YENİ İSTANBUL GAZETESİNDE 1950 YILI MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMİ

Yıl 2025, Sayı: 76, 156 - 177, 31.05.2025

Behrin Yalçın

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1610138

Öz

Türkiye, İkinci Dünya Savaşı sonrasında demokrasi değerlerinin hâkim olduğu anlayışı benimsemiş ve 1946-1950 döneminde aşamalı olarak daha adil, güvenli ve emniyetli bir seçim ortamının sağlanmasına yönelik tedbirler almıştır. Bu gayretlerin bir sonucu olarak; Türkiye’de tek dereceli, çoğunluk usulü, gizli oy, açık sayım ve yargısal denetim esaslarının bir arada uygulandığı ilk milletvekili genel seçimi 14 Mayıs 1950’de yapılmıştır. Türk demokrasi tarihinde önem arz eden 1950 yılı milletvekili genel seçimine giden süreçte, “siyasi, iktisadi, müstakil günlük gazete” sloganıyla 1 Aralık 1949’da yayım hayatına başlayan Yeni İstanbul Gazetesi; yeni seçim kanununun kabulü, seçim propagandası ve seçimin icrası sürecini farklı bir bakış açısı ve ciddi bir habercilik anlayışıyla yansıtmış, eleştiriden çekinmeyen, tarafsız olma gayreti içindeki haber ve yorumlarıyla dikkat çekmiştir. Yeni İstanbul; bu dönemde özellikle seçim güvenliği, partiler arası uzlaşma ve partilerin seçim beyannamelerinin önemi konularını gündeme getirmiş, haberlerinde daha çok Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve Demokrat Parti (DP)’nin faaliyetlerine öncelik vermiş, Millet Partisi (MP)’nin uzlaşmaz tavrını tenkit etmiş, siyasi anket ve yabancı gazetecilerin gözüyle seçim propagandasının değerlendirilmesi gibi farklı uygulamaları hayata geçirmiştir. Bu makalede; yeni, farklı ve kendini basın hayatına kabul ettirme gayreti içinde olan bir gazetenin, 1950 yılı milletvekili genel seçimi sürecini nasıl gördüğü ve değerlendirdiği düşüncesiyle Yeni İstanbul’un 1950 yılı milletvekili genel seçimi sürecine bakış açısı, gazetedeki 1 Aralık 1949-3 Haziran 1950 dönemini kapsayan haber ve yorumlardan istifade ile incelenmiş ve dönemin siyasi durumu hakkında bir sonuca ulaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

1950 Milletvekili Genel Seçimi , Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) , Demokrat Parti (DP) , Milletvekili Seçim Kanunu , Yeni İstanbul Gazetesi

1950 GENERAL PARLIAMENTARY ELECTION IN YENİ İSTANBUL NEWSPAPER

Öz

Türkiye adopted a policy based on democratic values after the Second World War and gradually took measures to ensure a fairer, more secure, and trustworthy electoral environment between 1946 and 1950. As a result of these efforts, the first general parliamentary election in Türkiye, in which the principles of a single-stage and majority vote electoral system, secret ballot, open counting, and judicial oversight were implemented simultaneously, was held on May 14, 1950. On the road to the 1950 general parliamentary election, which holds significant importance in Turkish democratic history, Yeni İstanbul newspaper, which began its publication on December 1, 1949, with the motto "political, economic, and independent daily newspaper," covered the adoption of the new election law, electioneering, and the execution of the general parliamentary election from a unique perspective with a strict journalistic approach and stood out with its impartial news and commentaries, unafraid of criticism. Yeni İstanbul particularly brought issues such as election security, reconciliation among political parties, and the importance of party election manifestos to the agenda, prioritized coverage of the activities of Republican People’s Party (CHP) and Democrat Party (DP), criticized the uncompromising stance of Nation Party (MP), and introduced unique practices such as political survey and analyses of the election campaign from the perspective of foreign journalists. In this article, with the aim of understanding how a new and distinct newspaper striving to establish itself in the press perceived and evaluated the 1950 parliamentary election process, Yeni İstanbul's perspective on the 1950 parliamentary election process has been examined based on news articles and commentaries published in the aforementioned newspaper between December 1, 1949, and June 3, 1950 and has been aimed to draw conclusions about the political climate of the period.

Anahtar Kelimeler

Republican People’s Party , Republican People's Party (CHP) , Democrat Party (DP) , Parliamentary Election Law , Yeni İstanbul Newspaper.

Kaynakça

• Ahmad, Feroz. Bir Kimlik Peşinde Türkiye. Çeviren Sedat Cem Karadeli. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 7. Baskı, Nisan 2022.
• ------------------. Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980. Çeviren Ahmet Fethi. İstanbul: Hil Yayın, 6. Baskı, Mart 2020.
• ------------------. Modern Türkiye’nin Oluşumu. Çeviren Yavuz Alogan. İstanbul: Kaynak Yayınları, 18. Baskı, Kasım 2020.
• Akandere, Osman. Millî Şef Dönemi Çok Partili Hayata Geçişte Rol Oynayan İç ve Dış Tesirler (1938-1945). İstanbul: İz Yayıncılık, 2. Baskı, 2016.
• Ataay, Faruk. Türk Demokrasi Tarihi 1789’dan Günümüze. Ankara: Nika Yayınevi, 2. Baskı, 2020.
• Barutçu, Faik Ahmet. Siyasi Anılar 1939-1954. İstanbul: Milliyet Yayınları, Mart 1977.
• Çakmak, Diren. “Yeni İstanbul Gazetesi Gözünden 27 Mayıs’ın Anlamı”, Akademik Bakış, 4/8 (Yaz 2011): 113-126. Erişim 18.12.2024.
• Çavdar, Tevfik. Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950). Ankara: İmge Kitabevi, 6. Baskı, 2019.
• Çufalı, Mustafa. Türkiye’de Demokrasiye Geçiş Dönemi (1945-1950). Ankara: Babil Yayıncılık, 1. Baskı, 2004.
• Eraslan, Cezmi. “Atatürk’ten Sonra Türkiye’nin İç Politikası”. Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II. Editör Durmuş Yalçın. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 9. Baskı, 2012.
• Erim, Nihat. Günlükler 1925-1979 I. Cilt. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1. Baskı, Mayıs 2005.
• Eroğul, Cem. Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi. Ankara: İmge Kitabevi, 3. Baskı, Ekim 1998.
• Goloğlu, Mahmut. Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-IV 1946-1950 Demokrasiye Geçiş. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2. Baskı, 2021.
• İnönü, İsmet. İsmet İnönü’nün TBMM’deki Konuşmaları 1920-1973 İkinci Cilt (1939-1960). Derleyen Ali Rıza Cihan. Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ekim 1993.
• Karakuş, Girayalp. Soğuk Savaşta Ara Kesit İsmet İnönü Dönemi (1938-1950). Çanakkale: Paradigma Akademi, 2. Baskı, Ekim 2021.
• Karpat, H. Kemal. Türk Demokrasi Tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları, 11. Baskı, 2021.
• Kınalı, Gürhan, Aynur Soydan Erdemir. “Demokrat Parti’nin Kurulmasında Refik Koraltan’ın Rolü”, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1 (Aralık 2017): 51-67. Erişim 18.12.2024.
• Koçak, Cemil. “Siyasi Tarih (1923-1950)”. Türkiye Tarihi 4 Çağdaş Türkiye (1908-1980). Yayın Yönetmeni Sina Akşin. İstanbul: Cem Yayınevi, 6. Baskı, Nisan 2020.
• -------------------. Türkiye’de İki Partili Siyasi Sistemin Kuruluş Yılları (1945-1950) Cilt 6 CHP İktidarının Sonu. İstanbul: İletişim Yayınları, 1. Baskı, 2017.
• Öymen, Altan. Bir Dönem Bir Çocuk. İstanbul: Doğan Kitap, 2. Baskı, 2002.
• -------------------. Değişim Yılları. İstanbul: Doğan Kitap, 10. Baskı, Şubat 2010.
• Tanör, Bülent. Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 33. Baskı, 2020.
• Timur, Taner. Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçiş. İstanbul: İletişim Yayınları, 2. Baskı, Ocak 1994.
• Toker, Metin. Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları Tek Partiden Çok Partiye (1944-1950). İstanbul: Bilgi Yayınevi, Genişletilmiş 2. Baskı, Şubat 1990.
• Topuz, Hıfzı. 100 Soruda Başlangıçtan Bugüne Türk Basın Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 2. Baskı, 1996.
• Turan, Şerafettin. Türk Devrim Tarihi 4. Kitap (1. Bölüm) Çağdaşlık Yolunda Yeni Türkiye (10 Kasım 1938-14 Mayıs 1950). Ankara: Bilgi Yayınevi, 2. Baskı, 2019.
• Unat, Kadri. “On İkinci Bölüm-Atatürk Sonrası Türkiye”. Başlangıçtan Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. Editör Temuçin Faik Ertan. Ankara: Siyasal Kitabevi, 8. Baskı, Ekim 2020.
• Uran, Hilmi. Hatıralarım. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1959.
• Us, Asım. Hatıra Notları. İstanbul: Kitabevi, 1. Baskı, 2012.
• Üskül, Zafer. Siyaset ve Asker. İstanbul: İmge Kitabevi, Genişletilmiş 2. Baskı, Nisan 1997.
• Yalman, Ahmet Emin. Yakın Tarihte Gördüklerim ve Geçirdiklerim (1945-1971) Cilt 4. İstanbul: Yenilik Basımevi, 1971.
• Yetkin, Çetin. Karşı Devrim 1945-1950. Ankara: Kilit Yayınları, 11. Baskı, Haziran 2019.
• Yılmaz, Ensar. Türkiye’nin Demokrasiye Geçiş Yılları 1946-1950. İstanbul: Birey Yayıncılık, 1. Baskı, Aralık 2008.
• Zürcher, Erik Jan. Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. Çeviren Yasemin Saner. İstanbul: İletişim Yayınları, 4. Baskı, 2018.
• Ankara Üniversitesi Akademik Arşiv Sistemi Yeni İstanbul Gazetesi (SBF Koleksiyonundan), 1 Aralık 1949-3 Haziran 1950 dönemi (Sayı 1-185), https://dspace.ankara.edu.tr/handle/20.500.12575/1140. Erişim 18.12.2024.
• İstanbul Gazetesi İnternet Sitesi, https://www.istanbulgazetesi.com.tr/kurumsal. Erişim 18.12.2024.
• TBMM İnternet Sitesi Kanunlar ve Kararlar Erişim Ekranı, https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/kanunlar_erisim.Giris. Erişim 18.12.2024.