İŞÇİLER, OSMANLI’NIN İŞÇİLERİ VE YASAL KISITLAMALARI

Yıl 2024, Sayı: 75, 337 - 360, 11.11.2024

Tuba Özhazinedar

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1508247

Öz

Sanayi Devrimi ile birlikte çalışma koşulları değişmiştir. Kol gücünün yerini makineler almış, toplumsal, sosyal ve ekonomik alanda radikal değişiklikler yaşanmıştır. Hayat standardını, sosyo-ekonomik şartları ve çalışma koşullarını tamamen değiştiren Sanayi Devrimi dünyadaki dengeleri de değiştirmiştir. Sanayileşmenin yeni bir güç olarak ortaya çıkmasıyla yeni bir sınıf da doğmuştur. Üretimin ortaya çıkmasında son derece önemli bir paya sahip olan işçi sınıfı zamanla gücünün farkına varmış, yasal hakları için mücadele etmiştir. Devrime kadar köylerde yaşayan halk çalışmak için kasabalara ve şehirlere göç etmiştir. Şehirlerdeki sosyo-ekonomik denge bozulmuş, toplumsal sınıf farklılıkları belirginleştirmiştir. Dünyayı derinden etkileyen Sanayi Devrimi sömürgecilik arayışını başlatmıştır. Sanayisini tamamlayan ülkelerde hammadde ve pazar ihtiyacı ortaya çıkmış, bu durum dünya ticaret dengesini değiştirmiştir. Devletlerin iktisadî yapısında, iş gücünde e ekonomik yapısında değişim gerçekleşmiştir. Ekonomik değişimle beraber işçilerin sınıfsal davranışlar geliştirdiği bir dönem başlamıştır. Sanayi Devriminin etkileri Osmanlı Devletinde de hissedilmeye başlayınca işçi sınıfı ortaya çıkmıştır. II. Meşrutiyet’in ilanından sonra sermayedara karşı işçi sınıfı kitlesel eylemler gerçekleştirmiştir. Grevlerin hızla artmasına karşın devlet işçi sınıfını kontrol altına almak için Tatil-i Eşgal kanununu yürürlüğe koymuştur. Bu makalede Osmanlı işçi sınıfının ortaya çıkmasıyla devletin yürürlüğe koyduğu kısıtlayıcı tedbirler tartışılmıştır. Betimleyici araştırma tekniğinin kullanıldığı makalede işçilerin yaşadığı sorunlar ele alınmış, elde edilen bulguya göre; işçilere uygulanan kısıtlamalar ve yaptırımlar işçi sınıfının hak mücadelesini engelleyememiştir. İşçi sınıfını kontrol altında tutma çabası, işçi sınıfını bilinçlendirmiş ve kitlesel grevleri meydana getirmiştir

Anahtar Kelimeler

İşçi, Sermayedar, Devlet, Baskı ve Şiddet, Kanun

Ottoman Workers and Legal Restrictions

Öz

Working conditions changed with the Industrial Revolution. Machines took the place of the arm day and radical changes were experienced in the social, social and economic spheres. The Industrial Revolution, which radically changed the standard of living, living conditions and working conditions, changed the balance in the world. The emergence of industrialization as a new power led to the birth of a new class. The working class, which had an extremely important share in the emergence of production, realized its power and struggled for its extremely limited rights. People living in villages until the revolution migrated to towns and cities to work. With the deterioration of the socio-economic balance in the cities, social class differences became more pronounced. The effects of the Industrial Revolution began to be felt in the Ottoman Empire, causing new changes in the state's economic structure and labor force. A period in which workers developed class behavior began. After the declaration of the Constitutional Monarchy II, the working class, which was able to fight for its rights against the capitalists, organized mass actions. Despite the rapid increase in the number of strikes, the state enacted the Holiday Law in order to control the working class. This article discusses the restrictive measures enacted by the state with the emergence of the Ottoman working class. Using a descriptive research technique, the article discusses the problems faced by the workers and finds that the restrictions and sanctions imposed on the workers could not prevent the struggle for the rights of the working class. The effort to keep the working class under control raised the consciousness of the working class and led to mass strikes.

Anahtar Kelimeler

Worker, Capitalist, State, Repression and Violence, Law

Kaynakça

• Ahmad, Feroz. İttihat ve Terakki 1908-1914. İstanbul: İletişim, 2016.
• Aker, Elçin Zümrüt. Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayileşme Sorunu ve Kapitülasyonlar. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1999.
• Aslan, Taner. “II. Meşrutiyet Dönemi İşçi Hareketleri ve Bu Hareketlerin Meydana Getirdiği Sorunlar Üzerine Bir Deneme,” Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM). Sayı: 25, (2009): 33-65.
• Aydoğanoğlu, Erkan. İşçi Sınıfı Tarihi. İstanbul: Tarem Yayınları, 2010.
• Bakunin. Mihail. Devlet ve Anarşi. Çev. Murat Uyurkulak. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2006.
• Esch, Patricia Van Der. İkinci Enternasyonal, 1889-1923. Çev. Erden Akbulut. İstanbul: Yordam Kitap, 2020.
• Çatma Erol, Zonguldak Taşkömürü Havzası Tarihi(Birinci Ki tap1840-1865), Sistem Ofset Yayıncılık, Ankara. 2006,
• Çetindağ, Şerif. “İş Sağlığı ve Güvenliğinin Tarihsel Gelişimi ve Mevzuattaki Güncel Durum,” Toprak İşveren Dergisi. Sayı 86, (2010): 1-6.
• Çetinkaya, Y. Doğan. 1908 Osmanlı Boykotu. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
• Çiçek Özal, Öçal, Mehmet. “Dünyada ve Türkiye’de İş Sağlığı ve İş Güvenliğinin Tarihsel Gelişimi,” Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 5,11 (2016): 106-129.
• Çolak, Melek. “XX. Yüzyıl Başlarında İstanbul'da Trafik ve Tramvay,” Osmanlı Araştırmaları Dergisi,” 22,22 (2003): 177-189.
• Doğan Cem, Osmanlı İmparatorluğu’nda 1908 Grevleri ve Ta’til-Eşgal Kanunu, Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
• Doğan, Hasan, “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Grev Hakkı ve Ta’tîl-i Eşgâl Kanunu,” Belleten Dergisi, 82, 293 (2018): 265-294.
• Deniz, Önder. “Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Grevlerin Çalışma Hayatındaki Yeri.” Göç ve İskân. Ankara: XVIII. Türk Tarih Kongresi, 2022.
• Duman Doğan, Bayburt Berrin. “Türkiye İşçi Tarihine Kısa Bir Bakış ve İşçilerin İlk Kitlesel Yürüyüşü: Çorum Belediye İşçilerinin Yürüyüşü,” Belgi Dergisi. 2, 16 (2018): 944- 960.
• Düzcü, Levent. “Korku ile Tedbir Arasında Bir İhtilâli İzlemek: 1848 İhtilâli ve Osmanlı Hükümeti,” Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 38 (2016) :51-78.
• Erişçi, Lütfü. Türkiye İşçi Sınıfının Tarihi. İstanbul: Kurtuluş Basımevi, 1951.
• Eyidiker Uğur,” Erken Dönem Alman Sosyal Demokrasisi ve Rosa Luxemburg,” International Anatolia Academic Online Journal Social Sciences Journal, 6. 2(2020),101.
• Giritli, İlayda. “Proletaryanın Doğuşu ve Mücadelesine Yakından Bakış: İngiliz İşçi Sınıfının Oluşumu,” Medya ve Kültürel Çalışmalar Dergisi, Sayı: 22 (2023):149-155.
• Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998.
• Gölçek, Ali Gökhan. “Modern Yoksulluğun Kökenleri: Tarihsel Tekrarın İzinde Yoksulluk ve Çalışma İlişkisi,” Journal Of Emergıng Economıes And Polıcy, 8, 2 (2023): 317- 326.