PROBLEMS ARISING FROM THE SYKES-PICOT AGREEMENT IN THE PERIOD AFTER WORLD WAR I

Yıl 2024, Sayı: 74, 199 - 214, 31.05.2024

Bige Sükan

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1449259

Öz

During the XIX and early XX centuries, Britain, France, and Russia pursued a policy known as the “Eastern Question” which initially aimed to protect the territorial integrity of the Ottoman Empire. Later, the policy shifted towards sharing the empire's territories, first in Europe and then in all its territories. The Skyes-Picot Agreement, which signed in 1916 between Britain, France, and Russia, divided the Ottoman Empire's Anatolian and Middle Eastern territories on paper. However, the secret partition agreement became the source of significant problems, particularly in Anatolia, Syria, Iraq, and Palestine in the post-World War I period.
The Treaty of Sèvres, which the final draft of its was prepared at the San Remo Conference (April 18-26, 1920), officially partitioned the Ottoman Empire among the victors of World War I on August 10, 1920. At the San Remo Conference Syria, Iraq, and Palestine were mandated to France and Britain. This caused significant problems and leading to major uprisings in the territories under their rule. Despite employing traditional 'divide and rule' policies, Britain and France were unable to maintain peace in their mandatory territories. They faced problems on which especially arising from Arab nationalism, ultimately led to their withdrawal or forced granting of independence to these states.

Anahtar Kelimeler

The Anglo-French Agreement, Mesopotamian oils, The Syrian Question, The Sykes-Picot Agreement, Turkish Petroleum Company

I. DÜNYA SAVAŞI SONRASI DÖNEMDE SYKES-PİCOT ANLAŞMASI KAYNAKLI SORUNLAR

Öz

Doğu Sorunu (Şark Meselesi) adı altında XIX. yüzyılda ve XX. yüzyıl başlarında Osmanlı İmparatorluğu’nun toprak bütünlüğünün korunmasından başlayarak önce Avrupa’daki, daha sonra da tüm topraklarının paylaşılmasına yönelik politikalar izleyen İngiltere, Fransa ve Rusya, I. Dünya Savaşı sırasında, 1916’da imzaladıkları Sykes-Picot Anlaşması ile Anadolu ve Ortadoğu topraklarını kâğıt üzerinde paylaşmışlardı. Ne var ki, bu gizli paylaşım anlaşması, özellikle I. Dünya Savaşı sonrası dönemde gerek Anadolu’da gerekse Suriye, Irak ve Filistin’de çok önemli sorunların kaynağını oluşturmuştur.
I. Dünya Savaşı’nın galiplerinin Osmanlı İmparatorluğu’nu resmen paylaştıkları 10 Ağustos 1920 tarihli Sèvres Antlaşması’nın son taslağının hazırlandığı San Remo Konferansı’nda (18-26 Nisan 1920) Suriye, Irak ve Filistin mandalarının Fransa ve İngiltere’ye bırakılması, pek çok sorunu beraberinde getirmiş ve mandater devletleri yönetimleri altındaki bölgelerde önemli ayaklanmalarla karşı karşıya bırakmıştı. İngiltere ve Fransa, geleneksel “böl ve yönet” politikalarına karşın mandater olarak bulundukları bu topraklarda huzuru sağlayamamışlar, özellikle Arap milliyetçiliği kaynaklı sorunlarla karşılaşan bu devletler sonunda bu yörelerden ya çekilmiş ya da bağımsızlık vermek zorunda kalmışlardır.

Anahtar Kelimeler

İngiliz-Fransız Sözleşmesi, Mezopotamya Petrolleri, Suriye Sorunu, Sykes-Picot Antlaşması, Turkish Petroleum Company

Kaynakça

• MAE (Fransız Dışişleri Bakanlığı Arşivi), Correspondance politique et commerciale 1897-1918, Guerre 1914-1918 Turquie, Légion d’Orient, Vol.890.
• MAE, Série E Levant Turquie, Vol. 169.
• MAE, Série Relations Commerciales 1919-1940, B.48, Vol.40 Pétroles d’Asie. Telif Eserler
• Armaoğlu, Fahir. Filistin Meselesi ve Arap-İsrail Savaşları 1948-1988. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1994.
• Armaoğlu, Fahir. 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914-1995. İstanbul: Alkım Yayınevi, 2009.
• Bıyıklıoğlu, Tevfik. Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı. Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Yayınları, 1962.
• Ener, Kasım. Çukurova Kurtuluş Savaşı’nda Adana Cephesi. Ankara Türkiye Kuvayı Milliye Mücahit ve Gazileri Cemiyeti Yayınları, 1970.
• Evans, Laurence. United States Policy and the Partition of Turkey 1919-1924. Baltimore: The Johns Hopkins Press, 1965.
• Genelkurmay Başkanlığı Türk İstiklâl Harbi, IV. Cilt, Güney Cephesi. Ankara: Genelkurmay Basımevi, 2009.
• Kurat, Yuluğ Tekin. Osmanlı İmparatorluğu’nun Paylaşılması. Ankara: Turhan Kitabevi, 1986.
• Mac Millan, Margaret. Paris 1919. Çeviren Belkıs Dişbudak. Ankara: ODTÜ Yayıncılık, 2001.
• Monroe, Elisabeth. Britains Moment in the Midde East 1914-1956. London-Baltimore, 1963.
• Olcay, Osman. Sevres Andlaşmasına Doğru. Ankara: AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1981.
• Öke, Mim Kemal. Siyonizm’den Uygarlıklar Çatışmasına Filistin Sorunu, 4. Baskı. İstanbul: Ufuk Kitapları, 2002.
• Redan, Pierre. La Cilicie et le Problème Ottoman, Paris: Gauthier-Villars, 1921.
• Sagay, Reşat. XIX. ve XX. Yüzyıllarda Büyük Devletlerin Yayılma Siyasetleri ve Milletlerarası Önemli Meseleler. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 1972.
• Sander, Oral. Siyasi Tarih 1918-1990. 2.Baskı. Ankara: İmge Kitabevi, 1991.
• Sükan Yavuz, Bige. “1922 Yılında Orta Doğu’da Uluslararası Petrol Rekabeti”. Stratejik Araştırmalar Dergisi., 2 (2003).
• Şahin, Türel Yılmaz. Uluslararası Politikada Ortadoğu, 3.Baskı. Ankara: Barış Kitap, 2011.
• Yavuz, Bige. Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri: Fransız Arşiv Belgeleri Açısından 1919-1922. Ankara: TTK Yayınları, 1994.
• Yavuz, Celalettin. Geçmişten Geleceği Türkiye-Suriye İlişkileri. Ankara: ATO Yayınları, 2005.
• Howard, Harry N. The Partition of Turkey. Norman University of Oklahoma Press, 1931.
• D’Andurin, Julie. “Le Général Gouraud (1867-1946)”. Basılmamış Doktora Tezi, Université Paris-1 Panthéon-Sorbonne-UFR 09,.2001-2001.