DISCUSSIONS BETWEEN THE ALLIANCES ON THE TRANSFER OF EASTERN THRAKIAN TO TURKEY'S GRAND NATIONAL ASSEMBLY BEFORE THE MUDANIA ARMISTICE ACCORDING TO THE BRITISH ARCHIVE DOCUMENTS.

Yıl 2025, Sayı: 76, 124 - 136, 31.05.2025

Fatma Coban

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1614062

Öz

The Greek army occupied Eastern Thrace to accelerate the Ottoman Empire’s signing of the Treaty of Sèvres. However, Eastern Thrace is a Turkish homeland, it is within the National Pact borders, and after the liberation of Izmir, the focus was to shift to Thrace. For France and Italy, the only way to prevent Mustafa Kemal's forces from advancing towards the Dardanelles and entering Europe was to grant the section of Thrace up to the Meriç River to the Turks. Therefore, an urgent conference should be held in Mudanya to hand over Eastern Thrace to the Turks and prevent any potential conflict between the armies. However, according to Britain, it was out of the question to leave Eastern Thrace under Turkish control. This would mean disregarding the Allies' success in the World War and leaving hundreds of Allied soldiers buried in Gallipoli on Turkish soil.

During this process, Britain aimed to maintain calm among the Muslim population in its colonies and to secure maximum acceptance of its demands from the Turks. In this complex balancing act, Britain sought to eliminate differences of opinion between the Allied powers through diplomatic talks, while also striving to gain the support of its dominions in the event of potential war. As these efforts proved fruitless, Britain was ultimately forced to relinquish Eastern Thrace in order to ensure that the Turkish Grand National Assembly (TBMM) government would come to Mudanya. This diplomatic struggle among the Allies before the Mudanya Armistice has been examined in detail in light of British archival documents. By viewing the Eastern Thrace issue from the Allies' perspective, the process leading to the Mudanya Armistice has been explored from a different dimension.

Anahtar Kelimeler

Mudania Armistice , Eastern Thrakian , Grand National Assembly , Alliances

İNGİLİZ ARŞİV BELGELERİNE GÖRE, MUDANYA MÜTAREKESİ ÖNCESİNDE, MÜTTEFİKLER ARASINDAKİ DOĞU TRAKYA’NIN TBMM’YE DEVRİ TARTIŞMALARI.

Öz

Osmanlı Devleti’nin Sevr’i imzalamasını hızlandırmak için Yunan ordusu Doğu Trakya’yı işgal etmiştir. Oysaki Doğu Trakya bir Türk yurdudur, misak-ı milli sınırları içerisindedir ve İzmir’in kurtuluşundan sonra sıra Trakya’ya gelmiştir. Fransa ve İtalya’ya göre Çanakkale’ye doğru ilerleyen Mustafa Kemal’in birliklerinin Avrupa’ya geçmesini engellemenin yegâne yolu, Trakya’nın Meriç’e kadar olan bölümünün Türklere verilmesidir. Bu nedenle acilen Mudanya’da bir konferans düzenlenmeli ve Doğu Trakya Türklere verilerek, ordular arasında meydana gelebilecek olası bir çatışma önlenmelidir. İngiltere’ye göre ise Doğu Trakya’nın Türk hakimiyetine bırakılması söz konusu bile değildir. Çünkü bu müttefiklerin Dünya Savaşı’nda elde ettikleri başarının yok sayılması, Gelibolu’da gömülü yüzlerce müttefik askerinin Türk topraklarında bırakılması demektir.
İngiltere bu süreçte hem sömürgelerindeki Müslüman nüfusu sakin tutmak hem de isteklerini maksimum seviyede Türklere kabul ettirmek için kararlı bir duruş sergilemeye çalışmıştır. İçine düştüğü bu çoklu denge oyununda bir taraftan müttefik güçler arasındaki görüş ayrılıklarını yok etmek için diplomatik görüşmeler yaparken, bir taraftan da olası bir savaş durumunda dominyonlarının desteğini almak için çabalamıştır. Çabaları sonuçsuz kalan İngiltere, TBMM Hükümetinin Mudanya’ya gelmesini sağlamak için Doğu Trakya’dan vazgeçmek zorunda kalmıştır. Mudanya Mütarekesi öncesinde müttefikler arasında geçen bu diplomatik savaş süreci İngiliz Arşiv Belgeleri ışığında, tüm detaylarıyla incelenmiştir. Doğu Trakya sorununa müttefiklerin gözünden bakarak, Mudanya Mütarekesine gidiş süreci farklı bir boyutuyla ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mudanya Mütarekesi , Dogu Trakya , TBMM , Müttefik Devletler , İngiliz Arşiv Belgeleri

Kaynakça

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) İngiltere Ulusal Arşivi (The National Archives (TNA), Foreign Office and Documents on British Foreign Policy.
• Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Arşivi
• “Angora Government Invited To Conference”,The Guardian, 25 Eylül 1922.
• “Trakya İçin İngilizler Bulgarları Kışkırtıyor.”, Hâkimiyet-i Milliye, 29 Eylül 1922.
• “Trakya'daki Yunan Ordusu Ne Haldedir”, İkdam, 18 Eylül 1922.
• “Trakya'yı Müdafaa Edecek Bir Halde Midirler”, İkdam, 17 Eylül 1922.
• “Turkish Armistice Terms”, The Guardian, 16 Eylül 1922.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri, Cilt 13. Kaynak Yayınları, İstanbul, 2004.
• Aybars, Ergün, “Milli Mücadele’de İngiliz Basını II-1920-1923, Sevr’den Lozan’a”, XI. Türk Tarih Kongresi, 5-9 Eylül 1990, Bildiriler, C I, Ankara : Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1990, 45-73.
• Bıyıkoğlu, Tefik, Trakya’da Milli Mücadele, Cilt I, Ankara: TTK, 1992.
• Bozkurt, Abdurrahman, İngiliz Perspektifinden Türkiye ve Milli Hareket (1918-1922), İstanbul: Ötüken Yayınları, 2021.
• Eyyupoğlu, İsmail, Mudanya Mütarekesi, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 2002.
• Jaeschke, Gotthard, Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1989.
• Koloğlu, Orhan “Batı Basınındaki Haber ve Yorumlarla İzmir Yangınının Ardındaki Gerçek”, Popüler Tarih, Eylül (2003), 52-57.
• Macfie, A. L. “The Chanak Affair (September-October 1922)”, Balkan Studies 20 (2), 1979, 313.
• Pehlivanoğlu, A. Öner, Barış Yolunda Mudanya Mütarekesi,İstanbul: Kastaş Yayınları, 2002.
• Şimşir, Bilal, Atatürk ile Yazışmalar I (1920-1923), Ankara: Kültür Bakanlığı, 1981.
• Sonyel, Salahi R., Kaygılı Yıllar, Gizli Belgelerle Kurtuluş Savaşı’nın Perde Arkası (1918-1923), İstanbul: Remzi Kitabevi, 2012.
• Sonyel, Salahi R., Kurtuluş Savaşı Günlerinde İngiliz İstihbarat Servisi’nin Türkiye’deki Eylemleri, Ankara: TTK, 1995.
• Sonyel, Salahi R., Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika, Cilt 2, Ankara: TTK, 1986.
• Yavuz, Bilge, Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk Fransız İlişkileri, Fransız Arşiv Belgeleri Açısından 1919-1922, Ankara: TTK, 1994.
• Yeşilbursa, Behçet Kemal, “İngiliz Belgelerine Göre Mudanya Mütarekesi”, Timuçin Faik Ertan-Kadri Unat ( Yay. Haz.), V. Uluslararası Sakarya Meydan Muharebesi ve Haymana Sempozyumu, 3 - 04 Eylül 2016, Bildiriler. Ankara: Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayını, No: 55, ss. 313-330.
• Yeşilbursa, Behçet Kemal, “Behind Closed Doors: The Paris Meetings of the Allies on the Turco-Greek War (20-23 September 1922), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 71 (2022), ss.337-373.
• Yeşilbursa , Behçet Kemal, “Mudanya Mütarekesi Üzerine Müttefiklerin Paris Toplantıları, 6-7 Ekim 1922”, Mudanya Mütarekesi’nin 100. Yılı Uluslararası Sempozyumu ,11-13 Ekim, Bursa, Bildiriler Kitabı, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 2023, ss. 389-416.
• Yeşilbursa, Behçet Kemali, “Behind Closed Doors: The Paris Meetings of the Allies on the Armistice of Mudanya, 6-7 October 1922”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt.10, Sayı.33, 2022. ss.221-250.
• Yeşilbursa, Behçet Kemal, “The Armistice of Mudanya according to British Documents”, Selcan Koçaslan (Yay. Haz.) Mudanya Mütarekesi’nden Günümüze Bursa Uluslararası Sempozyumu 26-28 Eylül 2013, Bildiriler. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, 2015.
• Yeşilbursa, Behçet Kemal, (Editör), Barışın Yolunu Açan Mütareke: 100. Yılında Mudanya Mütarekesi, Ankara: Sentez Yayıncılık, 2022.
• https://encyclopedia.ushmm.org/content/tr/film/remilitarization-of-the-rhineland Erişim Tarihi :13.04.2022.