Determination of Some Agronomic Traits by Diallel Hybrid Analysis in Common Wheat Triticum aestivum L.

Yıl 2007, Cilt: 13 Sayı: 04, 354 - 365, 01.11.2007

Esra Aydoğan Çifci Köksal Yağdı

https://doi.org/10.1501/Tarimbil_0000000391

Cited By: 3

Öz

In this study, by using 6 different originated common wheat genotypes [Gönen G1 , Saraybosna G 2 , Köksal-2000 G3 , Atilla-12 G4 , 15-4 G5 , 22-1 G6 ], full diallel crosses were made. Plant height, spike length, spikelet number/ spike, seed number/ spike, seed weight/ spike and 1000 kernel weight were investigated over F1 plants and parents.It is found that mean squares of GCA and SCA were significant for all investigated traits whereas it is determined that resiprocal effect was non-significant for spike length and seed number/spike and statistically significant for other traits.GCA effects were determined to be significant for all the traits, except spike lenght, in Gönen wheat. When the SCA effects were examined, in G1xG3 hybrid, except plant height, significant and positive SCA effects were observed for the other traits. The highest narrowsense heritability was found in plan height by 0.464 and the lowest in spike length by 0.003. The highest heterosis value was observed in G6xG3 hybrid by 82.54% in the seed number /spike, the lowest heterosis was in G5xG3 hybrid by - 28.31 % in the trait of seed weight/spike in the study. The highest and the lowest heterobeltiosis values were obtained in the seed weight / spike by 54.01 % and - 28.63 %, respectively

Anahtar Kelimeler

Common wheat, diallel analysis, GCA and SCA, heterosis, heterobeltiosis

Ekmeklik buğdayda Triticum aestivum L. diallel melez analizi ile bazı agronomik özelliklerin incelenmesi

Öz

Bu çalışmada, farklı orijinli altı ekmeklik buğday [Gönen G1 , Saraybosna G2 , Köksal-2000 G3 , Atilla-12 G4 , 15-4 G5 ,ve 22-1 G6 ] kullanılarak, tam diallel melezlemeler gerçekleştirilmiştir. Denemede F1bitkileri ve anaçlar üzerinde bitki boyu, başak boyu, başakçık sayısı, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı ve 1000 tane ağırlığı özellikleri incelenmiştir. İncelenen tüm özellikler için Genel Kombinasyon Kabiliyeti GKK ve Özel Kombinasyon Kabiliyet, ÖKK kareler ortalamasının istatistiksel olarak önemli olduğu, resiprokal etkiler ortalamasının ise başak boyu ve başakta tane sayısı özelliklerinde önemsiz, diğer karakterlerde ise önemli olduğu saptanmıştır. Yapılan analizler sonucunda Gönen buğdayında başak boyu özelliği dışında incelenen bütün özelliklerde GKK değerleri önemli bulunmuştur. Elde edilen melezler için ÖKK değerleri açısından incelendiğinde, G1xG3 melezinde bitki boyu hariç diğer tüm özelliklerde pozitif ve önemli ÖKK etkisi gözlenmiştir. En yüksek dar anlamda kalıtım derecesi 0.464 ile bitki boyu özelliğinde, en düşük değer ise 0.003 ile başak boyu özelliğinde bulunmuştur. Çalışmada en yüksek heterosis değeri %82.54 değeri ile başakta tane sayısı özelliğinde G6xG3 melezinde belirlenirken en düşük değer % - 28.31 değeri ile G5xG3 melezinde başakta tane ağırlığı özelliğinde belirlenmiştir. En yüksek ve en düşük heterobeltiosis değerleri ise sırasıyla %54.01 ve % - 28.63 ile başakta tane ağırlığı özelliğinde belirlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Ekmeklik buğday, diallel analiz, GKK ve ÖKK, heterosis, heterobeltiosis

Kaynakça

• Abdullah, G. M., A. S. Khan and Z. Alı. 2002. Heterosis study of certain important traits in wheat. Internatıonal Journal of Agriculture & Biology. 4(3): 326-328.
• Akgün, N. ve A. Topal. 2002. Bazı makarnalık buğday (T.durum Desf.) melezlerinde verim özelliklerinin diallel analizi. Selçuk Üniv. Ziraat Fak. Derg. 16(30): 70-78.
• Altınbaş, M. ve O. Bilgen. 1996. İki Ekmeklik Buğday (T. aestivum L.) Melezinde Başak Özelliklerinin Genetiği Üzerinde Bir Araştırma. and. J. Of AARI. 84-89.
• Anonim 2002. Bursa Bölgesi İklim Verileri. Bursa Meteoroloji Bölge Müdürlüğü
• Anonim, 2005. www. fao.org
• Aydoğan, E. 2003. Ekmeklik Buğdaylarda Diallel Analiz Yöntemi İle Bazı Tarımsal Özelliklerin Kalıtım Durumlarının Saptanması. Uludağ Üniv. Fen Bilimleri Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. Bursa. 58 s.
• Balcı, A. ve İ. Turgut. 2002. Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum var. aestivum) Hat ve Çeşitlerinde Uyum Yetenekleri Üzerinde Araştırmalar. Uludağ Üniv. Ziraat Fak. Derg.16:225-234.
• Chowdry, M. A., M. T. Arshad, G. M. and K. Ihsan. 1997. Inheritance of some polygenic traits in Hexaploid Spring Wheat. Dep. of Plant Breeding and Genetics, Univ. of Agri. Faisalabad.
• Dağüstü, N. ve M. Bölük. 2002. Yedi ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) diallel melezlerinde kimi tarımsal özelliklerinde heterosis. Uludağ Üniv. Ziraat Fak. Derg.16:211-223
• Falconer, D. S. 1980. Introduction To Quantitavive Genetics. Oliver and Boyd Ltd. London 565p.
• Farooq, J. and I. Khaliq. 2004. Estimation of heterosis and Heterobeltiosis of some quantitative Characters in Bread Wheat Crosses. Asian Journal of Plant Sciences 3(4):508-511.
• Genç, I. 1974. Yerli ve Yabancı Ekmeklik ve Makarnalık Buğday Çeşitlerinde verim ve Verime Etkili Başlıca Karakterler Üzerinde Araştırmalar. Çukurova Üniv. Ziraat Fak. Yay. No:82. Bilimsel Inceleme ve Araştırma Tezleri,10.
• Griffing, B. 1956. Concept of General and Specific Combining Ability in Relation Diallel Crossing System. Aust. J. Biol. Sci. 9:463-493
• Güler, M. and M. Özgen. 1994. Relationships Between Winter Durum Wheat ( T. durum Desf.) Parents and Hybrids For Some Morphological and Agronomical Traits. Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi 18 (3):229-223.
• Jan, M., G. Hassan, I. Khalil and Razuiddin. 2005. Estimates of Heterosis and Heterobeltiosis For Morphological Traits in Wheat (Triticum aestivum L.) Pakistan Journal of Biological Sciences 8(9): 1261-1264.
• Kan, A. ve B. Sade. 2002. Ekmeklik Buğdayda (Triticum aestivum Yeteneği, Melez Gücü ve Kalıtımı. Selçuk Üniv. Ziraat Fak. Derg. 16(29): 12-18.
• Khaliq, A., M. A. Chaudhry, G. Nabi and A.H. Shah. 1985. Study of Heterosis in Various Interspecific Crosses of Wheat. J.Agric. Res., 23:5-9.
• Khamandosh, D., A. V. Ali-Zade and A. P. Sauchanka. 1991.Combining Ability of Winter Bread Wheat Varities. Vestsi Akademi Navuk BSSR,Seriya Biyalagichnykh Navuk, 2.36-40.
• Khan, N. U., M. S. Swati, G. Hassan and Q. Nawaz. 1995. Heterosis Exhibited by Some Morphological Traits of Diallel Crosses in Wheat (Triticum aestivum L.) Sarhad J. Agric., 11:485-489.
• Kılınç, M. 2001. Ekmeklik Buğdayda Bazı Tarımsal Karakterlerin Mustafa Kemal Univ. Ziraat Fak. Derg. 6(1-2): 51-60. Belirlenmesi.
• Kınacı, G. 1991. Bazı Makarnalık Buğday Dizi Melezlerinde Verim ve Verim Komponentlerinin Kalıtımı Üzerine Araştırmalar. Doktora Tezi. E.Ü. Fen Bilimleri Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı.
• Kınacı, G. ve I. Demir. 1994. Ekmeklik ve Makarnalık Buğdaylarda Verim Komponentlerinin Genel Uyum Yeteneği Üzerinde Araştırmalar. Tarla Bitkileri Kongresi. Bitki Islahı Bildirileri 25-29 Nisan,11-12, Bornova, İzmir.
• Kınacı, G. 1996. Orta Anadolu için Line X Tester Yöntemiyle Süne Zararından Az Etkilenen Verimli ve Kaliteli Ekmek Buğday Çeşitleri Islahı Üzerine Bir Araştırma. S.Ü. Ziraat Fak. D. 9(11):181-187.
• Küçükakça, M. 1999. Makarnalık Buğdayda Erkenciliğin Kalıtımı. Ege Üniv. Fen Bilimleri Enst. Yüksek Lisans Tezi. Bornova, İzmir. 63s.
• Li Youchun, P. Junhua and L. Zhongqi. 1997. Heterosis and Combining Ability For Plant Height and Its Components in Hybrid Wheat With Triticum timopheevi Cytoplasm. Euphytica,95:337-45
• Menon, U. and S. N. Sharma. 1994. Combining Ability Analysis for Yield and Its Components in Bread Wheat Over Environments. Wheat Information Service, 79:18- 23.
• Özgüven, N. ve A. V. Katkat. 1997.u.Ü.Araştırma ve Uygulama Çiftliği Topraklarının Verimlilik Durumunun Belirlenmesi. Uludağ Üniv. Zir. Fak. Derg.13:43-54.
• Patil, V. R., S. C. Dosale and S. S. Mehetre. 1998. Mid- Parent Heterosis in Wheat. Advances in Plant Sci, 11:285-289.
• Prodanovic, S. 1993. Genetic Values of F1 Wheat Hybrids Obtained in Diallel Crosses. Review of Research Work at the Faculty of Belgrade. 38:2 p.25-37.
• Rasal, P. N., H. S. Patil, V. W. Chavan and B. S. Manake. 1991. Combining Ability Studies For Certain Quantative Traits in Wheat. J. of Maharashtra A. Unv. 16(2): 206- 208.
• Sadeque, Z., A. Bhowmik and M. S. Ali. 1991. Estimation of Heterosis in Wheat (Triticum aestivum L.) Ann. Bangladesh Agric. 1:75-79.
• Singh, H., S. N. Sharma and R. S. Sain. 2004. Combining Ability For Some Quantative Characters in Hexaploid wheat (Triticum aestivum L.em. Thell) New Directions For A Diverse Planet. Proceedings of The 4th Internatıonal Crop Science Brisbane, Australia, 2 September -1 October 2004.
• Soylu, S. 1998. Orta Anadolu Şartlarında Makarnalık Buğday Islahında Kullanılabilecek Uygun Anaç ve Melezlerin Çoklu Dizi Yöntemi İle Belirlenmesi. Selçuk Üniv. Fen Bilimleri Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Doktora Tezi, Konya.
• Sözen, E. ve K. Yağdı. 2005. Bazı Ilerı Makarnalık Bugday Hatlarının Tarımsal Özellıklerı Üzerıne Arastırmalar. ADÜ Ziraat Fak. Dergisi 2005; 2(2) : 51 – 57
• Şener, O., M. Kılınç ve T. Yağbasanlar. 2000. Ekmeklik Buğdayda Diallel Melez Analizi ile Bazı Tarımsal Karakterlerin Kalıtımının Belirlenmesi. Turk. J. Agric Forestry. 24:121-127.
• Taleei, A. R. and A. H. Beigi. 1996. Study of Combining Ability and Heterosis in Bread Wheat Diallel Crosses. Iranian Agricultural Sciences.27 (2):67-75.
• Topal, A. ve S. Soylu. 1998. Makarnalık Buğday Diallel Melez Populasyonunda Bazı Tarımsal Karakterlerin Kalıtımı ve Melez Gücü Üzerine Araştırmalar. Selçuk Üniv. Zir.Fak. Derg.12(16):1-16.
• Tosun, M., I. Demir, C. Sever ve A. Gürel. 1995. Bazı Buğday Melezlerinde Çoklu Dizi (line x tester) Analizi. Anadolu J. of AARI. 5(2):52-63.
• Turan, Z. M. 1995. Araştırma ve Deneme Metodları. Uludağ Üniv. Ziraat Fak. Ders Notları. No: 62 Bursa. s.121.
• Turgut, İ. 1993. Dört Ekmeklik Buğday Çeşidinde Diallel Melez Analizleri II. Jinks-Hayman Tipi Analiz. Akdeniz Üniv. Ziraat Fak. Derg. 5(1-2): 61-74.
• Ulukan, H. 1997. Ekmeklik (T.aestivum L.) ve Makarnalık (T.durum Desf.) Bazı Buğday Melezlerinde F1 Kuşağındaki Çeşitli Morfolojik ve Agronomik Karakterler Yönünden Melez Günün Belirlenmesi. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi. Samsun. s. 6-10.
• Waila, D. P.,D. Tashi, P. Plaha and H. K. Chaudhary. 1993. Gene Action and Heterosis in Bread Wheat. Ludhiana Symp., 2:23-4.
• Yağdı, K. ve H. R. Ekingen. 1995. Beş Ekmeklik Buğday Çeşidinin Diallel Melez Döllerinde Bazı Agronomik Özelliklerin Kalıtımı. Uludağ Üniv. Ziraat Fak. Derg. 11:81-93.
• Yağdı, K. ve Ş. Karan. 2000. Ekmeklik Buğdayda (Triticum aestivum L.) Melez Gücünün Saptanması. Tur. J. Agric. For. 24:231-236.
• Yıldırım, M. B., A. Öztürk, F. İkiz ve H. Püskülcü. 1979. Bitki Islahında İstatistik- Genetik Yöntemler. Ege Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü Yayın No:20 Menemen.