ON THE AXIS OF TÜRKİYE-ISRAEL RELATIONS: TÜRKİYE'S MIDDLE EAST POLICY AND APPROACH TO THE PALESTINIAN ISSUE (1948-1958)

Yıl 2024, Sayı: 75, 159 - 175, 11.11.2024

Mehmet Ali Duran

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1510619

Öz

In the context of Türkiye, the Middle East is a region that encompasses Arab societies and Israel, sharing numerous historical and cultural commonalities within the framework of neighboring relations. The Republic of Türkiye, in the process of structuring the state and establishing the regime following the proclamation of the Republic, has been shaped by the national interests of Türkiye, which is based on the stability of the system and the region. This perspective persisted in Türkiye's post-World War II Middle East policy, especially regarding Palestine, evolving in parallel with Western developments and influenced by the dynamics of the Cold War. On May 14, 1948, with the establishment of Israel, Türkiye became the first Muslim country to recognize Israel amidst regional and international developments. This recognition was influenced by Türkiye's relations with Western countries and the efforts of the United States to develop relations between Türkiye and Israel. Consequently, Turkish foreign policy has been shaped as a result of a Western-oriented approach to events in the Middle East and Palestine. In this context, Türkiye has experienced significant fluctuations in its relations with Palestine, Israel, and other Arab states. Ankara, at times, pursued policies that could be described as pro-Israel, while at other times openly displayed a stance in favor of Arab countries and Palestine. In this regard, the subject was addressed objectively, based on Turkish archival documents, periodicals, and copyrighted works to shed light on the matter.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Palestine, Israel, Middle East, Foreign Policy, Türkiye-Israeli Relations

TÜRKİYE- İSRAİL İLİŞKİLERİ EKSENİNDE TÜRKİYE’NİN ORTA DOĞU POLİTİKASI VE FİLİSTİN MESELESİNE YAKLAŞIMI (1948-1958).

Öz

Türkiye açısından Orta Doğu, Arap toplumlarıyla beraber İsrail’i de içine alan, komşuluk ilişkileri içerisinde olduğu tarihsel ve kültürel olarak pek çok ortak unsurun paylaşıldığı bir coğrafyadır. Türkiye Cumhuriyeti devleti, Cumhuriyet’in ilanı sonrası devleti yapılandırma ve rejim inşa sürecinde Türkiye’nin ulusal çıkarları sistemin ve bölgenin istikrarı üzerinde şekillenmiştir. Bu durum II. Dünya Savaşı sonrasında Türkiye’nin genel olarak Orta Doğu ve özelde de Filistin politikası Batı ile paralel gelişmiş ve Soğuk Savaşın dinamikleriyle şekillenmeye devam etmiştir. 14 Mayıs 1948 tarihinde İsrail’in kuruluşuyla birlikte bölgesel ve uluslararası gelişmeler ışığında Türkiye, Müslüman ülkeler arasında İsrail’i tanıyan ilk devlet olmuştur. Bu durumun ortaya çıkmasına Türkiye’nin Batılı Devletler ile olan ilişkileri ve ABD’nin Türkiye-İsrail arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi yönündeki çabaları etki etmiştir. Bu sebeple Türk dış politikası, Ortadoğu’da ve Filistin’de yaşanan olaylara karşı Batı eksenli bir yaklaşımın sonucu şekillenmiştir. Bu bağlamda gerek Filistin ile gerek İsrail ve diğer bölge ülkesi Arap devletleriyle olan ilişkilerinde önemli inişler ve çıkışlar yaşanmıştır. Bazı dönemlerde İsrail yanlısı denebilecek politikalar izleyen Ankara, bazen de açık bir şekilde Arap ülkelerinden ve Filistin’den yana bir tavır sergilemiştir. Bu bağlamda konu Türk arşiv belgeleri temelinde, süreli yayınlar ve telif eserler ışığında ele alınarak objektif şekilde ortaya konulmaya çalışılmıştır.
In the context of Türkiye, the Middle East is a region that encompasses Arab societies and Israel, sharing numerous historical and cultural commonalities within the framework of neighboring relations. The Republic of Türkiye, in the process of structuring the state and establishing the regime following the proclamation of the Republic, has been shaped by the national interests of Türkiye, which is based on the stability of the system and the region. This perspective persisted in Türkiye's post-World War II Middle East policy, especially regarding Palestine, evolving in parallel with Western developments and influenced by the dynamics of the Cold War. On May 14, 1948, with the establishment of Israel, Türkiye became the first Muslim country to recognize Israel amidst regional and international developments. This recognition was influenced by Türkiye's relations with Western countries and the efforts of the United States to develop relations between Türkiye and Israel. Consequently, Turkish foreign policy has been shaped as a result of a Western-oriented approach to events in the Middle East and Palestine. In this context, Türkiye has experienced significant fluctuations in its relations with Palestine, Israel, and other Arab states. Ankara, at times, pursued policies that could be described as pro-Israel, while at other times openly displayed a stance in favor of Arab countries and Palestine. In this regard, the subject was addressed objectively, based on Turkish archival documents, periodicals, and copyrighted works to shed light on the matter.

Anahtar Kelimeler

Dış Politika, Orta Doğu, Türk-İsrail İlişkileri, Filistin, İsrail

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi
• Resmi Yayınlar
• T.B.M.M Tutanak Dergisi.
• Kitap ve Makaleler
• “Mısırda Hükümet Darbesi”, Akşam, 24 Temmuz 1952.
• “İsrail’e Elçiliğimizi Geri Aldığımızı Bildirdik”, Cumhuriyet, 27 Kasım 1956.
• “Kore Savaşına 4500 Kişilik Bir Askeri Kuvvetle Katılıyoruz”, Son Posta, 26 Temmuz 1950.
• “Kore’de Hizmet Etmek Üzere Birleşmiş Milletler Emrine Asker Veriyoruz”, Cumhuriyet, 26 Temmuz 1950.
• “Kore Harbine Dörtbinbeşyüz Kişilik Kuvvet Gönderiyoruz”, Milliyet, 26 Temmuz 1950.
• “Kore’ye 4500 Asker Veriyoruz”, Zafer, 26 Temmuz 1950.
• “Lizbon’a Gidecek Türk Heyeti”, Akşam, 18 Şubat 1952.
• Armaoğlu, Fahir. 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Cilt I (1914-1980). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 10. Baskı, 1994.
• Armaoğlu, Fahir. Filistin Meselesi ve Arap İsrail Savaşları (1948-1988). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1989.
• Aygen, Cemal. "Memleketimizde Seçimler ve Neticeleri", Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi: XVII, 1 (Mart 1962): 203-287.
• Black, Ian. Komşular ve Düşmanlar Filistin ve İsrail’deki Araplar ve Yahudiler 1917-2017. Çev. İrem Sağlamer, İstanbul: Pegasus Yayınları, 2018.
• Cleveland, William L. Modern Ortadoğu Tarihi. Çev. Mehmet Harmancı, İstanbul: Agora Kitaplığı Yayınları, 2008.
• Duman, Sabit. Modern Ortadoğu’nun Oluşumu. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları, 1. Baskı, 2010.
• Duran Mehmet Ali. İkinci Dünya Savaşı Sırasında Türkiye Üzerinden Yapılan Yahudi Göçleri (1939-1945). Ankara: Berikan Yayınevi, 2021.
• Dursun, Davut. “Bağdat Paktı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 4, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, 1991:446-447.
• Erkin, Feridun Cemal. Dışişlerinde 34 Yıl. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, C.2, 2.Kısım, 1986.
• Findlley, Carter V. Modern Türkiye Tarihi, İslam, Milliyetçilik ve Modernlik, Çev. Güneş Atas, İstanbul: Timaş Yayınları, 1. Baskı, 2011.
• Gönlübol, Mehmet. Ülman, Haluk. Olaylarla Türk Dış Politikası Cilt I 1919-1973. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi yayınları, 5. Baskı, 1982.
• Hale, William. Türk Dış Politikası 1774-2000. Çev. Petek Demir, İstanbul: Mozaik Yayınları, 2003.
• Halloum, Ribhi. Belgelerle Filistin Dün, Bugün, Yarın. İstanbul: Alan Yayıncılık, 1989.
• Hollstein, Walter. Filistin Sorunu, Filistin Çatışmasının Sosyal Tarihi. Çev. Cemal A. Ertuğ. İstanbul: Yücel Yayınları, 1975.
• Karaçay Çelik, “Yaşam. Irak’ta Arap Milliyetçiliği ve Gençlik Örgütlenmeleri”, Anasay, S. 22, 2022: 343-362.
• Karpat, Kemal H. Ortadoğu’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk. Çev. Recep Boztemur, Ankara: İmge Kitabevi, 1 Baskı, 2001.
• Karpat, Kemal H. Türk Dış Politikası Tarihi. Çev. Onur Güneş Ayas, İstanbul: Timaş Yayınları, 5. Baskı, 2020.
• Karpat, Kemal H. Osmanlı’dan Günümüze Ortadoğu’da Millet, Milliyet, Milliyetçilik. Çev. Recep Boztemur, İstanbul: Timaş Yayınları, 4. Baskı, 2019.
• Kıssınger, Henry. Diplomasi. Çev. İbrahim H. Kurt. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 17. Baskı, 2018.
• Kürkçüoğlu, Ömer. Türkiye’nin Arap Ortadoğu’suna Karşı Politikası (1945-1970). Ankara: Sevinç Matbaası, 1972.
• Levi, Avner. Türkiye Cumhuriyet’inde Yahudiler. İstanbul: İletişim Yayınları, 1. Baskı, 1996.
• Mansfield, Peter. Ortadoğu Tarihi. Çev. Ümit Hüsrev Yolsal, İstanbul: Say Yayınları, 1. Baskı, 2012.
• Meyer, Karl E. Brysac, Shareen Blair. Orta Doğu Tarihi, Çev. Emine Eminel, Ankara: Akılçelen Kitaplar, 2016