KIBRIS TÜRK HALKININ GAZİ MUSTAFA KEMAL ATATÜRK İLE MİLLİ GÜN VE SEMBOLLERE DAİR HASSASİYETLERİ (1919’DAN GÜNÜMÜZE)

Yıl 2024, Sayı: 74, 45 - 70, 31.05.2024

Mehmet Balyemez

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1412929

Öz

Kıbrıs 1571 yılında Osmanlı Devleti tarafından fethedilmiştir. Kıbrıs’taki Osmanlı dönemi 307 yıl sürdükten sonra 1878 yılında Ada’nın yönetimi geçici olarak İngiltere’ye verilmiştir. Kıbrıs Türk halkı Ada’nın İngiltere’ye verildiği 1878 yılından sonra Var Olma Mücadelesi’ne başlamıştır. Kıbrıs Türkleri, Osmanlı döneminde toplumsal görevlerde asli unsur iken İngiliz döneminde tali düzeyde kalmış ve önceden sahip olduğu siyasi, sosyal ve ekonomik haklarını yitirmeye başlamıştır. Bu süreç Milli Mücadele döneminden itibaren değişmeye başlamış ve Mustafa Kemal Paşa’nın rehberliğinde devam etmiştir. Kıbrıs Türk halkı, Lozan Barış Antlaşması ile İngiltere’ye hukuken verildiği 1923 yılından günümüze kadar olan dönemde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ü lider olarak benimsemiş, Atatürk İlkeleri ile Devrimlerini Ada’da tereddütsüz olarak uygulamış, Türkiye’deki Milli Mücadelenin sembolü olan Ay Yıldız Bayrak ve İstiklal Marşı’nı kendi bağımsızlık mücadelesinde kutsal olarak kabul etmiş ve bunlardan taviz vermeyerek kendi yaşamına tatbik etmişttir. Bu çalışmada, Kıbrıs Türk halkının, Gazi Mustafa Kemal Atatürk ile doğrudan temas etmemesine rağmen, O’nu ve ilkelerini benimsemesinin tarihi sürecini ve güncel yaşamına yansıtmasını birinci ve ikinci elden kaynaklardan istifade edilmek suretiyle ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Bağımsızlık Mücadelesi, Kıbrıs Türkleri, Liderlik, Milli Semboller.

Etik Beyan

Bu Makale çalışması, Atatürk Araştırma Merkezi ve Türk Tarih Kurumu iş birliğinde 08-09 Kasım 2023 tarihinde Ankara'da düzenlenen X. Atatürk Kongresinde sunulan "KIBRIS TÜRK HALKININ GAZİ MUSTAFA KEMAL ATATÜRK ALGISI İLE MİLLİ SEMBOL VE GÜNLERE DAİR HASSASİYETLERİ" başlıklı bildirinin geniletilmiş ve güncelenmiş halidir.

SENSITIVES OF THE TURKISH CYPRIOT PEOPLE TOWARDS GAZI MUSTAFA KEMAL AND NATIONAL DAYS AND SYMBOLS (FROM 1919 TO PRESENTS)

Öz

Cyprus was conquered by the Ottoman Empire in 1571. After the Ottoman period in Cyprus lasted 307 years, the administration of the island was temporarily given to England in 1878. Turkish Cypriot people struggled for existence after 1878 when the island was given to England. While Turkish Cypriots were the main element in Cyprus during the Ottoman period, they remained at a secondary level during the British period and began to lose the political, social, and economic rights they previously had. This process started to change after the War of Independence and continued under the guidance of Mustafa Kemal Pasha. The Turkish Cypriot people adopted Gazi Mustafa Kemal Atatürk as their leader in the period from 1923, when it was legally handed over to England with the Treaty of Lausanne, until today, and implemented Atatürk's Principles and Revolutions on the Island without hesitation, and created the Crescent and Star Flag, which is the symbol of the National Struggle in Turkey. He accepted the National Anthem and the National Anthem as sacred in his own struggle for independence did not compromise on them and applied them to his own life. In this study, although the Turkish Cypriot people did not have direct contact with Gazi Mustafa Kemal Atatürk, the historical process of their adoption of him and his principles and their reflection on their current life will be tried to be revealed by using first and second-hand sources.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Leadership, National Sturggle, National Symboles, Turkish Cypriots.

Kaynakça

• Akar, Reşat. Atatürk’çü Kıbrıs Türkleri. İstanbul: Veb Ofset İleri Matbaacılık A.Ş., 1981.
• Akgün, “Sibel Osmanlı İmparatorluğu’ndan Türkiye Cumhuriyeti’ne Geçiş Sürecinde Kıbrıs Türk Aydınları ve Jön Türk Hareketi ile olan İlişkileri (1865-1918)”, History Studies, International Journal of History, 3/3 , ( 2011), 1-22.
• Akgün, Sibel, “Atatürk İlke ve İnkılâplarının Kıbrıs’a ve Kıbrıs Türk Kadınlarına Yansımaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 22/ 64-65-66, 415-436.
• An, Ahmet. Dinsel Toplumdan Ulusal Topluma Geçiş Süreci ve Kıbrıs Türk Liderliğinin Oluşması (1900–1942). Lefkoşa: Galeri Kültür Yayınları, 1997.
• Armaoğlu, Fahir. Siyasi Tarih. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 3. bs., 1975.
• Atun, Ata. Kıbrıs Andlaşmaları, Planları ve Önemli BM, AB Kararları (1571-1983). C. I, Lefkoşa: Mağusa Tarihi Araştırma ve Yazın Vakfı Yayını, No:26, 2007.
• Aytekin, Halil. Kıbrıs’ta Monarga (Boğaztepe) Ermeni Lejyonu Kampı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2000. Balyemez, Mehmet. İngiliz Yönetimi Döneminde Kıbrıs Türklerinin Siyasi Örgütlenmeleri (1923-1960). Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2021.
• Balyemez Mehmet, Tuba Yavaş, “Kıbrıs Cumhuriyeti’ne Geçiş Sürecinde Kıbrıs Türk Eğitim Sistemi’nin Belirlenmesine Yönelik Girişimler”, Kıbrıs’ta Türk Varlığı, Ed. Adem Çalışkan, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2022, 427-458.
• Birinci, Ergin. Necati Özkan (1899-1970). C. I, Lefkoşa: Necati Özkan Vakfı, 1997.
• Bozkurt, İsmail, “Bu Ankara Kenti ki (2), Vatan, 13 Aralık 2022.
• Çiçek, Rahmi, “Cumhuriyet Hükûmetleri, Atatürk Devrimleri ve Kıbrıs Türk Basını (1920-1940)", Cumhuriyetin 80. Yılına Armağan, Ankara: Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayını, 2004.
• Denktaş, Rauf R., Akritas Planı ve Gençliğe Sesleniş, Lefkoşa: Yorum Yayınları, 1994.
• Eroğlu, Hamza, “KKTC’yi yaratan Tarihi Süreç ve Son Gelişmeler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, XVIII/ 54, 735-793.
• Gürel, Şükrü Sina. Kıbrıs Tarihi:1878-1960, Kolonyalizm, Ulusçuluk ve Uluslararası Politika. İstanbul: İmge Yayınevi, C. I, 1984.
• Hill, George, A History of Cyprus, Volume IV, The Otoman Province The British Colony, 1571–1948, (Ed.) by Harry Luke, England: Cambridge at The University Press, 1952.
• İsmail, Sabahattin, Ergin Birinci, Atatürk Döneminde Türkiye- Kıbrıs İlişkileri (1919-1938), Lefkoşa: Akdeniz Haber Ajansı-8, (?).
• Küçük, Dr. Fazıl, “19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramımız Kutlu Olsun”, Halkın Sesi, 19 Mayıs 1944.
• Küçük, Dr. Fazıl, “23 Nisan 920 Türk Kâbesinde Milli Hâkimiyetin ve Cumhuriyet Çocuklarının Bayramını Tanıtan bir gündür. Bayramımız kutlu olsun”, Halkın Sesi, 23 Nisan 1944.
• Küçük, Dr. Fazıl, “30 Ağustos”, Halkın Sesi, 30 Ağustos 1944.
• Mapolar, Hikmet Afif. Aslar, Bir Devre Adını Yazanlar-1987. Lefkoşa: Necati Özkan Vakfı Yayınları, 2016.
• Necatigil, Zaim M. The Turkish Rebuplic of Northern Cyprus in Perspective. Lefkoşa: Tezel Offset and Printing Co. Lmt., 1985.
• Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu, Arazi Dağılımı ve Türk Vakıfları). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2000.
• Öz, Kübra, Atatürk Dönemi Türkiye Kıbrıs İlişkileri,. Yüksek Lisans Tezi, Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
• Özoran, Beria Remzi, “Atatürk İnkılâpları ve Kıbrıs Türk’ü (4)”, Türk Kadın Dergisi, 34, (Mart 1969), 26-27.
• Özoran, Beria Remzi, “Atatürk İnkılâpları ve Kıbrıs Türk’ü (5)”, Türk Kadın Dergisi, 35, (Nisan 1969), 29-31.
• Özoran, Beria Remzi, “Atatürk İnkılâpları ve Kıbrıs Türk’ü (6)”, Türk Kadın Dergisi, 37, (Haziran 1969), 27-28.
• Serter, Vehbi Zeki. Adım Adım Kıbrıs Cumhuriyeti (1960-1963). Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı, 2014.
• Soysal, İsmail. Türkiye’nin Dış Münasebetleriyle İlgili Başlıca Siyasi Andlaşmaları. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1965.
• Şencan, Elif Evrim, “Dört Mekân Bir Kadın: Osmanlı Döneminde Kıbrıs Adasında Yaşayan Müslüman Türk Kadınının Yaşam Alanının Mesafe Analizi Yoluyla İncelenmesi”, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, 10/ 20 (2014), 195-220.
• Yavuz, Bige, Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri: Fransız Arşiv Belgeleri Açısından 1919-1922. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1994.
• Yurdakul, Erdal. Kıbrıs Türkleri ve Atatürk İnkılâplarının Kıbrıs’ta Uygulanması. Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, 2002.
• Vanezis, Dr. P.N. Makarios, Faith&Power. London-New York-Toronto: Abelard-Schuman Ltd. 1971.