TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN İLK BELEDİYELER KONGRESİ (24-28 EKİM 1935)

Yıl 2023, Sayı: 73, 190 - 203, 29.10.2023

Songül Güneş

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1326674

Öz

Cumhuriyetin ilanından 1930 yılına kadar yerel yönetimler alanındaki mevzuat ve kurumsal yapılanma Osmanlı Devleti’nden devralınan şekliyle yürürlükte kalmıştır. 1930 yılında uygulamaya konulan 1580 sayılı Belediye Kanunu ile şehirlerin imar ve ihyası için geniş yetkiler ve yerel yönetimlere tanınan birçok hak ve görevlerle yeni bir safhaya geçilmiştir. Erken Cumhuriyet döneminde belediyecilik alanında yapılan önemli faaliyetlerden biri de Belediyeler Kongresi’dir. 1935 yılının 24-28 Ekim tarihleri arasında gerçekleştirilen kongre, bir ilkti. Kongre, bütçesi 20.000 ve üzeri olan tüm belediyelerin başkan düzeyinde temsiliyle Ankara’da gerçekleştirilmiştir. Dönemin İçişleri Bakanı Şükrü Kaya’nın öncülüğünde toplanan Belediyeler Kongresi’nde, belediyelerin faaliyetlerinde esasları belirlemek ve gelişimlerini sağlamak amacıyla, “imar”, “hayat pahalılığı” ve “gelirler” başlıkları altında belediye başkanlarından oluşan komisyonlar teşkil edilmiştir. Komisyonlar, yürütülen müzakereler ve kolektif çalışmayla kongreye birer rapor sunmuş, tüm kentler için uygulanacak tavsiye niteliğinde görüş bildirmişlerdir. Komisyonların çalışmalarında Cumhuriyet döneminin belediyecilik gelişimine dair ele alınan başlıklar, dönemin önceliklerini göstermesi bakımından önem arz etmektedir. Bu çalışmada, akademik araştırmalar, dönemin süreli yayınları ve resmi beyanlar dikkate alınarak Cumhuriyet tarihinde ilk kez icra edilen kongre ve Türk belediyeciliği bağlamındaki konumu incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Belediyecilik, Belediyeler Kongresi, Cumhuriyet, kentleşme, Şükrü Kaya

THE FIRST MUNICIPAL CONGRESS OF THE REPUBLIC OF TÜRKİYE (24-28 OCTOBER 1935)

Öz

From the proclamation of the Republic until 1930, the legislation and institutional structure in the field of local governments remained in force as taken over from the Ottoman Empire. With the Municipality Law No. 1580, which was put into effect in 1930, a new phase was started with broad authority and many rights and duties granted to local governments for the development and restoration of cities. One of the important activities in the field of municipality in the Early Republican Period is the Congress of Municipalities. The congress, which was held between 24-28 October 1935, was a first. The congress was held in Ankara with the mayoral representation of all municipalities with a budget of 20,000 or more. In the Municipalities Congress convened under the leadership of Şükrü Kaya, the Minister of Interior at the time, commissions consisting of mayors were formed under the “headings of zoning”, “cost of living” and “incomes” in order to determine the principles in the activities of the municipalities and to ensure their development. The commissions presented a report to the congress with the negotiations and collective work, and gave an advisory opinion to be implemented for all cities. In the work of the commissions, the titles on the development of municipalism in the Republic period are important in terms of showing the priorities of the period. In this study, its position in the context of congress and Turkish municipality, which was held for the first time in the history of the Republic, was examined by taking into account academic research, periodicals of the period and official statements.

Anahtar Kelimeler

Municipality, Municipal Congress, Republic, urbanization, Sukru Kaya

Kaynakça

• Arlı, Alim. “Cumhuriyet Dönemi’nde Türkiye’de Şehirleşme ve Gecekondu Araştırmaları”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi. 6 (2005): 282-352.
• Ayman Güler, Birgül. “Belediyeleşme Süreci Hakkında”, Amme İdaresi Dergisi, 25/3 (Eylül 2012): 71-92.
• Çadırcı, Musa. Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara: Türk Tarih Kurumu. 2013.
• Çavdar, Tevfik. Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950). Ankara: İmge Kitabevi. 1995.
• Ertürk Keskin, Nuray. “1930: Muhalefet ve Belediyeler Yılı”, Açıklamalı Yönetim Zamandizini 1929-1939, Ed. Birgül Ayman Güler. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2007.
• Kaya, Yakup. Bir Devlet ve Siyaset Adamı Şükrü Kaya. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012.
• Ortaylı, İlber, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880). Ankara: Türk Tarih Kurumu. 2018.
• Oktay, Tarkan. Osmanlı’da Büyükşehir Belediye Yönetimi: İstanbul Şehremaneti. İstanbul: Yeditepe Yayınları. 2011.
• Önen, Nizam ve Reyhan, Cenk. Mülkten Ülkeye: Türkiye’de Taşra İdaresinin Dönüşümü (1839-1929). İstanbul: İletişim Yayınları. 2011.
• Şenyapılı, Tansı. ‘Cumhuriyet’in ‘Ankara’sı. Ankara: ODTÜ Yayıncılık. 2006.
• Tekeli, İlhan. Cumhuriyetin Belediyecilik Öyküsü (1923-1990). Tarih Vakfı Yurt Yayınları: İstanbul, 2009.
• Toprak, Zafer, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Şehremaneti” Türk Belediyeciliğinde 60 Yıl Uluslararası Sempozyumu Bildiri ve Tartışmalar. Ankara: Metropol İmar A.Ş. 1991.
• Toprak, Zafer. Atatürk: Kurucu Felsefenin Evrimi. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları. 2019.
• Tümerkan, Sıddık. Türkiye’de Belediyeler. İstanbul: R. Zellic Basımevi, 1946. Türk Dil Kurumu. Türkçeden Osmanlıcaya Cep Kılavuzu. İstanbul: Devlet Basımevi. 1935.