Dorumburnu Nekropolü (Sillyon Territoryumu / Antalya) Kurtarma Kazısından Çıkan İnsan İskelet Kalıntıları

Yıl 2020, Sayı: 39, 42 - 48, 29.06.2020

N. Damla Yılmaz Usta

https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.724837

Öz

Antalya ilinin Serik ilçesinde yer alan Dorumburnu Nekropolü’nde yürütülen sondaj ve kurtarma kazılarında Geç Antik Çağ’a tarihlendirilen, kiremit çatma tipinde toplam dokuz mezardan insan iskelet kalıntıları ele geçirilmiştir. Bu çalışmada, ilgili iskeletler antropolojik açıdan incelenmiş ve bulgular literatür eşliğinde tartışılarak değerlendirilmiştir. İskelet serisi toplam dokuz bireyden oluşmakla beraber, yedi bireyin yaş grubu belirlenebilmiştir. Bir çocuğun (4 yaş, ±12ay) bulunduğu toplulukta çocuk ölüm oranı %14’dür (n: 1/7). Diğer altı bireyin erişkin olduğu belirlenmiştir. Topluluktaki erişkinlerin biri erkek, ikisi kadın olup, üç erişkinin ise cinsiyeti tayin edilememiştir. İskeletlerde patolojik bulgu olarak, bir erişkin erkek bireyin her iki tibia kemiğinin gövdesinde yüksek ihtimalle travmanın (kemiği kırmadan) yol açtığı lokal yeni kemik oluşumu gözlemlenmiştir. Bu çalışma, az sayıda bireyden oluşan bir grup iskelet üzerinde gerçekleştirilmiş olmasına karşın, Sillyon Territoryumu’na ilişkin ilk antropolojik bilgileri ortaya koyması açsından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

insan kalıntıları, Geç Antik Çağ, Paleoantropoloji, travma, ölü hediyesi, Geç Antik Çağ

Teşekkür

Dorumburnu Nekropolü iskeletlerini çalışmamı sağlayan Antalya Müzesi Müdür Yardımcısı Sayın Süleyman ATALAY’A teşekkür ederim.

Human Skeletal Remains from Salvage Excavations at the Dorumburnu Necropolis (The Sillyon Territorium/Antalya)

Öz

In the drillings and salvage excavations carried out in Dorumburnu necropolis, Serik district of Antalya province, human skeletal remains were recovered from nine roof tile graves which dated to Late Antiquity. In this study, these skeletons were examined anthropologically and the findings were evaluated in the light of the literature. Although the population consists of a total of nine individuals, the age group of seven of them can be determined. One child (4 years old, ± 12 months) was present in the population and the infant/child mortality rate is 14% (n: 1/7). The other six individuals are adults One of the adults in the population is male and two are females, but the sex of three adults could not be determined. As a pathological finding on the skeletons, local new bone formation was observed in the diaphysis of both tibia bones (right and left) of a male adult, most likely caused by trauma (without breaking the bone). Although this study was carried out on a group of skeletons consisting of a small number of individuals, it is important in terms of revealing the first anthropological information for the Sillyon Territorium.

Anahtar Kelimeler

Paleoanthropology, human remains, trauma, grave goods, Late Antiquity

Kaynakça

• Acsádi, G. Y., ve Nemeskéri, J. (1970). History of human life span and mortality. Budapest.
• Atalay, S., Saçı, M. A., Çelik, A., ve Yılmaz Usta, N. D. (Baskıda). Sillyon teritoryumunda yer alan Dorumburnu nekropolü ve buluntuları. Sillyon Araştırmaları I.
• Aufderheide, A. C., ve Rodriguez-Martin, C. (1998). The cambridge encyclopedia of human paleopathology. Cambridge University.
• Aydın, M. (2018). Börükçü Nekropolü Klasik Dönem mezar tipolojisi ve ölü gömme gelenekleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Aytek, A. İ. (2020). Paleopathology in Anatolia: From Neolithic to Ottoman. A. Balcıoğulları (Ed.) içinde, Current Studies in Social Sciences (s. 1-16). Akademisyen Kitabevi.
• Bennike, P. (2008). Trauma. R. Pinhasi ve S. Mays (Ed.) içinde, Advances in Human Palaeopathology (s. 309-329). John Wiley & Sons. https://doi.org/10.1002/9780470724187.ch14
• Berti, F. (2012). Grave goods from the necropolis in the agora of Iasos. B. B. Arslan ve A. Ricci (Ed.) içinde, Byzantine small finds in archaeological contexts, BYZAS 15 (s. 187-211). Ege Yayınları.
• Bostancı, E. Y. (1962). Belbaşı kaya sığınağında bulunan üst paleolitik ve mezolitik endüstri: Belbaşı kültürü. Belleten, 26(102), 233-292. https://drive.google.com/file/d/0B7liBn5XLsAfV1JHVEc1cHo0MW8/
• Bostancı, E. Y. (1963). Human fossil remains in Beldibi and Belbaşı rock shelters on the Mediterranean coast of Anatolia. Antropoloji, 1(1), 17-36. https://doi.org/10.1501/antro_0000000038
• Bostancı, E. Y. (1964). Beldibi kazılarında çıkan önemli sanat eserleri. Antropoloji, 1(2), 19-54. https://doi.org/10.1501/antro_0000000049
• Brooks, S., ve Suchey, J. M. (1990). Skeletal age estimation based on the os pubis: A comparison of the Acsádi-Nemeskéri and Suchey-Brooks methods. Human Evolution, 5 (3): 227-238. https://doi.org/10.1007/BF02437238
• Brothwell, D. R. (1981). Digging up bones. Oxford University Press.
• Buikstra, J. E., ve Meilke, J. (1985). Demography, diet and health. R. I. Gilbert ve J. Mielke (Ed.) içinde, The analysis of prehistoric diets (s. 359-422). Academic Press.
• Buikstra, J. E. ve Ubelaker, D. H. (1994). Standards for data collection from human skeletal remains. Arkansas.
• Chamberlain, A. T. (2006). Demography in archaeology. Cambrdige University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511607165
• Çevik, N. (2000). Urartu kaya mezarları ve ölü gömme gelenekleri. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Çırak, M. T. (2017). Akgüney antik toplumundaki travma örneklerinin antropolojik açıdan değerlendirilmesi. ASEAD, 4(11), 76-84.
• Demirel, F. A. (2017). Infant and child skeletons from the lower city church at Byzantine amorium. J. S. Band, E. Hagelberg, G. Bjørnstad ve S. Ahrens (Ed.) içinde, Life and death in Asia Minor in Hellenistic, Roman and Byzantine times: Studies in archaeology and bioarchaeology (s. 306-317). Oxbow Books. https://doi.org/10.2307/j.ctvh1dmdm.24
• Duru, R., ve Umurtak, G. (Ed.) (2019). Bademağacı Höyüğü kazıları. Neolitik ve Erken Kalkolitik Çağ yerleşmeleri I. Ege Yayınları.
• Erdal, Ö. D. (1997). Demre Aziz Nikolaos Kilisesi’nden çıkarılan insan iskeletlerinin antropolojik açıdan incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erdal, Y. S. (2009). Bademağacı Erken Neolitik insanları. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 24, 97-117. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/24_arkeometri.pdf
• Erdal, Y. S., ve Erdal, Ö. D. (2017). Anthropological analysis of the skeletal remains from the acropolis of Perge. W. Martini ve N. Eschbach (Ed.) içinde, Die Akropolis von Perge. Die Ergebnisse der Grabungen 1998-2004 und 2008 (s. 341-347). AKMED / Koç Üniversitesi Suna ve İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi.
• Erkman, A. C., ve Surul, Ö. (2014). Van Kalesi Höyüğü (Ortaçağ) insanlarının travma izleri analizi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 118-135. https://doi.org/10.1501/sbeder_0000000074
• Gözlük Kırmızıoğlu, P. (2005). Karagündüz toplumunun paleodemografik açıdan incelenmesi. Antropoloji, (20), 75-106. https://doi.org/10.1501/antro_0000000221
• Güleç, E. (1994). Akdeniz Bölgesi’nde bulunan üç fosil kafatası. Belleten, 58(223), 531-548. https://drive.google.com/file/d/0B7liBn5XLsAfQUt5TC1GeVNTR0k/view
• Güleç, E., Khun, S., Sevim, A., ve Pehlevan, C. (1998). 1996 Yılı Antalya-Antakya Yüzey Araştırması. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 15(2), 247-254. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arastirmalar/15_arastirma_2.pdf
• Güleç, E., ve Özer, İ (2009). Dilkaya Ortaçağ iskeletlerinin paleoantropolojik analizi. H. Sağlamtimur, E. Abay, Z. Derin, A. Ü. Erdem, A. Batman, F. Dedeoğlu, M. Erdalıran, M. B. Baştürk ve E. Konakçı (Ed.) içinde, Altan Çilingiroğlu’na armağan. Yukarı denizin kıyısında Urartu Krallığı’na adanmış bir hayat (s. 319-332). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Hopa, R. D. (2002). Paleodemography: Looking back and thinking ahead. R. Hoppa ve J. Vaupel (Ed.) içinde, Paleodemography: Age distributions from skeletal samples (Cambridge Studies in Biological and Evolutionary Anthropology, s. 9-28). Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511542428.002
• Judd, M. A., ve Roberts, C. A. (1999). Fracture trauma in a medieval British farming village. American Journal of Physical Anthropology, 109(2), 229-243. https://doi.org/10.1002/(SICI)1096-8644(199906)109:2%3C229::AID-AJPA7%3E3.0.CO;2-Y
• Kaya, S., Kural, C., Yılmaz, N. D., Ilıca, A. T., ve İzci, Y. (2013). Erken Bizans döneminde kafa travması izleri. Gülhane Tıp Dergisi, 55: 46-50. https://doi.org/10.5455/gulhane.35177
• Koca Özer, B., Gültekin T., Özer, İ., Sağır, M., ve Güleç, E. (2008). Longevity in ancient Anatolian and Turkish populations from Neolithic to present. E.B. Bodzsar ve C. Susanne (Ed.) içinde, Ageing related problems in past and present populations (s. 45-58). Biennial Books of EAA.
• Kökten, İ. K. (1955). Antalya’da Karain mağarasında yapılan prehistorya araştırmalarına toplu bir bakış. Belleten, 19(75), 271-283. https://drive.google.com/file/d/0B7liBn5XLsAfZnhYelh5WU1UaEU/
• Kökten, İ. K. (1959). Tarsus-Antalya arası sahil şeridi üzerinde ve Antalya bölgesinde yapılan tarihöncesi araştırmaları hakkında. Türk Arkeoloji Dergisi, 8(2), 3-9. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/turk_arkeoloji/08_2.turk.arkeoloji.pdf
• Kökten, İ. K. (1962). Maraş ve Antalya vilayetlerinde süreli Dip Tarih Araştırmaları hakkında kısa bir rapor. Türk Arkeoloji Dergisi, 11(1), 40-44. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/turk_arkeoloji/11_1.turk.arkeoloji.pdf
• Kranioti, E. F., Grigorescu, D., ve Harvati, K. (2019). State of the art forensic techniques reveal evidence of interpersonal violence ca. 30,000 years ago. PLoS ONE 14(7): e0216718. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0216718
• Krogman, W. M. ve İşcan, M. Y. (Ed.) (1986). The human skeleton in forensic medicine. C.C. Thomas.
• Kurtz, D. C., ve Boardman, J. (1971). Grek burial customs (Aspects of Greek and Roman life). Thames and Hudson.
• Lambert, M. P. (1997). Patterns of violence in prehistoric hunter-gatherer societies of coastal Southern California. D. L. Martin ve D. W. Frayer (Ed.) içinde, Troubled times: Violence and warfare in the past (s. 77–110). Gordon and Breach.
• Larsen, C. S. (2000). Skeletons in our closet: Revealing our past through Bioarchaeology. Princeton University Press.
• Lovejoy, C. O., Meindl, R. S., Pryzbeck, T. R., ve Mensforth, R. P. (1985). Chronolological metamorphosis of the auricular surface of the ilium: A new method for the determination of adult skeletal age at death. American Journal of Physical Anthropology, 68(1), 15-28. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330680103
• Maat, G. J. R. (2001). Diet and age-at-death determinations from molar attrition. A review related to the low countries. Journal of Forensic Odonto-Stomatology, 19, 18-21.
• Meiklejohn, C., Schentag, C., Venema, A. ve Key, P. (1984). Socioeconomic change and patterns of pathology and variation in the Mesolithic and Neolithic of Western Europe: Some suggestions. M. N. Cohen, G. J. Armelagos ve F. L. Orlando (Ed.) içinde, Paleopatology at the origins of agriculture (s. 75-100). Academic Press.
• Meindl, R. S., ve Lovejoy, C. O. (1985). Ectocranial suture closure: A revised method for the determination of skeletal age at death based on the lateral-anterior sutures. American Journal of Physical Anthropology, 68(1), 57-66. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330680106
• Merbs, C. F. (1989). Trauma. M. Y. Iscan ve K. A. R. Kennedy (Ed.) içinde, Reconstruction of life from the Skeleton (s. 23-40), Wiley-Liss.
• Özbek, M. (1985). Değirmentepe eski insan topluluklarının demografik ve antropolojik açıdan analizi. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 1, 107-130. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/01_arkeometri.pdf
• Özbek, M. (2000). Öküzini insanlarının antropolojik analizi. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 15, 127-144. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/15_arkeometri.pdf
• Özdemir, S., Yavuz, A. Y., Yaşar, Z. F., ve Sevim Erol, A. (2011). Antalya Doğu Garajı iskeletlerinde bir kafatası travması örneği. Adli Bilimler Dergisi, 10(4), 12-16.
• Pinhasi, R., ve Mays, S. (Ed.) (2008). Advances in human palaeopathology. John Wiley & Sons. https://doi.org/10.1002/9780470724187
• Rathbun T. A. (1984). Skeletal pathology from the Paleolithic through the Metal Ages in Iran and Iraq. M. N. Cohen ve G. J. Armelagos (Ed.) içinde, Paleopathology at the origins of agriculture (s. 137–167). Academic Press.
• Sağır, M., ve Sağır, S. (2013). Eski Anadolu insanlarının sağlık sorunları. Ankara Üniversitesi DTCF Dergisi, 53(1), 1-8. https://doi.org/10.1501/dtcfder_0000001318
• Scheuer, L., ve Black, S. (Ed.) (2000). Developmental juvenile osteology. University Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-624000-9.X5000-X
• Sevim, A. (1993). Elazığ/Tepecik Ortaçağ iskeletlerinin paleodemografik açıdan değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sevim Erol, A., Gözlük Kırmızıoğlu, P., Yiğit, A., Özdemir, S., ve Durgunlu, Ö. (2007). Erzurum/Güllüdere iskeletlerinin paleoantropolojik açıdan değerlendirilmesi. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 22, 141-160. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/22_arkeometri.pdf
• Sevim Erol, A., ve Özdemir, S. (2010). Anadolu’da eski dönemlerde yaşamış olan yoplumların demografik yapısı. XV. Türk Tarih Kongresi (11-15 Eylül 2006), Cilt 1. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sevim Erol, A., ve Yavuz, A. Y. (2015). Patara kazılarından ele geçen bir grup insan iskeletinin antropolojik açıdan değerlendirilmesi. H. İşkan ve F. Işık (Ed.) içinde, Patara VII.1. Kum’dan Kent’e Patara kazılarının 25 yılı uluslararası sempozyum bildirileri kitabı (s. 253-272). Ege Yayınları.
• Sevim Erol, A., Yavuz, A. Y., ve Mutlu, H. (2016). Antik Patara toplumunun dişlerindeki makro aşınma sıklığı ile beslenme ilişkisi. E. Dündar, Ş. Aktaş, M. Koçak ve S. Erkoç (Ed.) içinde, Havva İşkan’a Armağan LYKIARKHISSA Festschrift für Havva İşkan (s. 723-735). Ege Yayınları.
• Smits, E. (2019). Bademağacı Höyüğü’nde bulunan insan kemiklerinin incelenmesi (Özet). R. Duru ve G. Umurtan (Ed.) içinde, Bademağacı Höyüğü kazıları. Neolitik ve Erken Kalkolitik Çağ yerleşimleri I. Ege Yayınları.
• Şenyürek, M. S. (1958). Antalya vilayetinde Öküzini’nde bulunan bir insan iskeletinin tetkiki. Belleten, 22(88), 465-516. https://drive.google.com/file/d/0B7liBn5XLsAfUVI2YUNsbWdYNm8/view
• Ubelaker, D. H. (1989). Human skeletal remains: Excavation, analysis, interpretation. Smithsonian Instution, Aldire Publishing Company.
• Uhri, A. (2006). Batı Anadolu Erken Tunç Çağı ölü gömme gelenekleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Üstündağ, H. (2009). Kuşadası, Kadıkalesi/Anaia’da bulunan insan iskelet kalıntıları. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 24, 209-228. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/24_arkeometri.pdf
• Üstündağ, H., ve Demirel, F. A. (2008). Alanya Kalesi kazılarında bulunan insan iskeletlerinin osteolojik analizi. Türk Arkeoloji ve Etnoğrafya Dergisi, 8, 79-90. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/dergi/turk_ark_etn_derg_8.pdf
• Üstündağ, H., Demirel, F. A. (2009). Alanya Kalesi iskelet topluluğunda ağız ve diş sağlığı. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 26(1), 219-234.
• Walker, P. L. (1989). Cranial injuries as evidence of violence in prehistoric southern California. American Journal of Physical Anthropology, 80(3), 313–323. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330800305
• Workshop of European Anthropologists (WEA) (1980). Recommendations for age and sex diagnosis of skeletons. Journal of Human Evolution, 9(7), 517-549. https://doi.org/10.1016/0047-2484(80)90061-5
• Yalçınkaya, I. (1988). Karain Mağarasının Anadolu iskân tarihindeki yeri ve önemi. Erdem, 4(10), 39-52.
• Yalçınkaya, I., Leotard, I. M., Kartal, M., Otte, M., Erek, C. M., Atıcı, A. I., ve Lopez, I. (1996a). 1990-1995 Öküzini kazıları (Tardiglasiyer yerleşimleri). Kazı Sonuçları Toplantısı, 18(1), 11-16. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/18_kazi_1.pdf
• Yalçınkaya, I., Otte, M., Taşkıran, H., Kösem, B., ve Ceylan, K. (1996b). 1985-1995 Karain kazıları ışığında Anadolu Paleolitiğinin önemi, Kazı Sonuçları Toplantısı, 18(1), 1-9. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/18_kazi_1.pdf
• Yılmaz Usta, N. D. (2019). Kadıini Mağarası Geç Kalkolitik/Erken Tunç Çağı iskelet topluluğunun demografik analizi. Antropoloji, (38), 65-78. https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.532002
• Yılmaz Usta, N. D., ve Yakut İpekoğlu, H. (2019). Kadıini Mağarası (Alanya/Antalya) insanlarının ölü gömme pratikleri üzerine antropolojik bir ön değerlendirme. Cedrus, 7, 41-58. https://doi.org/10.13113/cedrus.201902