ADANA BASININDA TÜRKİYE’DE ÇOK PARTİLİ İLK SEÇİM DÖNEMİ

Yıl 2023, Sayı: 73, 136 - 152, 29.10.2023

Aslı Emine Çomu

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1314954

Öz

1945 yılı ortasında büyük bir savaşın yorgunluğunu üzerinde taşıyan Türkiye Cumhuriyeti, dünyada hâkim olan yeniden doğuş atmosferinin etkisi altına girerek 22 yıllık tek parti rejimini değiştirmek için gerekli adımları atmaya karar vermiştir. Cumhuriyetin kuruluşuyla yaşıt olan Cumhuriyet Halk Partisi, daha önceki başarısız çok partili yaşam denemelerinden farklı olarak bu sefer kalıcı bir sistemin kurulmasının önünü açmıştır. Partinin içinden doğan Demokrat Parti ile çok partili hayat artık Türkiye Cumhuriyeti’nin bir gerçeği haline gelmiştir. Çok partili hayatın büyük bir hızla gelişmesi birçok farklı grubu afallatmış ve adaptasyon sürecini zorlaştırmıştır. Bunun yanında değişim isteyen halk kitlelerini ise heyecanlandırmış ve siyasi hayata renk katmıştır. Makale, Türkiye Cumhuriyeti’nin dönüm noktalarından bir olan bu süreci 1940’lı yılların en gelişmiş ve müreffeh illerinden biri olan Adana üzerinden inceleyecektir. Ulusal ölçekte etkin yayın organlarıyla Adana, bu dönemin hareketli siyasi yaşamını anlamak için önem arz eden bir örnektir. Türkiye Cumhuriyeti’nin demokrasiye geçişinin başlangıç yıllarında yaşadığı belirsizlik ve kaygının Adana gazetelerinin sayfalarına yansımasının mercek altına alınması da bu çalışmanın ana teması olarak belirlenip var olan literatüre katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

1946 SEÇİMLERİ, ÇOK PARTİLİ SİSTEM, ADANA BASINI, DEMOKRATİKLEŞME, MUHALEFET

THE FIRST TURKISH MULTI-PARTY ELECTIONS IN THE ADANA PRESS

Öz

Bearing the fatigue of a great war in the middle of 1945, the Republic of Turkey, under the influence of the atmosphere of rebirth prevailing in the world, decided to take the necessary steps to change the 22-year-old single-party regime. The Republican People's Party, which is as old as the establishment of the Republic, unlike the previous unsuccessful multi-party life attempts, paved the way for the establishment of a permanent system. With the emergence of the Democrat Party from former cadres of the Republican People’s Party, multi-party life has become the reality of the Republic. The rapid development of multi-party life stunned various groups and complicated the adaptation process. Moreover, it exited the masses and energized political discourse. This article will examine this historical turning point in Turkish history through Adana, a lively and prosperous province of the 1940s. Adana, with its nationally effective media organs, is a crucial example for understanding the dynamics of the period under discussion. It is also aimed to contribute to the existing literature by reflecting the uncertainty and anxiety experienced in the Republic Turkey on the pages of Adana newspapers during the transition to democracy.

Anahtar Kelimeler

1946 ELECTIONS, MULTI-PARTY SYSTEM, ADANA PRESS, DEMOCRATIZATION, OPPOSITION

Kaynakça

• Abadan, Yavuz. “Türk Demokrasisi ve Yeni Parti”, Bugün, 22 Ocak 1946.
• Adana İtidal Gazetesi, Yay. Haz. Ahmet Uçar, Kemal Erkan, Selman Soydemir. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• Adana’nın Kurtuluş Mücadelesi Anıları, Yay. Haz. Tiraje Zeynep Yüreğir. İstanbul: Terskule, 2022.
• Akalın, Hamdi. “Osmaniye Mektupları: Dertler Olaylar”, Bugün, 25 Haziran 1946.
• Atay, Suat. “Ha Şöyle Yola Gelin Baylar”, Demokrat, 19 Temmuz 1946.
• Atay, Suat. “Türk Milleti Ne İstiyor?”, Demokrat, 14 Temmuz 1946.
• Bakşı, Mehmet. “Günün Meselesi”, Yeni Adana, 11 Mayıs 1946.
• Burçak, Rıfkı Salim. Türkiye’de Demokrasiye Geçiş 1945-1950. Olgaç Yayınevi, 1979.
• Eroğul, Cem. Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi. Ankara: İmge Kitabevi, 2003.
• Fenik, Mümtaz Faik. “CHP Propaganda İşinde de Ters Yoldadır”, Demokrat, 9 Temmuz 1946.
• Fenik, Mümtaz Faik. _. “İdare Amirleri ve Seçim”, Demokrat, 16 Temmuz 1946.
• Fenik, Mümtaz Faik., “Son Seçimi Demokrat Parti, Milletvekillerini de CHP Kazandı”, Demokrat, 3 Ağustos 1946.
• Nilgün Gürkan, Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Basın (1945-1950), İstanbul: İletişim Yayıncılık, 1998
• Güven, Ferit Celal. “Demokrat Partinin Beyannamesi”, Türk Sözü, 20 Mayıs 1946.
• Güven, Ferit Celal. “Muhalefetin Yalan Sanatı ve Saygısızlıkları”, Türk Sözü, 28 Haziran 1946.
• Güven, Nevzat. “Kimse Hain Değildir”, Türk Sözü, 2 Temmuz 1946.
• Koçak, Cemil. Türkiye’de İki Partili Siyasi Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950) İktidar ve Demokratlar. Cilt 2. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
• Nalbandoğlu, S. “Muhalefette Demokrasi Edebiyatı Bu Mu?”, Türk Sözü, 4 Ağustos 1946.
• Oral, Cavit. “Belediye Seçimleri”, Bugün, 3 Mayıs 1946.
• Oral, Cavit. “Bugün’ün Büyük Bir Bahtsızlığı”, Bugün, 17 Temmuz 1946.
• Oral, Cavit. “Efendiler, Sevinç Delisi Olmayınız!”, Bugün, 25 Temmuz 1946.
• Oral, Cavit. “Normal Muhalefetten Anladığımız”, Bugün, 21 Mayıs 1946.
• Oral, Cavit. “Ortaya Çıkan Hakikatlar”, Bugün, 31 Temmuz 1946.
• Oral, Cavit. “Particilik Hayatı Başlarken”, Bugün, 13 Ocak 1946.
• Oral, Cavit. “Seçim Mücadelesine Başlarken”, Bugün, 21 Haziran 1946.
• Özçelik, Şeyda. “Yeni harflerin Kabulü ve Adana Basınına Yansıması: “Yeni Adana” ve “Türk Sözü” Gazetesi, Turkish Studies. 8/7 (2013): 393-413.
• Safa, Peyami. “CHP Kaybetseydi”, Bugün, 30 Temmuz 1946.
• Safa, Peyami. “Uzun Bir Tereddüdün Sonu”, Bugün, 14 Mayıs 1946.
• Sertoğlu, Murat. “Demokrat Partinin Lideri Olsaydım”, Türk Sözü, 29 Haziran 1946.
• Sevengil, Refik Ahmet. “Seçim Kavgasından Alınacak Dersler”, Yeni Adana, 1 Ağustos 1946.
• Sun, Zeynel Besim. “Demokrat Parti Kurma Teşebbüsü”, Türk Sözü, 7 Mart 1946.
• Sun, Zeynel Besim. “Demokrat Parti Yeni Beyannamesiyle Çıkmazların En Çıkmazına Girmiştir”, Türk Sözü, 16 Mayıs 1946.
• Sun, Zeynel Besim. “Hak’la Halk Bir Mefhumdur”, Türk Sözü, 4 Mayıs 1946.
• Sun, Zeynel Besim. “Siyaset Yollarında”, Yeni Adana, 14 Şubat 1946.
• Sun, Zeynel Besim. “Yeni Parti Münasebetiyle”, Türk Sözü, 9 Ocak 1946.
• Temür, Haydar. Demokrat Parti’de Parti İçi Muhalefet (1946-1960). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2022.
• Yalçın, Cahit. “Bir Fena Vatandaş Örneği”, Bugün, 19 Mayıs 1946.
• Yüreğir, Ahmet Remzi. “Altı Ok’un Ezici Zaferi”, Yeni Adana, 26 Temmuz 1946.
• Yüreğir, Ahmet Remzi. “Belediye Seçimleri, Muhalifler ve Zümreciler”, Yeni Adana, 2 Mayıs 1946.
• Yüreğir, Ahmet Remzi. “Dünün Müdafaa-i Hukukçuları Bugünün CHP’lileri”, Yeni Adana, 3 Temmuz 1946.
• Yüreğir, Orhan Remzi. “Seçimin Hikayesi”, Yeni Adana, 23 Temmuz 1946.