Cebirli Vertebrate Fossil Locality excavations

Yıl 2023, Sayı: 46 - Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. Yıl Dönümü ve Derginin 60. Yılı Özel Sayısı, 78 - 81, 29.10.2023

Mehmet Sağır

https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.1326329

Öz

The Anatolian region has an important position in terms of the richness of the Miocene Epoch fossil fauna on a global scale. During this epoch, favorable conditions allowed for faunal migrations between the continents of Africa, Europe, and Asia. Cebirli Locality is an important site in Anatolia, like other fossil sites, to observe the effects of these migrations. Cebirli Locality, which contains Late Miocene fossil fauna, is located in the Cebirli Neighborhood of Evren District, Ankara Province, right on the shore of Hirfanlı Dam Lake in the Darlık Locality and at an elevation of approx. 850m. The Cebirli Late Miocene fossil locality was discovered on the shores of Hirfanlı Dam in 2009 by Raif Şanlı and a few individuals during a boat trip. The General Directorate of Mineral Research and Exploration conducted an excavation in this area in the year 2009. In the examinations conducted in this area as part of the “Ankara Province and Districts Surface Research” supervised by Prof. Dr. Mehmet Sağır in 2019, it was observed that the revealed fossil remains in the area were heavily damaged. Therefore, a rescue excavation was conducted in 2020 under the supervision of the Museum of Anatolian Civilizations, and an excavation work was carried out again in 2021, also under the supervision of the Museum of Anatolian Civilizations. As of the year 2022, the Cebirli Excavation that has obtained the status of “Excavation by Presidential Decree” is continuing. As a result, 143 identifiable fossils were obtained during the excavation work conducted in three seasons from 2020 to 2022 and 154 identifiable fossils were obtained during surface cleaning work. As a result of preliminary studies, it was observed that the fauna in the locality contains multiple species including horses (Equidae), rhinoceroses (Rhinocerotidae), proboscideans (Proboscidea), giraffes (Giraffidae), pigs (Suidae), bovids (Bovidae), deer (Cervidae), and carnivores (Carnivora), and that there is an abundance of fossil remains.

Anahtar Kelimeler

Ankara, late miocene, vertebrate fossil, anthropology

Cebirli Omurgalı Fosil Lokalitesi kazı çalışmaları

Öz

Anadolu coğrafyası Miyosen Dönem fosil faunasının zenginliği açısından dünya üzerinde önemli bir yere sahiptir. Bu dönemde, Afrika, Avrupa ve Asya kıtaları arasında uygun koşullar, faunal göçlere olanak sağlamıştır. Cebirli Lokalitesi, bu göçlerin etkilerini gözlemlemek için Anadolu’daki diğer fosil buluntu alanları gibi önemli bir lokalitedir. Geç Miyosen dönem fosil faunası içeren Cebirli lokalitesi Ankara ili, Evren ilçesi, Cebirli mahallesi sınırları içerisinde, Darlık mevkiinde Hirfanlı baraj gölünün hemen kıyısında, deniz seviyesinden yaklaşık 850 metre yüksekliktedir. Cebirli Geç Miyosen Dönem fosil lokalitesi 2009 yılında Raif Şanlı ve birkaç kişinin tekne gezintisi sırasında Hirfanlı Barajı’nın kıyısında tespit edilmiştir. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü tarafında bu alanda 2009 yılında bir kazı gerçekleştirilmiştir. 2019 yılında Prof.Dr. Mehmet Sağır başkanlığında yürütülen “Ankara İli ve İlçeleri Yüzey Araştırması Projesi” kapsamında bu alanda yapılan incelemelerde, alanda açığa çıkmış olan fosil kalıntıların fazlasıyla tahrip olduğu görülerek 2020 yılında Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğü başkanlığında kurtarma kazısı, 2021 yılında ise yine Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğü başkanlığı altında kazı çalışmaları yürütülmüştür. 2022 yılı itibari ile Cumhurbaşkanı Kararlı Kazı statüsüne dönüşen Cebirli Kazısı çalışmaları devam etmektedir. 2020-2022 yılları arasında 3 sezonda gerçekleştirilen kazı çalışmalarında 143, yüzey temizlik çalışmalarında ise tanımlanabilir nitelikte 154 adet fosil elde edilmiştir. Ön çalışmalar sonucunda lokaliteye ait fauna içerisinde atlar (Equidae), gergedanlar (Rhinocerotidae), hortumlular (Proboscidae), zürafalar (Giraffidae), domuzlar (Suidae), boynuzlugiller (Bovidae), geyikler (Cervidae) ve etçillerin (Carnivora) birden fazla türle temsil edildikleri ve fosil kalıntıların oldukça yoğun olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ankara, Geç Miyosen, omurgalı fosil, antropoloji

Destekleyen Kurum

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara Üniversitesi

Teşekkür

Cebirli Kazısı çalışmalarına katılan ve desteklerini esirgemeyen, Dr. Öğretim Üyesi Sibel Önal, doktora öğrencisi Berkay Yaşar, Doç. Dr. Derya Silibolatlaz Baykara, Dr. Öğretim Üyesi Seçil Sağır, Dr. Öğretim Üyesi Öznur Gülhan, Dr. Öğretim Üyesi Ayşegül Özdemir Başaran, Dr. Öğretim Üyesi Ece Eren Kural, doktora öğrencileri Ali Taş ve Ece Demirelli, lisans öğrencilerimiz Ayşe Çetin, Yiğit Karan, İlayda Şahan, Esin Yıldırım ve Nida Gizem Güneş, Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürü Yusuf Kıraç, uzmanlardan Asuman Alpagut ve Yıldız Şahin ile 2022 yılı T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı temsilcisi Gökhan Yıldırım'a teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Erkman A. C., Özkurt, Ş. Ö., ve Pehlevan C. (2017). Kurutlu Kazısı 2016. Kazı Sonuçları Toplantısı, 38(1), 457-464. https://dar.vin/kazi38-1
• Kıraç, Y., Sağır M., Alpagut, A., Önal, S., Yaşar, B., ve Taş, A. (2022). 2020 yılı Cebirli Kazısı. 2019-2020 Yılı Kazı Çalışmaları, 3, 105-113. https://dar.vin/19-20kazi-3
• Sağır, M., Şahin, S., Sağır, S., Önal, S., Eren, E. ve ve Özdemir, A. (2022). 2019 yılı Ankara İli ve İlçeleri yüzey araştırması. 2019-2020 Yılı Yüzey Araştırmaları, 2, 249-258. https://dar.vin/19-20yuzey-2
• Sarıgül, V. (2021). A short history of paleontology in Turkey, part I: From the nineteenth century to the collapse of Ottoman Turkey. Earth Sciences History, 40(1), 158-201. https://doi.org/10.17704/1944-6187-40.1.158
• Sen, S. (2003). History of paleontologic research in Neogene deposits of the Sinap Formation, Ankara, Turkey. M. Fortelius, J. Kappelman, S. Sen, ve R. L. Bernor (Ed.) içinde, Geology and paleontology of the Miocene Sinap Formation, Turkey (s. 1-24). Columbia University Press.
• Sen, S. (2016). Historical background. Geodiversitas, 38(2), 153-173. https://doi.org/10.5252/g2016n2a2
• Şen, Ş., Karadenizli, L., ve Aslan F. (2009). Hirfanlı baraj gölü kıyısında yeni bulunan bir memeli lokalitesinde Ekim 2009’da yapılan kazı ve bölgedeki jeolojik araştırmalar hakkında rapor. MTA Raporu.
• Şengör, A. M. C., ve Yilmaz, Y. (1981). Tethyan evolution of Turkey: A plate tectonic approach. Tectonophysics, 75(3-4), 181-241. https://doi.org/10.1016/0040-1951(81)90275-4