Abstract
Chickpea productivity is greatly affected by environmental stresses such as drought, salinity, temperature, environmental pollution and nutrient. The aim of this study, determination of some physiological charecters and nitrogen uptake1. GirişAçlık ve yetersiz beslenme sorunu, nüfusun hızla arttığı dünyamızda her zaman önemli sorun olmuştur. Yemeklik tane baklagiller % 18-31.6 arasında değişen protein oranları ile problemin çözümü için her zaman özel bir yere sahiptir (Şehirali 1988). Önemli bir protein kaynağı olan nohut özellikle hayvansal kaynaklardan yeterli proteinin sağlanamadığı ülkelerde dikkatleri üzerine toplamaktadır. Karbonhidrat, vitamin ve mineral maddelerce de zengin olan nohut yemeklik, çerezlik ve hayvan yemi olmak üzere çok yönlü bir tüketim alanına sahiptir (Karakullukçu & Adak 2008). Kurağa ve düşük sıcaklığa dayanıklı olması ve toprak isteği bakımından da fazla seçici olmaması nohudun yetiştirilme olanağını artırmaktadır. Köklerinde ortak yaşam sürdüren Rhizobium bakterileri vasıtasıyla havadaki elementel azottan faydalanabilmesi, yetiştiriciliğinin kolay ve gelişme döneminin kısa olması (Azkan 1989; Sepetoğlu 1994), nohudun tahıl nadas ekim nöbeti sisteminde yer almasına neden olmaktadır. Ülkemizde 2012 yılı verilerine göre yemeklik tane baklagiller içerisinde nohut 416.242 ha ekim alanı ve 535.000 ton üretim ile ilk sırada yer almaktadır (FAO 2012).Kuraklık, tüm tarım alanlarını ve tarımsal ürünleri olumsuz etkileyen en önemli stres faktörlerinden biridir (Kalefetoğlu & Ekmekçi 2005). Ekimden hasada kadar geçen sürede, bitkiler her dönemde kuraklık stresine maruz kalabilmektedirler (Güneş et al 2006). Ancak tarımsal üretime kuraklığın iki temel etkisi bulunmaktadır. Birincisi, istenilen bitki çıkışının sağlanamaması, ikincisi ise toprakta istenilenden daha az su bulunması nedeniyle gelişme ve verimde azalma olmasıdır (Saxena et al 1993).Kuraklık stresi altında kök gelişimi hızlanır ve kökün gövdeye oranı artar. Çünkü fotosentez ürünlerinin büyük bölümü kök gelişimi için köklere taşınır. Örneğin, çok yıllık kserofit bir bitki olan Alhagi camelorum’da toprak üstü aksamı bir kaç cm iken, kökler nemli bölgeye ulaşabilmek için 2-3 m’ye dek uzayabilmektedir (Öztürk & Seçmen 1992). Yaprak büyümesi de kuraklık stresine karşı oldukça hassastır. Kısa süreli kurak periyotlar dahi yaprak büyümesini yavaşlatmaktadır. Fotosentez kabiliyeti o bitkideki toplam yaprak alanı ve her yaprağın fotosentez aktivitesi ile belirlenir. Kuraklık stresi ile toplam yaprak alanı azalmakta ve dolayısıyla fotosentez yavaşlamaktadır (Çırak & Esendal 2006).Bitkilerin büyüme ve gelişmelerinin belirleyicisi olarak kabul edilen bazı fizyolojik karakterlerin belirlenmesi büyümenin tespitinde önemli yer tutmaktadır. Bu amaçla yapılan büyüme analizleri, bitki büyümesi ve bitki ile çevresi arasındaki etkileşimi açıklamaya yardımcı olmaktadır (Karadavut et al 2011). Bu konu ile ilgili yapılan çalışmalarda Jirali et al (1994) 6 farklı nohut genotipinde tane verimi ile toplam kuru madde ağırlığı ve yaprak alan indeksi arasında pozitif önemli ilişkilerin olduğunu bildirmişlerdir. Mahdavi et al (2004) çeltikte yaprak alan indeksi değerlerinin çiçeklenme döneminde diğer dönemlere göre daha yüksek, nispi büyüme oransal miktarının ise verim ile önemli düzeyde ilişkiye sahip olduğunu belirlemişlerdir.
References
- Aggrawal P K, Khanna-Copra R & Sinha S K (1984). Chages in leaf water potential in relation to growth and dry matter production. Indian Journal of Experimental Biology 22: 98-101
- Alexieva V, Sergiev I, Mapelli S & Karanov E (2001). The effect of drought ultraviolet radiation on growth and stres markers in pea and wheat. Plant, Cell and Environment 24(12): 1337-1344
- Altınbaş M & Sepetoğlu H (1993). Bir börülce (Vigna unguiculata L.) populasyonunda tane verimini etkileyen öğelerin belirlenmesi üzerine bir çalışma. Turkish Journal of Agricultural and Forestry 17(3): 775-794
- Anğın N (2006). İkinci ürün mısırda farklı sulama zamanlarının fotosentetik su kullanım etkinliği ve bununla ilgili diğer yaprak özelliklerine etkisi. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), Adana
- Asraf M & Iram A (2005). Drought stress induced changes in some organic substances in nodules and other plant parts of two potential legumes differing in salt tolerance. Flora 200: 535–546
- Azkan N (1989). Yemeklik Tane Baklagiller. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Notları. No: 40, Bursa
- Biçer B T, Kalendar AN & Şakar D (2004). The effect of irrigation on spring-sown chickpea. Journal of Agronomy 3(3): 154-158
- Bremner J M (1960). Determination of Nitrogen in Soil by Kjeldahl Metod. Journal of Agronomic Science 55: 1-23
- Ceylan A (1994). Tarla Tarımı. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, İzmir
- Çırak C & Esendal E (2006). Soyada kuraklık stresi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 21(2): 231-237
- Düzgüneş O, Kesici T & Gürbüz F (1983). İstatistik Metodları Ι. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. No: 861, Ankara.
- FAO (2012). http://www.fao.org (Erişim tarihi: 2012)
- Fernandez-Conde M E, De La Haba P, Gonzalez-Fontes A & Maldonado J M (1998). Effects of drought (water stress) on growth and photosynthetic capacity of cotton (Gossypium hirsutum L.). 5th Internet World Congress for Biomedical Sciences, December, Canada, pp. 7-16
- Galmes J, Cifre J, Medrano H & Flexas J (2005). Modulation of relative growth rate and its components by water stress in Mediterranean species with different growth forms. Oecologia 145: 21-31
- Gan Y, Campbell C A, Janzen H H, Reynald L L, Basnyat P & McDonald C L (2010). Nitrojen accumulation in plant tissues and root and N mineralization under oilseeds, pulses and spring wheat. Plant Soil 332: 451-461
- Geren H, Soya H & Avcıoğlu R (2003). Yıllık italyan çimi ve tüylü fiğ karışımlarında farklı hasat zamanlarının bazı kalite özelliklerine etkisi üzerinde araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 40(2): 17-24 Günes A, Çiçek N, İnal A, Alpaslan M, Eraslan F, Güneri E & Güzelordu T (2006). Genotipic response of chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars to drought stress implemented at pre- and postanthesis stages and its relations with nutrient uptake and efficiency. Plant Soil Environonment 52: 368-376
- Jirali D I, Panchal Y C, Janagoudar B S & Patil B C (1994). Studies on the growth pattern and yield in chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes under receding soil moisture conditions. Indian Journal of Plant Physiology 37(4): 275-276
- Kalefetoğlu T & Ekmekçioğlu Y (2005). Bitkilerde kuraklık stresinin etkileri ve dayanıklılık mekanizması. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 18(4): 723-740
- Kanber R (1977). Çukurova koşullarında bazı toprak serilerinin değişik kullanılabilir nem düzeylerinde yapılan sulamaların pamuğun verim ve su tüketimine etkileri üzerinde bir lizimetre araştırması (Doktora Tezi). Topraksu Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Yayın No: 78, Tarsus, s. 1-151
- Karadavut U, Patla Ç, Tezel M & Aksoyak Ş (2011). Yonca (Medicago sativa L.) bitkisinde bazı fizyolojik karakterlerin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 6(2): 8-16
- Karakullukçu E & Adak M S (2008). Bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin tuza toleranslarının belirlenmesi. Tarım Bilimleri Dergisi- Journal of Agricultural Sciences 14 (4): 313-319
- Kjeldahl J (1883). Neve Methode Zur Bestimmong Des Sticksstoffs in Organishchen Körpern. Z. Anal. Chem 1883 (22): 360-382
- Kuşvuran Ş (2010). Kavunlarda kuraklık ve tuzluluğa toleransın Fizyolojik mekanizmaları arasındaki bağlantılar. Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), Adana
- Mahdavi F, Esmail M A, Pirdashti H & Fallah A (2004). Study on the physiological and morphological indices among the modern and old rice (Oriza sativa L.) genotypes. 4 th International Crop Science Congress, 26 September-01 October, Australia
- Nogueira S S S, Nagai V, Braga N R, Do M, Novo C S S & Camargo M B P (1994). Growth analysis of chickpea (Cicer arietinum L.). Scientia Agricola Piraciaba 51(3): 430-435
- Özalkan Ç (2007). Nohut’ta bitki büyüme analizi ve bunun verimle ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), İzmir
- Öztürk M A & Seçmen Ö (1992). Bitki Ekolojisi. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınları: 141, İzmir
- Öztürk A (1999). Kuraklığın kışlık buğdayın gelişmesi ve verimine etkisi. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 23: 531-540
- Perry L J & Compton W A (1977). Serial measures of dry matter accumulation and forage quality of leaves, stalks and ear of three corn hybrids. Agronomy Journal 69: 751-755
- Sankar B, Abdul Jaleel C, Manıvannan P, Kıshorekumar A, Somasundaram R & Panneerselvan R (2008).
- Relative efficacy of water use in five varieties of Abelmoschus esculentus (L.) Moench.under water limited conditions. Biointerfaces 62: 125-129 Saxena N P, Johansen C, Saxena M C & Silim S N (1993). Selection for drought and salinity tolerance in coolseason food legumes. In: K.B. Singh and M.C. Saxena Eds. Breeding for stres tolerance in cool-season food legumes. United Kingdom, pp. 245-270
- Sepetoglu H (1994). Yemeklik Dane Baklagiller. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 24, İzmir
- Şehirali S (1988). Yemeklik Tane Baklagiller. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 1089, Ders Kitabı: 314, Ankara
- Toğay N, Toğay Y, Erman M, Doğan Y & Çığ F (2005). Kuru ve sulu koşullarda farklı bitki sıklıklarının bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde verim ve verim ögelerine etkileri. Tarım Bilimleri Dergisi-Journal of Agricultural Sciences 11(4): 417-421
- Tsujı W, Alı M.E.K, Inanaga S & Sugımoto Y (2003). Growth and gas exchange of three sorghum cultivars under drought stres. Biomedical and Life Sciences 46 (4): 583-587
- Ullah A, Bakht J, Shafi M, Shah W A & Islam Z (2002). Effect of various irrigation levels on different chickpea varieties. Asian Journal of Plant Science 1(4): 355-357
- Uzun A, Gün H & Açıkgöz E (2012). Farklı gelişme dönemlerinde biçilen bazı yem bezelyesi (Pisum sativum L.) çeşitlerinin ot, tohum ve ham protein verimlerinin belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 26(1): 27-38
- Yağmur M & Kaydan D (2011). Plant growth and protein ratio of spring sown chickpea with various combinations of rhizobium inoculation, nitrogen fertilizer and irrigation under rainfed condition. African Journal of Agricultural Research 6(12): 2648-2654
Sulanan ve Sulanmayan Koşullarda Yetiştirilen Nohut (Cicer arietinum L.)’un Gelişme Seyrinin Belirlenmesi
Abstract
Nohut üretimi, diğer bitkilerde de olduğu gibi kuraklık, tuzluluk, sıcaklık, çevre kirliliği ve besin maddelerinin noksanlığı ya da fazlalığı gibi çevresel stres faktörlerinden büyük ölçüde etkilenmektedir. Çalışmada; sulanan ve sulanmayan koşullarda yetiştirilen nohudun, farklı gelişme dönemlerinde bazı fizyolojik karakterlerinin ve azot alımının belirlenmesi amaçlanmıştır. Deneme tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre üç tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Ana parsellere yetiştirme koşulları (sulanan ve sulanmayan) ve alt parsellere ise gelişme dönemleri (çiçeklenme öncesi, çiçeklenme, bakla doldurma ve hasat) yerleştirilmiştir. Çalışmada toprak üstü kütle, toprak altı kütle, ağırlık olarak kök/gövde oranı (%), uzunluk olarak kök/gövde oranı (%), yaprak alan indeksi, toprak üstü kuru madde ağırlığı, nispi büyüme oransal miktarı, net asimilasyon oranı, azot içeriği ve azot alımı özellikleri incelenmiştir. Araştırmada, nohudun generatif dönemine gelindiğinde, sıcaklığın yüksek olmasına karşın yeterince yağış alınamaması, bitkide kuraklık stresinin yaşanmasına ve buna bağlı olarak da toprak üstü kütlesinin düşmesine neden olmuştur. Buna rağmen kurak şartlarda kök gelişmesinin daha kuvvetli olduğu belirlenmiştir. Sonuçta; sulama olanağı varsa nohudun generatif dönemine yakın bir zamanda sulama yapılması bitki gelişimini olumlu etkileyecek ve bu da verim artışını sağlayabilecektir.
Keywords
References
- Aggrawal P K, Khanna-Copra R & Sinha S K (1984). Chages in leaf water potential in relation to growth and dry matter production. Indian Journal of Experimental Biology 22: 98-101
- Alexieva V, Sergiev I, Mapelli S & Karanov E (2001). The effect of drought ultraviolet radiation on growth and stres markers in pea and wheat. Plant, Cell and Environment 24(12): 1337-1344
- Altınbaş M & Sepetoğlu H (1993). Bir börülce (Vigna unguiculata L.) populasyonunda tane verimini etkileyen öğelerin belirlenmesi üzerine bir çalışma. Turkish Journal of Agricultural and Forestry 17(3): 775-794
- Anğın N (2006). İkinci ürün mısırda farklı sulama zamanlarının fotosentetik su kullanım etkinliği ve bununla ilgili diğer yaprak özelliklerine etkisi. Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), Adana
- Asraf M & Iram A (2005). Drought stress induced changes in some organic substances in nodules and other plant parts of two potential legumes differing in salt tolerance. Flora 200: 535–546
- Azkan N (1989). Yemeklik Tane Baklagiller. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Notları. No: 40, Bursa
- Biçer B T, Kalendar AN & Şakar D (2004). The effect of irrigation on spring-sown chickpea. Journal of Agronomy 3(3): 154-158
- Bremner J M (1960). Determination of Nitrogen in Soil by Kjeldahl Metod. Journal of Agronomic Science 55: 1-23
- Ceylan A (1994). Tarla Tarımı. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, İzmir
- Çırak C & Esendal E (2006). Soyada kuraklık stresi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 21(2): 231-237
- Düzgüneş O, Kesici T & Gürbüz F (1983). İstatistik Metodları Ι. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. No: 861, Ankara.
- FAO (2012). http://www.fao.org (Erişim tarihi: 2012)
- Fernandez-Conde M E, De La Haba P, Gonzalez-Fontes A & Maldonado J M (1998). Effects of drought (water stress) on growth and photosynthetic capacity of cotton (Gossypium hirsutum L.). 5th Internet World Congress for Biomedical Sciences, December, Canada, pp. 7-16
- Galmes J, Cifre J, Medrano H & Flexas J (2005). Modulation of relative growth rate and its components by water stress in Mediterranean species with different growth forms. Oecologia 145: 21-31
- Gan Y, Campbell C A, Janzen H H, Reynald L L, Basnyat P & McDonald C L (2010). Nitrojen accumulation in plant tissues and root and N mineralization under oilseeds, pulses and spring wheat. Plant Soil 332: 451-461
- Geren H, Soya H & Avcıoğlu R (2003). Yıllık italyan çimi ve tüylü fiğ karışımlarında farklı hasat zamanlarının bazı kalite özelliklerine etkisi üzerinde araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 40(2): 17-24 Günes A, Çiçek N, İnal A, Alpaslan M, Eraslan F, Güneri E & Güzelordu T (2006). Genotipic response of chickpea (Cicer arietinum L.) cultivars to drought stress implemented at pre- and postanthesis stages and its relations with nutrient uptake and efficiency. Plant Soil Environonment 52: 368-376
- Jirali D I, Panchal Y C, Janagoudar B S & Patil B C (1994). Studies on the growth pattern and yield in chickpea (Cicer arietinum L.) genotypes under receding soil moisture conditions. Indian Journal of Plant Physiology 37(4): 275-276
- Kalefetoğlu T & Ekmekçioğlu Y (2005). Bitkilerde kuraklık stresinin etkileri ve dayanıklılık mekanizması. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 18(4): 723-740
- Kanber R (1977). Çukurova koşullarında bazı toprak serilerinin değişik kullanılabilir nem düzeylerinde yapılan sulamaların pamuğun verim ve su tüketimine etkileri üzerinde bir lizimetre araştırması (Doktora Tezi). Topraksu Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Yayın No: 78, Tarsus, s. 1-151
- Karadavut U, Patla Ç, Tezel M & Aksoyak Ş (2011). Yonca (Medicago sativa L.) bitkisinde bazı fizyolojik karakterlerin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 6(2): 8-16
- Karakullukçu E & Adak M S (2008). Bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin tuza toleranslarının belirlenmesi. Tarım Bilimleri Dergisi- Journal of Agricultural Sciences 14 (4): 313-319
- Kjeldahl J (1883). Neve Methode Zur Bestimmong Des Sticksstoffs in Organishchen Körpern. Z. Anal. Chem 1883 (22): 360-382
- Kuşvuran Ş (2010). Kavunlarda kuraklık ve tuzluluğa toleransın Fizyolojik mekanizmaları arasındaki bağlantılar. Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), Adana
- Mahdavi F, Esmail M A, Pirdashti H & Fallah A (2004). Study on the physiological and morphological indices among the modern and old rice (Oriza sativa L.) genotypes. 4 th International Crop Science Congress, 26 September-01 October, Australia
- Nogueira S S S, Nagai V, Braga N R, Do M, Novo C S S & Camargo M B P (1994). Growth analysis of chickpea (Cicer arietinum L.). Scientia Agricola Piraciaba 51(3): 430-435
- Özalkan Ç (2007). Nohut’ta bitki büyüme analizi ve bunun verimle ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Basılmamış), İzmir
- Öztürk M A & Seçmen Ö (1992). Bitki Ekolojisi. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Yayınları: 141, İzmir
- Öztürk A (1999). Kuraklığın kışlık buğdayın gelişmesi ve verimine etkisi. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 23: 531-540
- Perry L J & Compton W A (1977). Serial measures of dry matter accumulation and forage quality of leaves, stalks and ear of three corn hybrids. Agronomy Journal 69: 751-755
- Sankar B, Abdul Jaleel C, Manıvannan P, Kıshorekumar A, Somasundaram R & Panneerselvan R (2008).
- Relative efficacy of water use in five varieties of Abelmoschus esculentus (L.) Moench.under water limited conditions. Biointerfaces 62: 125-129 Saxena N P, Johansen C, Saxena M C & Silim S N (1993). Selection for drought and salinity tolerance in coolseason food legumes. In: K.B. Singh and M.C. Saxena Eds. Breeding for stres tolerance in cool-season food legumes. United Kingdom, pp. 245-270
- Sepetoglu H (1994). Yemeklik Dane Baklagiller. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 24, İzmir
- Şehirali S (1988). Yemeklik Tane Baklagiller. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 1089, Ders Kitabı: 314, Ankara
- Toğay N, Toğay Y, Erman M, Doğan Y & Çığ F (2005). Kuru ve sulu koşullarda farklı bitki sıklıklarının bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde verim ve verim ögelerine etkileri. Tarım Bilimleri Dergisi-Journal of Agricultural Sciences 11(4): 417-421
- Tsujı W, Alı M.E.K, Inanaga S & Sugımoto Y (2003). Growth and gas exchange of three sorghum cultivars under drought stres. Biomedical and Life Sciences 46 (4): 583-587
- Ullah A, Bakht J, Shafi M, Shah W A & Islam Z (2002). Effect of various irrigation levels on different chickpea varieties. Asian Journal of Plant Science 1(4): 355-357
- Uzun A, Gün H & Açıkgöz E (2012). Farklı gelişme dönemlerinde biçilen bazı yem bezelyesi (Pisum sativum L.) çeşitlerinin ot, tohum ve ham protein verimlerinin belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 26(1): 27-38
- Yağmur M & Kaydan D (2011). Plant growth and protein ratio of spring sown chickpea with various combinations of rhizobium inoculation, nitrogen fertilizer and irrigation under rainfed condition. African Journal of Agricultural Research 6(12): 2648-2654
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Journal Section | Makaleler |
| Authors | |
| Publication Date | October 16, 2014 |
| Submission Date | January 13, 2014 |
| Published in Issue | Year 2014 Volume: 20 Issue: 4 |
Journal of Agricultural Sciences is published open access journal. All articles are published under the terms of the Creative Commons Attribution License (CC BY).