Health Structure of Amasya People (Roman Period)

Yıl 2019, Sayı: 38, 110 - 117, 20.12.2019

Pınar Gözlük Kırmızıoğlu , Hanife Akbacak

https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.640773

Öz

56 skeletal remains were recovered from the salvage excavations carried out by the Amasya Museum Directorate between 1992-2012 at the archaeological sites dated to Roman Period in Amasya province and its surroundings. 2 (3,57%) of the individuals were defined as babies, 11 (19,64%) were children, 15 (26,79%) were female and 13 (23,21%) were male. The sex determination of the remaining 15 individuals (26,79%) could not be made because there was not enough criteria for sex determination. As a result of the paleopathological analysis of skeletal remains, lesions such as trauma (fracture), osteoarthritis, ankylosing spondylitis, rhomboid fossa, osteophyte and schmorl nodule were found in these individuals. In this study, the health structure of the people who lived in and around Amasya during the Roman Period was evaluated.

Anahtar Kelimeler

Amasya, Roman Period, paleopathology

Amasya İnsanlarında (Roma Dönemi) Sağlık Yapısı

Öz

1992-2012 yılları arasında Amasya Müze Müdürlüğü başkanlığında Amasya İli ve çevresinde Roma Dönemi ile tarihlendirilen arkeolojik alanlarda yapılan kurtarma kazıları neticesinde, toplam 56 bireye ait iskelet kalıntıları ele geçirilmiştir. Bireylerin 2’si (%3,57) bebek, 11’i (%19,64) çocuk, 15’i (%26,79) kadın, 13’ü (% 23,21) erkek olarak tanımlanmış ve 15 bireyde (%26,79) yeterli cinsiyet kriteri bulunamadığı için cinsiyetleri belirlenememiştir. Bireylere ait iskelet kalıntılarının paleopatolojik analizleri sonucunda, bu bireylerde travma (kırık), osteoartrit, ankilozan spondilit, rhomboid fossa, osteofit ve schmorl nodülü gibi lezyonlara rastlanmıştır. Bu çalışmada, Roma Dönemi’nde Amasya İli ve çevresinde yaşamış bu insanların sağlık yapısına ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Amasya, Roma Dönemi, paleopatoloji

Kaynakça

• Açıkkol Yıldırım, A. (2017a). Adli Antropolojide Paleopatolojik Analiz. Türkiye Klinikleri Journal of Forensic Medicine, 3(1), 60-64.
• Açıkkol Yıldırım A. (2017b). Adli Antropolojide Travma Analizi. Türkiye Klinikleri Journal of Forensic Medicine, 3(1), 65-72.
• Akbacak, H., ve Gözlük Kırmızıoğlu, P. (2018). Amasya Roma Dönemi İnsanları. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11(2), 1631-1649. DOI: 10.17218/hititsosbil.460421
• Akbacak, H. (2018). Amasya Roma Dönemi İskeletlerinin Antropolojik Analizi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Atamtürk, D., Duyar, İ., ve Özener, B. (2018). Sinop Kılıçlı Kazısnda Ele Geçen Bir Bireyde Tespit Edilen Ankilozan Spondilit Bulgulari. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 33(1), 189-197.
• Aufderheide, C. A., ve Rodriguez-Martin, C. (2006). The Cambridge Encyclopedia of Human Paleopathology. U.K: Cambridge University Press.
• Başoğlu, O. (2012). Nevşehir / Camihöyük Hellenistik - Roma Dönemi İnsanlarının Sağlık Sorunları. OLBA, XX, 1-27.
• Brickley, M. (2006). Rib Fractures in the Archaeological Record: A Useful Source of Sociocultural Information? International Journal of Osteoarchaeology, 16(1), 61-75. DOI: 10.1002/oa.809
• Brothwell, D. R. (1981). Digging Up Bones. Oxford: Oxford University Press.
• Buikstra, J. E., ve Ubelaker, D. H. (1994). Standards For Data Collection From Human Skeletal Remains. Arkansas Archeological Survey Research Series No: 44. Fayettevile: Arkansas Archaeological Survey.
• Çatal, A. Ç. (2009). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Amasya Şehrinin Demografik Yapısı ve İskan Siyaseti (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Çeker, D., Deniz, İ., ve Sevim Erol, A. (2019). İnsan İskeletlerinde Travma: Travmaya Bağlı Ölüm Nedeni Üzerine Bir Araştırma. Adli Tıp Bülteni 24(1), 17-29. DOI: 10.17986/blm.2019149812
• Çırak, A., Çırak, M. T., ve Atasoy Y. S. (2013). İnsan İskelet Kalıntılarında Vertebral Ankylosis: Tios İskeletleri Üzerinde Bir Çalışma. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 28, 51-58.
• Çırak, A., ve Çırak M. T. (2015). Tios/Filyos İskelet Kalıntılarının Paleoantropolojik Analizi. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 30, 167-174.
• Çırak M. T. (2017). Akgüney Antik Toplumundaki Travma Örneklerinin Antropolojik Açıdan Değerlendirilmesi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 4(11), 76-84.
• Dettwyler, K. A. (1991). Can Paleopathology Provide Evidence for “Compassion”?. American Journal of Physical Anthropology, 84(4), 375-384. DOI: 10.1002/ajpa.1330840402
• Doğancı, K., ve Altın, R. (2018). Strabon’a Göre Antikçağ’da Amaseia ve Çevresi. Karadeniz Araştırmaları, 15(58), 1-25. DOI: 10.12787/KARAM1281
• Dönmez, Ş. (2013). Öntarih ve Klasik Dönemlerde Amasya: Güncel Arkeolojik Bulgular. TÜBA-AR, 16, 21-56. DOI: 10.22520/tubaar.2013.0002
• Dönmez, Ş. (2014). Amaseia Antik Kenti, F. Özdem (Ed.) içinde, “Yar ile Gezdiğim Dağlar” Amasya (s. 9-27). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Duyar, İ. (2019). A Case of Ankylosing Spondylitis from the Excavations at Kılıçlı Necropolis (Sinope, Northern Turkey) and Its Implications on the Antiquity of the Disease in Anatolia. International Journal of Osteoarchaeology. Erken Görünüm. 1-9. DOI: 10.1002/oa.2823
• Erdal, Ö. D. (2004). Eklem Hastalıklarının Yaşam Biçimiyle İlişkisi: Eski Anadolu Toplulukları Örneği (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erdal, Ö. D. (2007). Eklem Hastalıkları ve Yaşam Biçimi Arasındaki İlişkiler: Anadolu Neolitik Topluluklarından Örnekler. Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, 24(2), 77-93.
• Erdal Y. S., Özdemir. K., ve Erdal. Ö. D. (2017). Acemhöyük’ten Bir İnsan İskeletinde Saptanan Yaralanmaların Adli Antropolojik Açısından İncelenmesi. S. Özkan, H. Hüryılmaz ve A. Türker (Ed.) içinde, Samsat’tan Acemhöyük’e Eski Uygarlıkların İzinde: Aliye Öztan’a Armağan (s. 105-119). İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi
• Erkman, A. C., Çırak, A., Bektaş, Y., Şimşek, N., ve Özgün Başıbüyük, G. (2008). Anadolu’da Yaşamış Eski İnsan Topluluklarında Yaşlılarda Gözlenen Sağlık Problemleri. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 2, 73-85.
• Göksal, N. (2018). Demir Çağ Dönemi - Çatak ve Kalecik Toplum Bireylerine Ait Clavikula Kemiklerinde Rhomboid Fossa Oluşumu. Social Sciences Studies Journal, 4(19), 2050-2055. DOI: 10.26449/sssj.590
• Gözlük, P., Yiğit, A., ve Erkman, A. C. (2004). Van Kalesi ve Eski Van Şehri İnsanlarındaki Sağlık Sorunları. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 19, 51-62.
• Güngör, B. B. (2000). H. 1226-1229 (M. 1811- 1814) Tarihli Şeriyye Sicil Defterine Göre Amasya’nın İdari, İçtimai ve İktisadi Durumu (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Hillson, S. (1990). Teeth. New York: Cambridge University Press.
• İplikçioğlu, B. (2007). Hellen ve Roma Tarihinin Ana Hatları. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Jurmain, R. D. ve Kilgore, L. (1995). Skeletal Evidence of Osteoarthritis: A Palaeopathological Perspective. Annals of the Rheumatic Diseases, 54(6), 443-450. DOI: 10.1136/ard.54.6.443
• Kaewma, A., Sampannang, A., Tuamsuk, P., Kanpittaya, J., ve Iamsaard, S. (2016). Incidence of Clavicular Rhomboid Fossa in Northeastern Thais: An Anthropological Study. Anatomy Research International, Article ID: 9298043, 1-4. DOI: 10.1155/2016/9298043
• Kaur, H., ve Jit, I. (1990). Age Estimation from Cortical Index of the Human Clavicle in Northwest Indians. American Journal of Physical Antropology 83(3), 297-305. DOI: 10.1002/ajpa.1330830304
• McVeigh, C. M., ve Cairns, A. P. (2006). Diagnosis and Management of Ankylosing Spondylitis. BMJ, 333(7568), 581–585. DOI: 10.1136/bmj.38954.689583.DE
• Olivier, G. (1969). Practical Anthropology (M. A. MacConaill, Çev.). Springfield, Illionis: Charles C. Thomas Publisher.
• Ortner, D. J., ve Putschar, W. G. J. (1985). Identification of Pathological Conditions in Human Skeletal Remains. Smithsonian Contributions to Anthropology, 1-488. DOI: 10.5479/si.00810223.28.1
• Ortner, D. J. (2003). Identification of Pathological Conditions in Human Skeletal Remains (Second Edition). San Diego, CA: Academic Press.
• Ortner, D. J. (2011). Human Skeletal Paleopathology. International Journal of Paleopathology 1(1), 4-11. DOI: https://doi.org/10.1016/j.ijpp.2011.01.002
• Ortner, D. J., Knüsel, C., ve Roberts, C. A. (2012). Special Courses in Human Skeletal Paleopathology. J. Buikstra ve C. Roberts (Ed.) içinde, The Global History of Paleopathology: Pioneers and Prospects (s. 684-693). New York: Oxford University Press. DOI: 10.1093/acprof:osobl/9780195389807.003.0069
• Pelin, C., ve Polat, O. (1997). Paleopatoloji. Ankara Patoloji Bülteni 14(1), 80-83.
• Roberts, C. (1991). Trauma and Treatment in the British Isles in the Historic Period: A Design for Multidisciplinary Research, D. J. Ortner ve A. C. Aufderheide (Ed.) içinde, Human Paleopathology: Current Syntheses and Future Options (s. 225-240). London: Smithsonian Institution Press.
• Roberts C., ve Manchester, K. (1995). The Archaeology of Disease. Ithaca: Cornell University Press.
• Sağır, M., ve Sağır, S. (2013). Eski Anadolu İnsanlarının Sağlık Sorunları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakülesi Dergisi, 53(1), 9-26. DOI: h10.1501/Dtcfder_0000001318
• Sağır, M., Özer, İ., ve Şahin, S. (2017). Havuzdere İskeletlerinin Paleopatolojik Analizi. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 35(2), 127-142.
• Saluja, G., Fitzpatrick, K., Bruce, M., ve Cross, J. (1986). Schmorl’s Nodes (Intravertebral Herniations of Intervertebral Disc Tissue) in Two Historic British Populations. Journal of Anatomy, 145, 87-96.
• Sevim Erol, A., ve Yavuz, A. Y. (2015). Patara Kazılarından Ele Geçen Bir Grup İnsan İskeletinin Antropolojik Açıdan Değerlendirilmesi, H. İşkan ve F. Işık (Ed.) içinde, Kum’dan Kente Patara Kazılarının 25 Yılı (Uluslararası Sempozyum Bildirileri, 11-13 Kasım 2013, Antalya) (s. 253-272). İstanbul: Ege Yayınları.
• Smith, M. O. (2013). Paleopathology. E. A. DiGangi ve M. K. Moore, (Ed.) içinde, Research Methods in Human Skeletal Biology (s. 181-217). Oxford: Academic Press.
• Strabon (2000). Geographika - Antik Anadolu Coğrafyası (A. Pekman, Çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Suata Alpaslan, F., ve Uz, B. (2017). Kirazlıdere İskelet Topluluğunun Çene ve Diş Patolojisi Açısından İncelenmesi. C. Ü. Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 41(2), 1-19.
• Szilvassy, J., ve Kritscher, H. (1990). Estimation of Chronological Age in Man Based on the Spongy Structure of Long Bones. Anthropologischer Anzeiger, 48(3), 159-164.
• Şahin, İ., ve Emecen, F. (1991). Amasya. TDİA, III, 1-4.
• Temple, D. H. (2017). THE GLOBAL HISTORY OF PALEOPATHOLOGY: PIONEERS AND PROSPECTS Edited by Jane Buikstra, Charlotte Roberts New York, NY: Oxford University Press, 2012. 798 pp. ISBN: 9780195389807. $195.00 (cloth). American Journal of Physical Anthropology, 164, 450-451. DOI: 10.1002/ajpa.23274
• Ubelaker, D. H. (1978). Human Skeletal Remains. Chicago: Smithsonian Institution, Aldine Publishing Company.
• Uz, B., ve Suata Alpaslan, F. (2018). Kirazlıdere (Amasya) Erken Bizans Dönemi Kazı Buluntuları. C. Ü. Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 42(1), 113-129.
• Waldron, T. (2009). Cambridge Manuals in Archaeology, Palaeopathology. Cambridge: Cambridge University Press.
• Wang, X., Jin, X., Blizzard, L., Antony, B., Han, W., Zhu, Z., … Ding, C. (2017). Associations Between Knee Effusion-synovitis and Joint Structural Changes in Patients with Knee Osteoarthritis. The Journal of Rheumatology, 44(11), 1644-1651. DOI: 10.3899/jrheum.161596
• White, D. T. (2000). Human Osteology (Second Edition). USA: Academic Press.
• Wolf, J. (2012). Clinical Features of Ankylosing Spondylitis. J. Bruges-Armas (Ed.) içinde, Clinical and Molecular Advances in Ankylosing Spondylitis (s. 1-14). Croatia: InTech. DOI: 10.5772/29655
• Workshop of European Anthropologists (WEA) (1980). Recommendations for Age and Sex Diagnoses of Skeletons. Journal of Human Evolution, 9(7), 517-549. DOI: 10.1016/0047-2484(80)90061-5
• Yılmaz Usta N. D., Özhanlı M., ve Güngör T. (2017). Pisidia- Antiokheia (Isparta-Yalvaç) Bizans Dönemi Kilise Mezarlığından Bir Çoklu Kemik Kırığı Örneği. Antropoloji, 33, 1-19. DOI: 10.1501/antro_0000000338