political sense. While these organizations could make military decisions to organize the National Struggle, they also managed this struggle in a political sense. One of them was the representative committee (Heyet-i Temsiliye) established at the Erzurum Congress. On December 27, 1919, the representative committee that came to Ankara with Mustafa Kemal Pasha carried out its works from here. During this time, Istanbul was occupied by the Entente Forces and the Ottoman Assembly was disbanded. The Grand National Assembly was opened on April 23, 1920, for this reason. Mustafa Kemal Pasha, the leader of the National Struggle, was elected for the speakership of the Assembly. After Mustafa Kemal Pasha became the speaker of the assembly, Lieutenant Ismail Hakkı came to him from Ardahan as a companion officer. Lieutenant First Lieutenant İsmail Hakkı had established the guard battalion of the Grand National Assembly on July 18, 1920, by the order of Mustafa Kemal Pasha. After this battalion was formed, sometimes it served to protect the Assembly and Mustafa Kemal Pasha in Ankara, and sometimes it participated in battles on the Western Front as a reserve force without hesitating to go any front. In this study, the activities of the Assembly Guard Battalion, the first protection battalion of the Grand National Assembly which was opened on April 23, 1920, after the Turkish War of Independence began, on the Western Front were discussed. The main sources of the study in question are the documents obtained from the Archives of the Ministry of National Defense. In addition, various studies in the literature were also used. The documents and information in question were analyzed by qualitative and quantitati methods and the study was put forward.

Anahtar Kelimeler

Assembly Guard Battalion, Grand National Assembly of Turkey, Ismail Hakkı (Tekçe), Military History, Turkish War of Independence

Kaynakça

• 1919-1922 Küçük Asya Seferinin Özetlenmiş Tarihi. Atina: Askerî Tarih Dairesi Yayınları, 1967.
• Artuç, İbrahim. Kore Savaşlarında Mehmetçik. İstanbul: Kastaş Yayınları, 1990.
• Askerî Tarih Belgeleri Dergisi (Kasım 1991), S. 40/92. Askerî Tarih Belgeleri Dergisi (Ocak 1993), S. 42/93.
• Aybars, Ergun. “Heyet-i Temsiliye”, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/heyet-i-temsiliye/?pdf=3608, Erişim Tarihi: 12.03.2022.
• Aykut, Fahri. İstiklal Savaşı’nda Kütahya ve Eskişehir Muharebeleri. yay.haz. A.Tetik ve M.Ceyhan, Ankara: ATASE Yayınları, 2006.
• “Birinci ve İkinci İnönü Muharebeleri (6-11 Ocak 1921-23 Mart-1 Nisan 1921)” (Ocak 2021), Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, S. 149.
• Nüzhet Bulca. 30 Ağustos Zaferine Doğru. İstanbul: Güven Basımevi, 1949.
• Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Tarihçesi 18 Temmuz 1920-18 Temmuz 1985. Ankara: 1985.
• Çalhan, Özden. Türk İstiklal Harbi’nde Sakarya Meydan Muharebesinin Başlangıç Dönemindeki Olaylar ve Harekât. Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1995.
• Çalışlar, İzzettin. İstiklal Savaşı Hatıraları Sakarya Meydan Muharebesi’nde 1’inci Grup. yay.haz. Z.Türkmen ve H.Toker, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 2006.
• Dinçer, Hasan. “Genelgeler ve Kongreler Dönemi”, Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. ed. T.F.Ertan, Ankara: Siyasal Kitabevi, 2020.
• Dinçer, Hasan. “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Açılması ve Yeni Türk Devleti’nin Kuruluşu”. Başlangıcından Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, ed. T.F.Ertan, Ankara: Siyasal Kitabevi, 2020.
• Ertuna, Hamdi. İstiklal Harbi’nde Ayaklanmalar 1919-1921. c.6, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1974.
• General Papulas’ın Hatıratı. çev. İbrahim Halil, İstanbul: Askerî Matbaa, 1928.
• Güneş, İhsan. “Türkiye Büyük Millet Meclisi”. İslam Ansiklopedisi. c. 41, İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları, 2012: 593-596.
• Karatamu, Selahattin. Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi 1908-1920. c.3, Ks. 6, yay.haz. H.Toker, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1996.
• Kinross, Lord. Atatürk. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi, 2002.
• Koç, Kadim. Ankara’nın Kördüğümü Sakarya. Ankara: Bilgi Yayınları, Ankara, 2021.
• Niş, Kemal. Türk İstiklal Harbi Büyük Taarruz 1-31 Ağustos 1922. c.2, Ks.6, Kitap 2, yay.haz. Nilgün Erdaş, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1995.
• Niş, Kemal ve Söker, Reşat. Türk İstiklal Harbi’nde Batı Cephesi Büyük Taarruzda Takip Harekatı. yay.haz. Tevfik Ercan ve Çetin Anıt, c. 2, Ks. 6, Kitap 3., Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1995. Selahattin Selışık. Türk İstiklal Savaşı’nda Birinci İnönü Muharebesi. yay.haz. Z.Türkmen ve A. Kaptan, ATASE Yayınları, Ankara, 2006.
• Tekçe, İsmail Hakkı. Muhafızı Atatürk’ü Anlatıyor, yay.haz. Hasan Pulur, İstanbul: Kaynak Yayınları, 2000.
• Timur, Cevdet, Atakan, Rauf, Berktay, Alişan, Ertekin, Veli. İdari Faaliyetler (15 Mayıs 1919-2 Kasım 1923). Ankara: Gnkur. Basımevi, 1975.
• Timural, Ahmet, Atakan, Rauf, Berktay, Alişan ve Timur, Cevdet. Türk İstiklal Harbi Sakarya Meydan Muharebesi. Ks. 2, Ankara: Gnkur. Basımevi, 1973.
• Turhan, Selim. Türk İstiklal Harbi Batı Cephesi, Birinci, İkinci, Aslıhanlar-Dumlupınar Muharebeleri. c. 2, Ks. 3, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1999.
• Turhan, Selim. “Batı Cephesi Kuvvetlerinin 28 Ağustos Günü Takip ve Muharebeleri”. Büyük Taarruz 70’nci Yıl Armağanı, Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1992.
• Türk İstiklal Harbinde Sakarya Meydan Muharebesi (23 Ağustos-13 Eylül 1921)”. Askerî Tarih Belgeleri Dergisi, S. 42/96 (Eylül 1993).
• Önalp, Kamil. Türk İstiklal Harbi Kütahya-Eskişehir Muharebeleri 15 Mayıs-25 Temmuz 1921. c. 2, Ks.4, Ankara: Gnkur. Basımevi, 1974.
• Özlü, Hüsnü. “İnönü muharebeleri”, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/inonu-muharebeleri/ Erişim Tarihi: 12.03.2022.
• Şevket, A. “İstiklal Harbi’nde 38’inci Alayla Samsun’dan İzmir’e”. Askerî Mecmua, S. 121 (1941).
• Ulusoy, Mümtaz. İstiklal Harbi’nde 2’nci Kolordu (1918-1921). Ankara: Genelkurmay Basımevi, 2006.
• Yazıcı, Nevin. “Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı”, https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/cumhurbaskanligi-muhafiz-birligi/Erişim Tarihi: 06.03.2022.