ATATÜRK DÖNEMİ KILIK KIYAFET DÜZENLEMELERİ VE TOPLUM ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Yıl 2023, Sayı: 73, 405 - 419, 29.10.2023

Tuncay Yıldırım

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1326858

Cited By: 1

Öz

Kılık kıyafet; insanların tutum ve davranışları üzerinde önemli bir göstergedir. İklim,
coğrafya, tabiat şartları, dini inanışlar, kültürel değerler kılık kıyafeti etkileyen unsurlardır.
Ayrıca, Kılık kıyafet insanların, mevkiini, cinsiyetini, milliyetini, bölgesini, ait olduğu
kabilesini, medeniyetini, inanç, duygu ve düşüncesini de ortaya koymaktadır.
Mustafa Kemal Atatürk Türkiye Cumhuriyeti’ni kurduktan sonra toplum düzenini
değiştiren köklü inkılâpları hayata geçirmiştir. Bunlardan biride Kılık Kıyafet inkılâbıdır.
Kılık kıyafet inkılâbının amacı toplumu çağdaşlaştırmak, dış görünüşü ile de modernleştirmek
olduğu kadar bu dönemde kıyafetteki karmaşayı da ortadan kaldırmaktır. Atatürk
gerçekleştirdiği inkılâpları, Osmanlı İmparatorluğunu geri bıraktıran doğu zihniyetini
değiştirmek için araç olarak kullanmıştır. Kılık kıyafet inkılâbının halka benimsetilmesi de
bunun bir örneğidir. Zihniyetin değiştirilmesi insanların tutum ve davranışlarının yani
kültürel değerlerinin değiştirilmesi demektir. Kültür değişiminde ise kimliğin, özgünlüğün ve
bütünlüğün değiştirilmemesi önem arz etmektedir.
Bu çalışmada; Eski Türklerden Atatürk döneminin sonuna kadar geçen sürede kılık
kıyafette yapılan reformlar, değişiklikler ile çıkarılan kanunlar ve yöntemler konu edinilmiş
bu inkılâp gerçekleştirilirken kişi ve toplum üzerindeki psikolojik ve sosyolojik etkileri ele
alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kılık Kıyafet, Atatürk, Batılılaşma, Modernleşme, Kültür, Şapka, Psikoloji, Sosyoloji

ATATÜRK PERİOD COSTUME REGULATİONS AND THEİR EFFECTS ON SOCİETY

Öz

Attire; is an important indicator on peopele’s attitudes anda behaviors. Climate,
geography, natural condiations,religious beliefs, cultural values are the factors affecting the
dress. İn addition, clothing reveals people’s position, gender, nationality, region, tribe,
civilization, belief, emotion and thought.
After Mustafa Kemal Atatürk founded the Tukish Republic he implemented radical
reforms that changed the social order. One of them is the Dress Revolution. The aim of the dress reform was to modernize the society, to modernize its appearance, as well as to
eliminate the confusion in clothing in this period. Atatürk used his reforms as a tool to change
the eastern mentality that held back the Ottoman Empire. The adoption of the dress reform by
the public is an example of this. Changing the mentality means changing peopel’s attitudes
and behaviors, that is, their cultural values. İn culture change, it is important not to change
the identity, originality and integrity.
İn this study; The reforms, changes and the laws and methods enacted from the old
Turks until the ende of the Atatürk period were discussed, while the psychological and
sociological effects on the person and society were discussed.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Westernization, Modernization, Culture, Hat, Psychology, sociology

Kaynakça

• Aksoy, Murat. Başörtüsü, Türban: Batılılaşma, Laikleşme ve Örtünme. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2005.
• Akverdi, Naci, “Ruhani Kılık”, Türk Sözü, 5 Aralık 1934.
• Aranson Elliot, Wilson, D. Timoty, Akert, M. Robin. Sosyal Psikoloji. Çev. Okhan Gündüz, İstanbul: Kaktüs Yayınları, 2012.
• Arığ, Ayten Sezer. Atatürk Türkiye’sinde Kılık Kıyafette Çağdaşlaşma. Ankara: Siyasal Kitapevi, 2007.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri. C. II, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 1997.
• Atay, Falih Rıfkı. Çankaya. İstanbul: Pozitif Yayınları, 2012.
• Aybars, Ergün. İstiklâl Mahkemeleri 1920-23, 1923-1927. İstanbul: Zeus Kitabevi, 2009.
• Aydemir, Şevket Süreyya. Tek Adam Mustafa Kemal (1922-1938), C. III. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1985.
• Aysal, Necdet, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Giyim ve Kuşamda Çağdaşlaşma Hareketleri”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, X/22 (2011-Bahar).
• Baytimur Mehmet, Demircioğlu, Aziz, Çelikoğlu, Hasan. Atatürk’ün Kastamonu Gezisi ve Şapka Devrimi. Ankara: Topraksu Kartografya Müdürlüğü, 1982.
• İmece, Mustafa Selim. Atatürk’ün Şapka Devriminde Kastamonu ve İnebolu Seyahatleri. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1975.
• Kocatürk Utkan. Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Kronolojisi (1918-1938). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1983.
• Koloğlu, Orhan. İslam’da Başlık. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1978.
• Nadi, Yunus, “Ruhani Giyimleri Kanunu ve Rum Papazları”, Cumhuriyet, 8 Aralık 1934.
• Ögel, Bahaeddin. Türk Kültür Tarihine Giriş. Cilt 5, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1985.
• Safa, Peyami. Türk İnkılâbına Bakışlar. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1996.
• Soysal İsmail. Türkiye’nin Siyasal Antlaşmaları (1920-1945). C. I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1983.
• Sönmez, Turgut. 1925 – 1961 Yılları Arasında Türkiye’de Giyim ve Kuşam ile İlgili Düzenlemeler ve Tepkiler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, 2006.
• Taşkıran, Gökhan. İstiklâl Mahkemeleri ve Rize’deki Yargılamalar. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2015.
• Toprak, Zafer. Türkiye’de Yeni Hayat İnkılap ve Travma 1908-1928. İstanbul: Doğan Kitap, 2012.
• Turan, Şerafettin. Atatürk’ün Düşünce Yapısını Etkileyen Olaylar, Düşünürler, Kitaplar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989. Zade, Ebüzziya, “Yunanlıların Lüzumsuz Telaşı”, Zaman, 7 Aralık 1934.