Ergenlik döneminde bazı antropometrik değişkenler arasındaki ilişkiler

Yıl 2007, Sayı: 22, 127 - 142, 01.04.2007

Yener Bektaş Galip Akın

Öz

İnsanın büyüme ve gelişme dönemi birçok canlıdan farklı olarak hayatının uzunca bir kısmını kapsamaktadır. Büyüme ve gelişmedöneminde yaşamın diğer bölümlerinde görülmeyen hızlı psikolojik, fizyolojik, morfolojik değişimler gözlenir. Bu hızlı değişimler zaman zaman vücudun değişik bölümleri arasındaki oran ve orantılarda da farklılıklara yol açar. Araştırmamızda bu bilgiler ışığında ergenlik döneminde vücudun farklı bölümlerinin büyüme ve gelişmesi ile bunlar arasındaki ilişkilerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu amaçla Ankara’da yaşayan üst sosyoekonomik düzey 10–17 yaş grubu 393’ü kız 393’ü erkek toplam 786 öğrenci araştırmamız kapsamına dâhil edilmiştir. Kesitsel (cross-sectional) yöntem ile veri toplanan araştırmamızda antropometri tekniği kullanılarak büst yüksekliği, alttaraf uzunluğu, omuz genişliği ve kalça genişliği ölçüleri incelenmiştir. Ölçüler alınırken International Biological Programme (IBP) ve Anthropometric Standardization Reference Manual’ın (ASRM) öngördüğü teknikler referans alınmıştır. Alan araştırmasının tamamlanmasının ardından bilgisayar ortamına aktarılan veriler SPSS 13.0 ve KaleidaGraph 3.51 programlarının ilgili fonksiyonlarıyla değerlendirilmiştir. Araştırmamızda yaş artışına bağlı olarak alınan antropometrik değişkenlerin tamamında artış gözlenmiştir. Ergenlik dönemi ile hız kazanan bu artış, vücut oranlarındaki değişimleri de beraberinde getirmektedir. Büst yüksekliği ve alttaraf uzunluğu ölçüleri kızlarda ve erkeklerde farklı bir büyüme ve gelişme seyri izlemekte, büst yüksekliğinin 10 yaşından yaklaşık 14 yaşına, alttaraf uzunluğunun ise yaklaşık 13 yaşına kadar kızlarda daha yüksek değerlere sahip olduğu görülmektedir. Genişlik ölçülerinin cinsiyetler arasındaki farkı uzunluk ölçülerine göre daha iyi yansıttığı, omuz genişliğinin erkekler, kalça genişliğinin ise kızlar için cinsiyete özgü karakteristikler olarak daha ön plana çıktığı saptanmıştır. Yapılan analiz sonucuna göre kızlarda ve erkeklerde yaş artışına bağlı olarak antropometrik değişkenler arasında anlamlı ilişkiler tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Büyüme, ergenlik, antropometri, allometri, vücut oranları

RELATIONS BETWEEN SOME ANTHROPOMETRIC FACTORS DURING THE ADOLESCENCE

Öz

Growth and development period of human covers long part of human life different from most of the livings. During this period rapid psychological, physiological and morphological changes are seen which can not be seen in any other period of life. These rapid changes make differences among different parts of the body in terms of proportion and ratio time to time. Growth and development on different parts of the body during adolescence and relations between them are taken as goal in our research. In total 786 students, of which 393 are girls and 393 are boys between ages 10 and 17 from upper socioeconomic level living in Ankara, have been taken into scope of our research. Sitting Height, Leg Length, Biacromial Breadth, and Bicristal Breadth are measured by using anthropometric techniques in our research which data had been collected with crosssectional method. Techniques, which are foreseen by International Biological Programme (IBP) and Anthropometric Standardization Reference Manual (ASRM), are taken as reference. Data transferred to computer medium after completing the area study are evaluated with relevant functions of SPSS 13.0 and KaleidaGraph 3.51 software. All of the anthropometric factors taken subject to age increase showed increase in our research. This increase, which speeds up during adolescence, brings changes in body ratios. Sitting Height and Leg Length dimensions follows different growth and development period in girls and boys; it’s seen that from age 10 to 14 Sitting Height, to age 13 Leg Length of girls have higher values. Breadth dimensions reflect differences of sex better than length dimensions, and it has been determined that Biacromial Breadth of boys, Bicristal Breadth of girls are seen as characteristics peculiar to sexes. Meaningful relations between anthropometric factors subject to age in girls and boys have been determined according to results of analysis performed

Anahtar Kelimeler

Growth, adolescence, anthropometry, allometry, body proportion

Kaynakça

• Akın G, 2001, Antropometri ve Ergonomi, İnkansa Ofset Matbaacılık.
• Bogin B, 1991, Patterns of Human Growth, Cambridge University Press, New York.
• Bostancı EY, 1955, Ankara’da Türk okul çocuklarında büst ve alttaraf kısımlarının büyümesi üzerinde bir araştırma, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 13(1–2): 41–75.
• Cameron N, 2002, Human Growth and Development, Academic Press, USA.
• Dangour AD, Schilg S, Hulse JA, Cole TJ, 2002, Sitting height and subischial leg length centile curves for boys and girls from Southeast England, Annals of Human Biology 29(3): 290-305.
• Dasgupta P, Das SR, 1997, A cross-sectional growth study of trunk and limb segments of the Bengali boys of Calcutta, Annals of Human Biology 24 (4): 363-369.
• Demirağ B, 1984, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Cilt 1, Türkiye Klinikleri Yayınevi, 1-31, Ankara.
• Fleagle JG, 1999, Primate Adaptation and Evolution, 2th ed., Academic Press, USA.
• Gray H., 1928, The relation of weight to stature, bi-cristal diameter and age, Biometrika Vol.20A, No.3/4, 299-309.
• Hauspie RC, Vercauteren M, Susanne C, 1997, Secular changes in growth and maturation: an update, Acta Paediatr Supplement 423:20-27.
• Karakaş S, Okyay P, Önen Ö, Ergin F, Beşer E, 2004, Aydın İli ilköğretim okulları öğrencilerinde oturma yüksekliği ile boy, ağırlık ve beden kitle indeksi ilişkisi, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 11(2): 73–77.
• Karakaş S, Cihan ÖF, Kavaklı A, Eroğlu C, Aluçlu A, 2002, Malatya Merkez ilkokul çocuklarında yaş, boy ve oturma yüksekliği arasındaki ilişki, Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 3(2):15–18.
• Karaman Ö, Kınık E, 1985, Adölesans ve sorunları: adölesansda büyüme ve seksüel gelişme, Katkı 6(11): 777–790.
• Katzmarzyk PT, Leonard, WR, 1998, Climatic influences on human body size and proportions: Ecological adaptations and secular trends, American Journal of Physical Anthropology 106: 483-503.
• Kromeyer-Hauschild K, Jaeger U, 2000, Growth studies in Jena, Germany: Changes in sitting height, biacromial and bicristal breadth in the past decenniums, American Journal of Human Biology 12: 646–654.
• Lohman T.G.; Roche, A.F.; Martorel, R., 1988, Anthropometric Standardization Reference Manual, Human Kinetics Books Champaign, Illinois.
• Malas MA, Doğan Ş, Evcil EH, Desdicioğlu K, Tağıl SM, Sulak O, Çetin E, 2005, Fetal dönemde üst ve alt ekstremite arasındaki büyüme oranları, Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 12(2):1–8.
• Neyzi O, Binyıldız P, Alp H, 1978, Türk çocuklarında büyüme ve gelişme normları, I. Tartı ve Boy Değerleri, İstanbul Tıp Fakültesi Mecmuası 41 (Supp 74): 1–22.
• Oygucu İH, Gülesen Ö, İkiz İ, Cankur Ş, Şendemir E, Çimen A, Erem T, 1991, Gemlik İlçesi ilkokul çocuklarında antropometrik ölçümlerle büyüme ve gelişmenin değerlendirilmesi: II Boy ve oturma yüksekliği ilişkisi, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 1: 18, 37–43.
• Oygucu İH, Gülesen Ö, İkiz İ, Cankur Ş, Şendemir E, Çimen A, Erem T, 1992, Gemlik İlçesi ilkokul çocuklarında antropometrik ölçümlerle pelvis genişliklerinin incelenmesi, Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2: 19, 167–176.
• Porter AMW, 1999, Modern human, early modern human and Neanderthal limb proportions, International Journal of Osteoarcheology 9:54-67.
• Rao S, Joshi S, Kanade A, 2000, Growth in some physical dimensions in relation to adolescent growth spurt among rural Indian children, Annals of Human Biology 27 (2): 127-138.
• Sanna E, Soro MR, 2000, Anthropometric changes in urban Sardinian children 7 to 10 years between 1975–1976 and 1996, American Journal of Human Biology 12: 782-791.
• Saka, N., 1989, Somatik gelişme, Gelişim Nörolojisi (Ed. Selçuk Apak), İstanbul Üniversitesi Çocuk Sağlığı Enstitüsü, İstanbul, 3-27, 1989.
• Tacar O, Doğruyol Ş, Turgut B, Hatipoğlu S, Taşkapan Ç, 1994, Diyarbakır 7– 11 yaş grubu öğrencilerde biacromial ve biiliocristal genişlik ve bu parametrelerin vücut ağırlığı arasındaki ilişki, Dicle Tıp Dergisi 18: 112–117.
• Tanner JM, 1962, Growth at Adolescence, Blackwell Scientific Publications, UK.
• Tanner JM, Hiernaux J, Jarman S, 1978, Büyüme ve beden yapısı üzerindeki antropometrik incelemeler, (Çev: Armağan Saatçioğlu), Antropoloji 8: 92– 111, Ankara.
• Weiner JS, Lourie JA, 1981, Practical Human Biology, Academic Pres, New York.
• Weinstein KJ, 2005, Body proportions in ancient Andeans from high and low altitudes, American Journal of Physical Anthropology 128:569-585.