Azerbaycan Ombudsmanı: Yapısal-Kurumsal ve İşlevsel Yönleri

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 195 - 202, 30.06.2023

Kadir Caner Doğan

Öz

Ombudsman, bir devlette vatandaşlardan kamu yönetiminin kötü yönetim uygulamaları ve insan hakları ihlallerine karşı şikayetleri alan ve bunları yasal bir prosedür çerçevesinde çözen bir kamusal teşkilattır. Günümüzde dünyanın tüm kıtalarında neredeyse tüm devletlerde farklı düzeylerde uygulanmaktadır. Ombudsman, hukuk devletini güçlendiren, insan haklarını koruyan demokratik bir yapı ve işleve sahiptir. Dünyada bu çaplı yayılım göstermesi, bir siyasal kurum olarak ombudsmanın önemini artırmaktadır. Nitekim ombdusmanun bağımsızlık, tarafsızlık, hızlılık, katılım ve etik gibi özellikleri interdisipliner karaktreini de ortaya koymaktadır. Bu çalışmada, Asya Kıtası’nda Azerbaycan Ombudsmanı yapısal-kurumsal ve işlevsel yönleri ile analiz edilmek istenmektedir. Bu sayede de Azerbaycan’da demokrasi, insan hakları ve hukuk devletinin tesis edilmesi noktasında ombudsman ile bazı çıkarımlara varmak mümkün olabilir. Çalışmanın yöntemi ise, nitel analize dayalı bir biçimde literatür taramasıdır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Ombudsman, Kamu Yönetimi, Denetim

Kaynakça

• Aliyev, C. (2010). Azerbaycan anayasal yargı sisteminde “şikâyet” denetim usulü: Anayasa şikâyeti. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Allahverdiyeva, F. (2012). Ombudsmanlık kurumu ve Azerbaycan’da uygulanması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), T.C. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Avaner, T. ve Hasanoğlu, M. (2017). Küreselleşme sürecinde Azerbaycan cumhuriyeti’nin kamu yönetimi sistemi: Kuruluş ve uyum. YYÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 1, Özel Sayı-4,
• http://www.yyusbedergisi.com/dergi/kuresellesme-surecinde-azerbaycan-cumhuriyetinin-kamu-yonetimi-sistemi-kurulus-ve-uyum20180101043804.pdf (Erişim Tarihi: 12.02.2023).
• Büyükavcı, M. (2008). Ombudsmanlık kurumu. Ankara Barosu Dergisi, 4, Güz, 10-13.
• Doğan, K. C. ve Kalkışım, H. M. (2017). Rusya’da demokrasinin bir görünümü olarak ombudsmanlık kurumu: Yapısal-kurumsal ve işlevsel yönler üzerine bir değerlendirme. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Sonbahar, 9(2), 415-433.
• Dursunoğlu, İ., Boyalı, H. ve Gündoğdu, S. (2021). Türkiye’de kamu denetçiliği kurumu (ombudsmanlık) imajına yönelik bir araştırma. Ombudsman Akademik, 14, Ocak-Haziran, 67-94.
• Elma, F. (2013). Azerbaycan’da yerel yönetim yapılanması: Tarihi deneyim ve mevcut örgütlenme. Mustafa Ökmen, Fikret Elma (Ed.), Türk Dünyasında Yerel Yönetimler-Yapısal İşlevsel Görünüm ve Dönüşüm Süreci içinde (ss.61-80), İstanbul: Türk Dünyası Belediyeler Birliği.
• Gökçe, A. F. (2014). Türk devletleri kamu yönetiminde denetim sistemi olarak ombudsmanlık. Fatih Yüksel (Haz.), Afro-Avrasya Coğrafyasında Kamu Yönetimi Uygulamaları ve Sorunları içinde (ss.639-651), XI. KAYFOR Bildiriler Kitabı, Ankara: TODAİE.
• Huseynov, T. (2018). Yönetimde açıklık ve bilgi edinme hakkı: Azerbaycan örneğinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), T.C. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Kazımlı, E. (2006). Azerbaycan anayasasında temel hak ve özgürlükler. Avrasya Etüdleri, 29-30, 191-205.
• Kofler, B. (2008). Azerbaijan. Gabriele Kucsko-Stadlmayer (Ed.), European Ombudsman-Institutions: A comparative legal analysis regarding the multifaceted realisation of an idea içinde (pp.101-106), Austria: Springer.
• Özer, A. (2008). Türk cumhuriyetlerinin hukuki yapısı (yasama-yürütme-yargı). Ankara: Turhan Kitabevi. Parlak, B. ve Caner, C. (2013). Karşılaştırmalı siyasal ve yönetsel yapılar. Ankara: Orion Kitabevi.
• Rehimli, R. (2009). Azerbaycan’da yeniden yapılanma sürecinde kamu personel sistemi. Avrasya Etüdleri, 36, 63-94.
• Rehimli, R. (2010). Azerbaycan devlet memurluğu sistemi. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 5, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/155436, (Erişim Tarihi: 28.04.2023).
• Rehimli, R. (2011). Azerbaycan devlet personel yönetimi. Ankara: Kültür Ajans Yayınları No: 128.
• Rehimli, R. (2013). Azerbaycan respublikası. Burhan Aykaç, Şenol Durgun (Ed.), Çağdaş Siyasal Sistemler içinde (ss.493-518), Ankara: Binyıl Yayınevi.
• Rehimli, R. (2020). Azerbaycan cumhuriyeti’nin devlet yönetimi yapısı ve siyasal sistemi. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(1), 364-384.
• Rehimli, R., Nergiz, N. ve Akman, E. (2013). Azerbaycan cumhuriyeti’nde yerel yönetimler. Murat Okçu, Hüseyin Özgür (Ed.), Dünyada Yerel Yönetimler içinde (ss.109-141), Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Sayan, İ. Ö. (2017). Kamu görevlileri etik kurulu ve ombudsman arasındaki ilişki işleyişi ve yetkileri açısından diğer ülkelerdeki benzer kurumlar üzerine yapılan karşılaştırma analizi. Yolsuzluğun Önlenmesi ve Etiğin Teşviki İçin Teknik Destek Projesi, Ankara,
• https://www.etik.gov.tr/media/5lwn4y4b/etikkurulombudsmankarsilastirmasiraporu.pdf, (Erişim Tarihi: 06.03.2023).
• Seferov, R. (2005). Sovyet dönemi ve bağımsızlık sonrası Azerbaycan nüfusunun etnik yapısındaki değişimler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 17, 395-409.
• Shibliyev, J. (2018). On the ımpacts of legislation on language visibility in Azerbaijan after a quarter century of ındependence. Mehmet Akif Kireçci (Ed.), Türk Cumhuriyetlerinde Bağımsızlık ve Devlet İnşa Süreci içinde (ss.213-238), Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi, Ankara: Mütevelli Heyet Başkanlığı.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2023). Azerbaycan'ın siyasi görünümü. https://www.mfa.gov.tr/azerbaycan-siyasi-gorunumu.tr.mfa, (Erişim Tarihi: 28.05.2023).
• The Commissioner for human rights (ombudsman) of the republic of Azerbaijan 2021 annual report (2023). https://ombudsman.az/en/view/pages/59, (Erişim Tarihi: 24.04.2023).
• Tokluoğlu, C. ve Arıcı, B. (2000). Türklerde yönetim kültürü: Türkmenistan, Özbekistan Azerbaycan örnekleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Uğur, Ö. ve Doğan, K. C. (Eds.) (2019). Contemporary debates on politics and public administration in the postmodern era. Berlin: Peter Lang.
• Usta, H. (2014). Türkiye’de ombudsman (kamu denetçiliği) kurumu. Denetişim, 14, 59-64.
• Yılmaz, R. (2002). Mukayeseli hukuk açısından ombudsmanlık kurumunun temelleri ve Azerbaycan varyantı. Journal of Qafqaz University, Spring, 9, 65-85.
• Yılmaz, R. (2007). Küreselleşen dünyada insan haklarının korunmasında ombudsmanın rolü ve Azerbaycandaki uygulaması. II International Congress, Materiallar, Qafqaz Universiteti, Bakı, 02-05 May 2007, 918-927.