Myndos nekropol iskeletlerinin paleoantropolojik analizi ve bir savaşçı mezarı

Yıl 2021, Sayı: 41, 54 - 65, 28.06.2021

Ahmet İhsan Aytek Alper Yener Yavuz Seda Kesici Ece Benli Bağcı

https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.917646

Öz

Bodrum Yarımadası’nın batısında, Gümüşlük Beldesi sınırları içinde yer alan Myndos Antik Kenti, antik dönemde yoğun olarak kullanılan iki korunaklı doğal limana sahiptir. MÖ 4. yüzyıldan MS 4. yüzyıla kadar kullanıldığı bilinen nekropol alanında Bodrum Müzesi tarafından gerçekleştirilen kazı çalışmalarında tespit edilen 96 mezar içerisinde, 89 bireye ait iskeletler tespit edilmiştir. İskeletler üzerinde yapılan antropolojik incelemede 73 yetişkin ve 16 yetişkin öncesi döneme yaşlandırılan birey tespit edilmiş olup en sık karşılaşılan ölüm yaş aralığı 35-50 olarak belirlenmiştir. Çalışmada bireylerin cinsiyetleri, ölüm yaş aralıkları, boy uzunlukları, ağız ve diş sağlığı durumları, patolojileri ve varyasyonları da ortaya konulmuştur. Bir bireyde kültürel kafatası deformasyonu ve başka bir bireyde nadir görülen bir varyasyon olan iki köklü mandibular köpek dişi tespit edilmiştir. Bir mezarda ise, içinde bükülmüş bir kılıcın da olduğu savaş nesneleri tespit edilmiş olup, mezarın bir savaşçıya, muhtemelen Avrupalı bir paralı askere ait olduğu düşünülmektedir. Bu çalışma, Myndos Antik Kenti’nden çıkarılan iskeletler üzerinde gerçekleştirilen ve demografik verilerin ortaya konulduğu ilk çalışma olması bakımından önem taşımaktadır. Kentte gelecek yıllarda devam edecek kazılarda bulunması muhtemel iskeletler ile kent insanına dair daha detaylı bilgilerin ortaya çıkacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bodrum, Myndos, Nekropol, Kültürel kafatası deformasyonu, Bükülmüş kılıç, Savaşçı mezarı, Paralı asker

Teşekkür

Çalışmaya konu olan iskelet malzemelerinin çalışılmasında bize her türlü kolaylığı gösteren Bodrum Müze Müdürü Sayın Hüseyin Toprak’a candan teşekkürlerimizi sunarız. Yayında kullanılan görsellerin yayına hazır hale getirilmesini sağlayan arkeolog Ömer Faruk Aytek’e yardımlarından ötürü teşekkür ederiz. Ayrıca iskeletlerin temizlenmesi ve çalışmaya hazır hâle getirilmesinde emekleri geçen antropolog Büşra Aladağ ve Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi antropoloji bölümü öğrencimiz Uğur Atahan Erkaya’ya da gayretli çalışmalarından dolayı teşekkür ederiz.

The paleoanthropological analysis of Myndos Necropolis human remains and a warrior grave

Öz

The ancient city of Myndos, located in the west of Bodrum Peninsula and within the borders of Gümüşlük, has two sheltered natural harbors that were used extensively in the ancient times. In the necropolis, which was used between 4th century BC to 4th century AD, skeletons of 89 individuals were found among 96 graves found during the excavations carried out by the Bodrum Museum. Anthropological examinations identified 73 adults and 16 sub-adults and the most common age of death was 35-50. Beside the determination of sex and age of death, the heights, oral health, pathologies and variations were presented as well. An artificial cranial deformation was identified on an individual, whereas a double rooted mandibular canine was observed on another individual. In one grave, weapons including a bent sword were identified and it is thought that the grave belongs to a warrior, possibly a European mercenary. This study is the first anthropological examination on the skeletal materials from Myndos, which reveals demographic data, and therefore yields important results. It is expected that more information about Myndos humans would be obtained in future excavations.

Anahtar Kelimeler

Bodrum, Myndos, necropolis, artificial cranial deformation, bent sword, warrior grave, mercenary

Kaynakça

• Aannestad, H. L. (2018). Charisma, violence, weapons: The broken swords of the Vikings. M. Vedeler, I. M. Røstad, E. S. Kristoffersen ve Z. T. Glørstad (Ed.) içinde, Charismatic objects: From Roman times to the Middle Ages (s. 147-166). Nordic Open Access Publishing. https://doi.org/10.23865/noasp.51
• Akbacak, H., ve Gözlük Kırmızıoğlu, P. (2018). Amasya Roma Dönemi insanları. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(2), 1631-1650. https://doi.org/10.17218/hititsosbil.460421
• Alenezi, M. A., ve Al-Hawwas, A. Y. (2016). Permanent mandibular canine with two roots and two root canals: Two case reports. Saudi Endodontic Journal, 6(2), 98-100. https://doi.org/10.4103/1658-5984.180624
• Aytek, A. İ. (2020). Anadolu paleodemografisi: Paleolitik dönemden Osmanlı dönemine Anadolu insanı. Kriter Yayınevi.
• Aytek, A. İ. (2020). Paleodemography of Anatolian populations from Neolithic Period to Ottoman Period. A. Balcıoğulları ve M. C. Şahin (Ed.) içinde, Current Studies in Social Sciences II, (s. 93-115). Akademisyen Kitabevi.
• Aytek, A. İ. (2020). Estimating stature of Anatolian Populations from Neolithic Period to Ottoman Period. H. S. Kıroğlu (Ed.) içinde, Academic Studies in Social, Human and Administrative Sciences-II Volume 1, (s. 1-18). Gece Yayınevi.
• Bean, G. E., ve Cook, J. M. (1955). The Halicarnassus Peninsula. Annual of the British School of Athens, (50), 85-171. https://doi.org/10.1017/S0068245400018591
• Brickley, M. B. (2006). Rib fractures in the archaeological record: A useful source of sociocultural information? International Journal of Osteoarchaeology, 16(1), 61-75. https://doi.org/10.1002/oa.809
• Buikstra, J. E., ve Ubelaker, D. H. (1994). Standarts for data collection from human skeletal remains. Fayetteville: Arkansas Archeological Survey Research Series No. 44, 15-21.
• Çiner, R. (1964). Bodrum-Müskebi kazısı iskelet kalıntılarının tetkiki. Antropoloji, (2), 56-79. https://doi.org/10.1501/antro_0000000051
• Ekmen, H. (2013). Anadolu’da M.Ö. II. bin’de mezarlara silah bırakma geleneği. Kubada, (21), 19-39.
• Erdal, Y. S. (2001). Antandros insanlarında ağız ve diş sağlığı. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi, (1), 45–55.
• Göksal, N. (2017). Laodikeia insanlarının ağız ve diş sağlığı. Social Sciences Studies Journal, (9), 830-842. https://doi.org/10.26449/sssj.111
• Grinsell, L. V. (1961). The breaking of objects as a funerary rite. Folklore, 72(3), 475-491. https://doi.org/10.1080/0015587X.1961.9717293
• Güleç, E., ve Duyar, İ. (1998). Panaztepe MÖ ikinci bin ve Roma dönemi iskeletlerinin antropolojik analizi (1985–1990), Antropoloji, (13), 179–206. https://doi.org/10.1501/antro_0000000260
• Güleç, E., Sağır, M., Özer, İ., ve Satar, Z. (2005). 2003 yılı Börükçü kazısı iskeletlerinin paleoantropolojik incelenmesi. 20. Arkeometri Sonuçları Toplantısı Kitabı, s. 167-172. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/20_arkeometri.pdf
• Herodotos (2012). Herodotos Tarih. M. Ökmen (Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hugo P., Álvaro, C., Gerardo, G., Beatriz, R., ve Mariana, D. (2017). Mandibular canines with two roots and two root canals: Case report and literature review. Case Reports in Dentistry, 8459840. https://doi.org/10.1155/2017/8459840
• Karaöz Arıhan, S. (2007). Karia bölgesi ölü gömme adetleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karaöz Arıhan, S., Çırak, A., ve Erkman, A. C. (2010). Datça/Burgaz iskeletlerinin paleoantropolojik analizi. 25. Arkeometri Sonuçları Toplantısı Kitabı, s. 297-310. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/25_arkeometri.pdf
• Karvonen, J. (1998). Deliberately damaged objects in Iron Age cremation cemeteries. Fennoscandia archaeologica, (XV), 3-13. http://www.sarks.fi/fa/PDF/FA15_3.pdf
• Lee, C., ve Scott G. R. (2011). Brief communication: Two-rooted lower canines—A European trait and sensitive indicator of admixture across Eurasia. American Journal of Physical Anthropology, 146(3) 481-485. https://doi.org/10.1002/ajpa.21585
• Mann, R. W., ve Hunt, D. R. (2012). Photographic regional atlas of bone disease: A guide to pathologic and normal variation in the human skeleton. Charles C. Thomas Publisher.
• McNicoll, A. W., ve Milner, P. (1997). Hellenistic fortifications from the Aegean to the Euphrates. Oxford University Press.
• Ortner, D. J., ve Putschar, W. G. J. (1985). Identification of pathological conditions in human skeletal remains. Smithsonian Institution Press. https://doi.org/10.5479/si.00810223.28.1
• Ortner, D. J. (2003). Identification of pathological conditions in human skeletal remains. Academic Press.
• Özbek, M. (2007). Dişlerle Zamanda Yolculuk. Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Özer, B. (2019). Erken Demir Çağı’nda Karia’da mezar mimarisi ve ölü gömme gelenekleri: Keramıs Kırsalı, Hüsamlar Nekropolosi’nden MÖ 12. yüzyılın ilk sakinlerine ait dikdörtgen planlı oda mezarlar. Olba, (27), 133-168.
• Özer, İ., Sağır, M., Satar, Z., ve Güleç, E. (2012). Gümüşlük (Milas) iskeletleri ve Anadolu Klasik-Helenistik Dönem toplumlarının sağlık profili. DTCF Dergisi, 52(1), 29-42. https://doi.org/10.1501/Dtcfder_0000001284
• Paton, W. R., ve Myres, J. L. (1896). Karian sites and inscriptions. The Journal of Hellenic Studies, 16, 188-271. https://doi.org/10.2307/623947
• Pearson, K. (1989). Mathematical contrubition on the theory of evolution: On the reconstruction of the stature of prehistoric races. Philosophical Transactions of The Royal Society of London. Series A, Containing Papers of a Mathematical or Physical Character, 192, 169-244. https://doi.org/10.1098/rsta.1899.0004
• Polybius (2013). The Histories XVI, E. S. Shuckburg (Çev.). London.
• Sağır, M. (2000). Uzun kemik radyografilerinden boy formülü hesaplaması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sağır, M., Özer, İ., Satar, Z., ve Güleç, E. (2004). Börükçü iskeletlerinin paleoantropolojik incelenmesi. 19. Arkeometri Sonuçları Toplantısı Kitabı, s. 27-40. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/19_arkeometri.pdf
• Sağır, M., Satar, Z., Özer, İ., ve Güleç, E. (2009). Gümüşlük-Milas iskeletlerinin ağız ve diş sağlığı. 25. Arkeometri Sonuçları Toplantısı Kitabı, s. 69-78. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/25_arkeometri.pdf
• Sağır, M., Özer, İ., Satar, Z., ve Savaş Güleç, E. (2013). Stratonikeia iskeletlerinin paleoantropolojik analizi. 28. Arkeometri Sonuçları Toplantısı Kitabı, s. 59-68. https://kvmgm.ktb.gov.tr/Eklenti/7327,28arkemometri.pdf?0
• Sarı, İ., ve Sağır, M. (2021). Kayalıpınar toplumunun ağız sağlığına dair biyoarkeolojik bir yaklaşım. A. Çatalcı Ceylan, F. Özbay, Z. Özomay ve M. B. Kurt (Ed.) içinde, Sosyal ve Beşeri Bilimlerde Araştırma ve Değerlendirmeler Cilt 1, (s. 465-493). Gece Kitaplığı.
• Sevim, A. (1996). Datça/Burgaz iskeletlerinin paleoantropolojik değerlendirilmesi. 11. Arkeometri Sonuçları Toplantısı Kitabı, ss. 1-18. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/11_arkeometri.pdf
• Soni, G., Dhall, U., ve Chhabra, S. (2010). Determination of sex from femur: Discriminant analysis. Journal of the Anatomical Society of India, 59(2), 216-221. https://doi.org/10.1016/S0003-2778(10)80029-2
• Şarbak, A., Çırak, A., ve Çırak, M. T. (2015). Kerti (Derbe) Höyük 2013 kazılarından elde edilen insan iskelet kalıntılarının paleoantropolojik analizi. 30. Arkeometri Sonuçları Toplantısı Kitabı, s.129-146. https://kvmgm.ktb.gov.tr/Eklenti/43558,30arkeometri.pdf?1
• Şahin, M., Şahin, D., Aslan, E., ve Gündüz, S. (2007). 2005 yılı Myndos kazısı. 28. Kazı Sonuçları Toplantısı Kitabı, (1) 559-573. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/28_kazi_1.pdf
• Workshop of European Anthropologists, (1980). Recommendations for age and sex diagnosis of skeletons. Journal of Human Evolution, 9(7), 517-549. https://doi.org/10.1016/0047-2484(80)90061-5
• Tırpan, A. A. (1988) Myndos ve Theangela. 5. Araştırma Sonuçları Toplantısı Kitabı, (1), 167-190. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arastirmalar/05_arastirma_1.pdf
• Trinkaus, E. (1982). Artificial cranial deformation in the Shanidar 1 and 5 Neandertals. Current Anthropology, 23(2), 198-199. https://doi.org/10.1086/202808
• Trotter, M., ve Glesser, G. (1952). Estimation of stature from long bones of American Whites and Negroes. American Journal Physical Anthropology, 10(4), 463–514. https://doi.org/10.1002/ajpa.1330100407
• Tunakan, S. (1964). Bodrum-Dirmil kazısı iskeletler. Belleten, 28(111), 361-372. https://belleten.gov.tr/tam-metin-pdf/3178/tur
• Yaşar, Z., Yiğit, A., Gözlük Kırmızıoğlu, P., ve Sevim Erol, A. (2008). Smyrna Agorası insanlarının ağız ve diş sağlığı. 23. Arkeometri Sonuçları Toplantısı Kitabı, s. 127-140. http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/arkeometri/23_arkeometri.pdf
• Yaşar, Z. F., ve Şahin, D. (2013). Myndos toplumu dişleri üzerine bir araştırma. 28. Arkeometri Sonuçları Toplantısı Kitabı, s. 31-44. https://kvmgm.ktb.gov.tr/Eklenti/7327,28arkemometri.pdf?0
• Yavuz, A. Y., Özdemir, S., Ürker, K., ve Sevim Erol, A. (2013). Parion iskeletlerinin antropolojik analizi. 28. Arkeometri Sonuçları Toplantısı Kitabı, s. 69-82. https://kvmgm.ktb.gov.tr/Eklenti/7327,28arkemometri.pdf?0
• Yılmaz Usta, N. D. (2015). Antik insanın sosyokültürel yaşamını yansıtan bazı diş ve iskelet sistemi anomalileri. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(2), 547-559. https://doi.org/10.24289/ijsser.106451