ART OF PAİNTİNG IN REPUBLİCAN TURKEY: AN ASSESSMENT OF THE FİRST DECADE (1923-1933)

Yıl 2023, Sayı: 73, 41 - 66, 29.10.2023

Saadet Altay

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1326526

Öz

After the proclamation of the Republic, a considerable transformation was initiated in the cultural field by the founding staff, and the art of painting was also handled in this process. On the one hand, while trying to improve the quality of education in the School of Fine Arts (Sanâyi-i Nefîse Mektebi), on the other hand, talented students were sent abroad to receive art education as of 1924. In 1926, a committee, named the Council of Fine Arts, was established, and all works related to fine arts were carried out and supervised within the framework of a plan. All governments and state authorities, especially Mustafa Kemal Atatürk, gave importance to protecting art and artists. Public institutions were ordered to participate in exhibitions, buy works they liked, and support painters. Although the Independent Painters and Sculptors Union, which was founded in 1928, and Group D, which was founded in 1933, were criticized for not creating an original and national understanding of art and not producing enough works on revolution, they pioneered the birth of a new era by bringing vitality to Turkish painting. In 1933, Namık İsmail Bey, the Director of the Academy of Fine Arts, prepared a report and made some suggestions for the art of painting to gain a national identity and to develop it. The views in this report were utilized while the activities in the field of painting were guided. Despite all efforts, the interest in and love for the art of painting could not be increased among people at the desired level in the first ten years following the proclamation of the Republic, and a national understanding of art of painting could not be established. However, the steps taken and the innovations made in this process played an important role in the construction of Turkish art of painting on strong foundations and the emergence of today’s artists.

Anahtar Kelimeler

Group D, Revolution Exhibition, Independent Painters and Sculptors Union, Fine Arts Academy, Turkish art of painting

CUMHURİYET TÜRKİYE’SİNDE RESİM SANATI: İLK ON YILA DAİR BİR DEĞERLENDİRME (1923-1933)

Öz

Cumhuriyet’in ilanından sonra kurucu kadro tarafından kültürel alanda büyük bir dönüşüm başlatılmış, bu süreçte resim sanatı da ele alınmıştır. Bir taraftan Sanâyi-i Nefîse Mektebinde öğretimin niteliği iyileştirmeye çalışılırken diğer taraftan da yetenekli talebeler, 1924’ten itibaren yurt dışına sanat eğitimi almak üzere gönderilmiştir. 1926’da Sanâyi-i Nefîse Encümeni adıyla bir kurul teşkil edilmiş, güzel sanatlarla ilgili tüm çalışmalar bir plan çerçevesinde yürütülmeye ve denetlenmeye başlanmıştır. Başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere tüm hükümetler sanatı ve sanatçıyı himaye etmeye önem vermiştir. Kamu kurumlarına açılan sergilere iştirak etmeleri, beğendikleri eserleri satın almaları ve ressamları desteklemeleri emredilmiştir. 1928 senesinde kurulan Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği, 1933 senesinde kurulan D Grubu, özgün ve millî bir sanat anlayışı oluşturamadıkları, inkılabı konu edinen yeteri kadar eser üretemedikleri gibi konularda eleştirilseler de, Türk resmine canlılık getirerek yeni bir dönemin açılmasına öncülük etmişlerdir. 1933’te Güzel Sanatlar Akademisi Müdürü Namık İsmail Bey tarafından bir rapor hazırlanarak, resim sanatının millî bir hüviyet kazanması ve gelişmesi için bazı öneriler getirilmiştir. Resim alanındaki faaliyetlere yön verilirken bu rapordaki görüşlerden faydalanılmıştır. Tüm gayretlere rağmen Cumhuriyet’in ilanını izleyen ilk on yılda, halk arasında resim sanatına ilgi ve sevgi istenilen düzeyde arttırılamamış, ulusal bir sanat anlayışı oluşturulamamıştır. Ancak bu süreçte atılan adımlar ve gerçekleştirilen yenilikler, Türk resim sanatının güçlü temeller üzerine inşa edilmesinde, günümüz sanatçı varlığının ortaya çıkmasında mühim rol oynamıştır.

Anahtar Kelimeler

D Grubu, İnkılap Sergileri, Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği, Güzel Sanatlar Akademisi, Türk resim sanatı

Kaynakça

• Aksel, Malik. “Eski Çerçeveler: Eski Kitaplarda Resim”, Ülkü, 11/122, (16 Ekim 1946): 7-9.
• Ali Sami, “Sanat Varlığımızda Resmin Yeri”, Ülkü, 1/5, (Haziran 1933), 396-399.
• Ali Sami. “Kaldırım Ressamları”, Ülkü. 2/7, (Ağustos 1933): 34-36.
• Ali Sami. “Türk İnkılabının Beklediği Sanat”, Ülkü. 2/10, (İkinciteşrin 1933): 302-306.
• Ali Sami. “Güzel Sanatları İnkılaba Nasıl Mal Edebiliriz”, Ülkü. 3/17, (Temmuz 1934): 359-361.
• Ali Sami. “Propaganda ve Resim”, Ülkü. 4/19, (Eylül 1934): 46-50.
• Aslıer, Mustafa. “Türkiye Cumhuriyeti ile Gelişen Bir Sanat Dalı”, Yetmiş Beşinci Yıla Armağan / Türk Plastik Sanatları. İstanbul: Bilim Sanat Galerisi, Asır Matbaacılık LTD ŞTİ, 1998: 16-24.
• Akengin, Gültekin, Asuman Aypek Arslan. “Türk Resim Sanatı ve Gelenek”, Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat Dergisi (Journal of Interdisciplinary and Intercultural Art). 3/3, (Kasım-Aralık 2017): 1-8. Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1906-1938). Cilt II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1997.
• Bağcı, Serpil, Filiz Çağman, Günsel Renda, Zeren Tanındı. Osmanlı Resim Sanatı. İstanbul: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Mas Matbaacılık, 2006.
• Başkan, Seyfi. Başlangıcından Cumhuriyet Dönemine Kadar Türklerde Resim. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 384, Hangar Marka İletişim Reklam Hizm. Yay. Ltd. Şti., 2014.
• Benhür, Çağatay. “Stalin Dönemi Türk-Rus İlişkileri (1924-1953)”. Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
• Berk, Nurullah. “San’at ve Hayat: Güzel San’atlar Meselesi”, Cumhuriyet. 9 Şubat 1939.
• Berk, Nurullah. İstanbul Resim ve Heykel Müzesi. İstanbul: Apa Ofset Basımevi, Ocak 1972.
• Berk, Nurullah, Hüseyin Gezer. 50 Yılın Türk Resim ve Heykeli. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları 50. Yıl Dizisi: 2, 1973.
• Bingöl, Cemal. “Ölümünün 34. Yıldönümünde Osman Hamdi”, Ülkü. 6/62, (16 Nisan 1944): 6-11.
• Bolat, Bengül Salman. Millî Bayram Olgusu ve Türkiye’de Yapılan Cumhuriyet Bayramı Kutlamaları (1923-1960). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, Semih Ofset, 2012.
• Burhan Asaf. “Sanat’ın Salamurası Karşısında (Ankara Resim Sergisi Münasebetiyle), Kadro. 17, (Mayıs 1933): 46-49.
• Burhan Asaf. “Tenkit: Ankara’da Açılan İnkılap Resim Sergisi”, Vakit. 9 İkinciteşrin 1933.
• Cezar, Mustafa. “Güzel Sanatlar Akademisinden 100. Yılda Mimar Sinan Üniversitesine”, Güzel Sanatlar Eğitiminde 100 Yıl. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Basımevi, Mart 1983: 6-84.
• Çağlar, B.K. “Resim Sergisi”, Ulus. 1 İkinciteşrin 1936.
• Dağlı, Şemseddin Ziya. “Atatürk’ün Kültürel Bağlamda Sanata Bakışı ve Modern Türkiye’de Sanatın Olgunlaşması”, Ulakbilge. 3/6, (2015): 179-201. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ulakbilge/issue/40667/489656. Erişim 14.05.2023.
• Doğan, Çiğdem. Ankara Halkevi Sergileri. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009.
• Duben, İpek. Türk Resmi ve Eleştirisi (1880-1950). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, Mas Matbaacılık A.Ş., 2007.
• Egeli, Münir Hayri. “Ankara’da Açılan 4’üncü İnkılab Resim Sergisi”, Cumhuriyet. 12 İkinciteşrin 1936.
• Elibal, Gültekin. Atatürk ve Resim Heykel. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, Kıral Matbaası, 1973.
• Elif Naci. “San’at Âleminde: Müstakiller”, Milliyet. 27 Şubat 1931.
• Elif Naci, “Namık İsmail”, Yeni Türk Mecmuası, 5, (Şubat 1933), 415-419.
• Elif Naci. “Resim: On Yıl Zarfında Türkiye Resim Âleminde Neler Oldu? 1923-1933”, Milliyet. 29 Teşrinievvel 1933.
• Elif Naci. “Türkiye’de Resim Hareketleri”, Yeni Türk Mecmuası. 27, (Teşrinisani 1934): 1726-1736.
• Elif Naci. “1923’ten 1928’e Kadar Türkiye’de Plastik Sanat”, Ülkü. 12/69, (İkinciteşrin 1938): 245-248.
• Ersoy, Ayla. Günümüz Türk Resim Sanatı (1950’den 2000’e). İstanbul: Creative Yayıncılık, 1998.
• Gençel, Özge. “Sanayi-i Nefise Mektebi (1822-1928)”. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2021.
• Giray, Kıymet. “Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliği”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1988.
• Giray, Kıymet. “Cumhuriyet’in 75 Yılında Resim ve Heykel Sanatımızın Gelişim Çizgisi”, Yetmiş Beşinci Yıla Armağan / Türk Plastik Sanatları. İstanbul: Bilim Sanat Galerisi, Asır Matbaacılık LTD ŞTİ, 1998: 100-123. Gönenç, Turgay. “ Günümüz Türk Resmi, Çağdaşlık Sorunu”, Yetmiş Beşinci Yıla Armağan / Türk Plastik Sanatları. Bilim Sanat Galerisi, Asır Matbaacılık LTD ŞTİ, İstanbul 1998: 54-79.
• Gören, Ahmet Kamil. “Cumhuriyet’in Kuruluşundan Günümüze Türk Resim Sanatı”, Türkler, Cilt 18, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2002: 466-502.
• Gürler, Dilara. “Cumhuriyet’in İlk Yılları Türk Resim Sanatı Etkinlikleri”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi. 4, (2010): 91-98.
• Hikmet Feridun.” Her Gün Bir Anket: Genç Sanatkârlar Eskilere Meydan Okuyorlar”, Akşam. 10 Teşrinievvel 1933. Hızal, Meriç. “Cumhuriyet Döneminde Heykelcilik”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Cilt 4, İstanbul: İletişim Yayınları, 1983, 886-895.
• İçke, Ayşen. Atatürk Dönemi Yurt Dışı Eğitimi (1923-1938). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, Diyanet Vakfı Matbaası, 2018.
• İnan, Afet. Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ocak 2014.
• İskender, Kemal. “Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde Resim”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Cilt 6, İstanbul: İletişim Yayınları, 1983: 1679-1710.
• İskender, Kemal. “Cumhuriyet Türkiye’sinde Sanat ve Estetik”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Cilt 7, İstanbul: İletişim Yayınları, 1983: 1746-1758.
• Kaptan, Arif. “Cumhuriyet Devrinde Resim”, Ülkü. 11/123, ( Kasım 1946): 26-27.
• Kaya, Gülsen Sevinç. “Türk Resim Sanatının Gelişiminde Asker Ressamların Etkisi”, Millî Saraylar Kültür-Sanat-Tarih Dergisi. 7, (2011): 121-129.
• Keskioğlu, Osman. “İslam’da Tasvir ve Minyatürler”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9 (1961): 11-24.
• Kocatürk, Utkan. Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Beşinci Baskı, 2017.
• Köksal, Ahmet. “D Grubu Sergisi”, Ülkü. 8/95, (1 Eylül 1946): 17.
• Millî Eğitim Hareketleri 1927-1966. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, 1967.
• Nurullah Cemal. “Hakiki San’ata Doğru”, Resimli Uyanış. 66-2/38, 22 Ağustos 1929.
• Ödekan, Ayla. Türkiye Tarihi 3- Osmanlı Devleti 1600-1908. İstanbul: Cem Yayınevi, 2000.
• Öndin, Nilüfer. “Cumhuriyet Dönemi (1923-1950) Kültür Politikalarının Türk Resim Sanatı Üzerindeki Yansımaları”. Doktora Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002.
• Özcan, Gülşah Altınkaya. “Cumhuriyet Döneminden 1950’lere Türkiye’de Sanat Yazınının Eleştirisi”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Özgü, Melahat. “Atatürk’ün Edebiyat ve Sanat Anlayışı”, Belleten. 27/108, (Ekim 1963): 565-600.
• Özyiğit, Halil. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Geçiş Sürecinde Basında Resim Eleştirisi”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 27, (2017): 174-196.
• Renda, Günsel, Turan Erol. Başlangıcından Bugüne Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi. Cilt 1, İstanbul: Tiglat Basımevi, 1980.
• San, İnci. “Sanatlar Eğitimi”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 34/1, (2001): 23-34.
• Server Rifat. “Ankara Mektubu: Ankara’da Resim Sergisi”, Milliyet. 6 Teşrinisani 1933.
• Sönmez, Cahide Sınmaz. “Cumhuriyetin Onuncu Yıldönümü Kutlamaları ve 26 Ekim 1933 Tarihli Genel Af Yasası”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 33-34, (Mayıs-Kasım 2004): 89-101.
• Tansuğ, Sezer. Çağdaş Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 7. Baskı, 2005.
• Topuz, Hıfzı. Dünyada ve Türkiye’de Kültür Politikaları. İstanbul: Adam Yayınları, 1998.
• Turan, Şerafettin. Türk Devrim Tarihi Yeni Türkiye’nin Oluşumu (1923-1938), 3. Kitap (İkinci Bölüm). Ankara: Bilgi Yayınevi, Temmuz 1996.
• Turan, Şerafettin. Türk Kültür Tarihi-Türk Kültüründen Türkiye Kültürüne. İstanbul: Bilgi Yayınevi, Mart 2014.
• Türkçe Sözlük. Haz. Şükrü Halûk Akalın, Ankara: Türk Dil Kurumu, 2011, 1975.
• Uluskan, Seda Bayındır. Atatürk’ün Sosyal ve Kültürel Politikaları. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, Korza Basım, 2010.
• Uslu, Seza Sinanlar. “1916-56 Yılları Arasında İstanbul’un Gözde Kültür Mekânı: Galatasaray Lisesi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 7/3 (2018): 1759-1778.
• Üren, Eşref. “Bir Sanat Hesaplaşması”, Ülkü. 2/28, (16 İkinciteşrin 1942): 24.
• Üstünipek, Mehmet. “1923-1950 Yılları Arasında Açılan Sergiler”, Türkiye’de Sanat. 40, (Eylül-Ekim 1999): 40-49. Vâ-Nû. “Akşamdan Akşama- Müstakil Ressamlar Sergisi”, Akşam. 18 Eylül 1929.
• Yasa, Zeynep. d Grubu 1933-1951 (Sergi Kataloğu). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2004.
• Yaşar Nabi, “Devrim Resim Sergisi”, Ulus. 31 İlkteşrin 1935.
• Yunus Nadi. “Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Birliğinin 4’üncü Sergisi”, Cumhuriyet. 28 Şubat 1931.
• Zeki Faik. “On Senelik Resim Hayatımız”, Arkitekt. 9-10, (1933): 319- 320.