Çanakkale / Çan / İnkaya Mağarası Kazısı

Yıl 2023, Sayı: 46 - Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. Yıl Dönümü ve Derginin 60. Yılı Özel Sayısı, 82 - 89, 29.10.2023

İsmail Özer

https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.1334921

Öz

Antropolojik çalışmalarda insan türlerinin ilk kez nerede ortaya çıktıkları ve yayılım alanları en önemli araştırma sorunlarından birini oluşturmaktadır. En eski insan türlerinin Afrika orijinli olarak ortaya çıktığı, sonrasında dalgalar halinde diğer kıtalara yayıldığına dair binlerce kanıt bulunmaktadır. Anadolu’nun, Afrika, Asya ve Avrupa kıtaları arasındaki konumu dolayısıyla bu konunun araştırılması oldukça önemlidir. Ülkemizin kuzeybatı kesiminde insan türlerinin yaşam ve yayılım alanlarının tespit edilmesine yönelik olarak yapılan yüzey araştırması sırasında keşfedilen İnkaya Mağarası’nda 2017 yılından beri kazı çalışmaları gerçekleştirilmektedir. Bu çalışmada, Çanakkale ilinde 7 sezon boyunca gerçekleştirilen yüzey araştırmaları ve 6 sezon boyunca yapılan kazı çalışmaları hakkında değerlendirmeler yapılmaktadır. Geç Oligosen-Erken Miyosen Dönem’deki volkanik faaliyetlerle oluşmuş İnkaya Mağarası kayalık sisteminde yaklaşık 86 bin yıl öncesinden beri yaşamış olan insanlara ait kültür kalıntıları bulunmaktadır. Çakmaktaşı, bazalt ve andezitten üretilmiş yontmataş aletler mağaranın Orta Paleolitik Dönem’deki kullanımını yansıtmaktadır. İnkaya Mağarası, Paleolitik’te Kuzey Yarım Küre'de hüküm süren buzul dönemlerinde yaşayan ve göreceli olarak daha elverişli vadi sığınaklarını tercih eden fosil insanların Anadolu-Balkanlar arasındaki olası göçlerine açıklık getirecek bir potansiyeli taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, Orta Paleolitik, Pleistosen, İnkaya Mağarası, insan evrimi

Destekleyen Kurum

Kültür ve Turizm Bakanlığı

Proje Numarası

CK011709

Teşekkür

İnkaya Mağarası Kazısı’na izin ve destek veren Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğüne, Türk Tarih Kurumu Başkanlığına, Ankara Üniversitesi Rektörlüğüne, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dekanlığına, Çanakkale Valiliğine, Çanakkale Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğüne, Çanakkale İl Kültür ve Turizm Müdürlüğüne, Troya Müzesi Müdürlüğüne ve destekleri için Kale Grubu ve T-Design Mühendislik Şirketi’ne şükranlarımızı sunarız. İnkaya Kazısı’nın her aşamasında özveri ile görev alan Prof. Dr. Mehmet Sağır, Prof. Dr. İsmail Baykara, Prof. Dr. Masato Nakatsukasa, Prof. Dr. Başak Koca Özer, Prof. Dr. Emel Oybak Dönmez, Doç. Dr. Berkay Dinçer, Doç. Dr. Eren Şahiner, Doç. Dr. Deniz Şanlıyüksel Yücel, Doç. Dr. Mehmet Ali Yücel, Doç. Dr. Naoki Morimoto, Doç. Dr. İrfan Akça, Doç. Dr. Can Yumni Gündem, Dr. Öğr. Üyesi Ece Eren Kural, Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül Özdemir Başaran, Dr. Öğr. Üyesi Öznur Gülhan, Dr. Öğr. Üyesi Wataru Morita, Dr. Öğr. Üyesi Serkan Şahin, Dr. Öğr. Üyesi Sibel Önal, Dr. Öğr. Üyesi Sercan Acar, Dr. Öğr. Üyesi Seçil Sağır, Araş. Gör. Çağdaş Erdem, Araş. Gör. Didem Turan, Dr. Birkan Gülseven, Selcen İlbey, İlkem Gürgör, Sevgi Tuğçe Gökkurt, Ceylan Demirhan Durak, Berkay Yaşar, Pekin Bengisu Tepe, Zeynep Kelpetin, Ece Sinanoğlu ve Zeynep Rabia Kaplan’a sonsuz teşekkürler.

Çanakkale / Çan / İnkaya Cave Excavation

Öz

In anthropological studies, one of the most important research problems is where the human species first appeared and their distribution areas. There is thousands of evidence that the earliest human species originated in Africa and then spread in waves to other continents. Due to the location of Anatolia between the continents of Africa, Asia, and Europe, it is of great importance in terms of researching this subject. Excavations have been carried out since 2017 in the İnkaya Cave, which was discovered during the survey conducted to determine the habitat and distribution areas of human species in the northwestern part of our country. In this study, evaluations are made about the surveys carried out during seven seasons and the excavations carried out during six seasons in Çanakkale. In the rocky system of İnkaya Cave, which was formed by volcanic activities in the Late Oligocene-Early Miocene period, cultural remains are belonging to people who lived for about 86 thousand years. Chipped stone tools made of flint, basalt, and andesite reflect the use of the cave in the Middle Paleolithic period. İnkaya Cave has the potential to explain the possible migrations of fossil people who lived during the glacial periods prevailing in the northern hemisphere during the Paleolithic and preferred relatively more suitable valley shelters between Anatolia and the Balkans.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale, Middle Paleolithic, Pleistocene, İnkaya Cave, human evolution

Proje Numarası

CK011709

Kaynakça

• Akkuş, İ., Akıllı, H., Ceyhan, S., Dilemre, A., ve Tekin, Z. (2005).Türkiye Jeotermal Kaynakları Envanteri. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Envanter Serisi.
• Baykara, İ., ve Dinçer, B. (2018). Yontmataş alet çalışma metodolojisi. S. Ünlüsoy, C. Çakırlar, ve Ç. Çilingiroğlu (Ed.) içinde, Arkeolojide temel yöntemler (s. 315-354). Ege Yayınları.
• Birol, Ö. (2019). Paleolitik Çağ’da Güneybatı Marmara [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/ET000981.pdf
• Boeda, E. (1995). Levallois: A volumetric construction, methods, a technique. H. L. Dibble, ve O. Bar-Yosef (Ed.) içinde, The definition and interpretation of Levallois technology (s. 41-68). Prehistory Press Monographs in World Archaeology No. 23.
• Bordes, F. (1961). Typologie du Paléolithique Ancient et moyen. CNRS, Paris.
• Bulut, H., Taşkıran, H., Özçelik, K., ve Karahan, G. (2022). Lower and Middle Palaeolithic evidence from the North Aegean coastline of Çanakkale, Turkey. Antiquity, 96(388), 981-988. https://doi.org/10.15184/aqy.2022.59
• Dinçer, B. (2017). Marmara çevresinde Alt Paleolitik Çağ: İlk insan hareketleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dogandzic, T., McPherron, S., ve Mihailović, D. (2014). Middle and Upper Paleolithic in the Balkans: Continuities and discontinuities of human occupations. D. Mihailović (Ed.) içinde, Paleolithic and Mesolithic research in the Central Balkans (s. 83-96). Serbian Archaeological Society.
• Debénath, A., ve Dibble, H. L. (1993). Handbook of Paleolithic typology, Volume 1: Lower and Middle Paleolithic of Europe. University of Pennsylvania Press. https://doi.org/10.9783/9781934536803
• Erdoğu, B., Yücel, N., ve Demir, K. (2021). New evidence for the Palaeolithic on the island of Gökçeada (Imbros), Northeastern Aegean. Journal of Lithic Studies, 8(1), 1-11. https://doi.org/10.2218/jls.5121
• Genç, Ş. C., Dönmez, M., Akçay, A. E., Altunkaynak, Ş., Eyüpoğlu, M., ve Ilgar, Y. (2012). Biga Yarımadası Tersiyer volkanizmasının stratigrafik, petrografik ve kimyasal özellikleri. E. Yüzer, ve G. Tunay (Ed.) içinde, Biga Yarımadası'nın genel ve ekonomik jeolojisi (s. 121-162). MTA Özel Yayın Serisi.
• Inizan, M.-L., Reduron-Ballinger, M., Roche, H. ve Tixier, J. (1999). Technology and terminology of knapped stone (J. Féblot-Augustins, Çev.). CREP. (Özgün eserin basımı 1980)
• Jeotek. (t. y.). Bahadırlı jeotermal (Ruhsat). Jeotek.net. https://www.jeotek.net/jeotek-canakkale-58-Yatirim-Kurdu adresinden erişilmiştir.
• Karahan, G., ve Arslan, N. (2023). Assos (Behram) Paleolitik Çağ araştırmaları. Höyük, (11), 1-15. https://doi.org/10.37879/hoyuk.2023.1.001
• Kuhn S. L., Stiner, M. C., Güleç, E., Özer, İ., Yılmaz, H., Baykara, İ., Yıldırım, A. A., Goldberg, P., Martinez, M. K., Ünay, E., ve Suata Alpaslan, F. (2009). The Early Upper Paleolithic occupations at Üçağızlı Cave (Hatay, Turkey). Journal of Human Evolution, 87(56), 87-113. https://doi.org/10.1016/j.jhevol.2008.07.014
• Özbek, O., ve Erdoğu, B. (2014). Initial occupation of the Gelibolu Peninsula and the Gökçeada (Imbroz) Island in the pre-Neolithic and Early Neolithic. Eurasian Prehistory, 11(1-2), 97-128.
• Özdoğan, M. (1990). 1988 yılı Trakya ve Marmara Bölgesi araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 7, 443-457. https://dar.vin/aras7
• Özer, İ. (2023). İnkaya Mağarası. M. Kartal (Ed.) içinde, Türkiye’de Paleolitik Çağ kazıları (s. 43-57). Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Özer, İ., Atmaca, A., Sağır, M., Baykara, İ., Dinçer, B., Koca Özer, B., Şahin, S., Tükel, M., Eren, E., Gülhan, Ö., ve Özdemir, A. (2020). 2018 yılı İnkaya kazısı. Kazı Sonuçları Toplantısı, 41(2), 603-618. https://dar.vin/kazi41-2
• Özer, İ., Gölcük, R., Sağır, M., Baykara, İ., Koca Özer, B., Dinçer, B., Morimoto, N., Morita, W., Şahin, S., Bozkurt, A., Eren Kural, E., Acar, S., Gülhan, Ö., Özdemir, A., Erdem, Ç., ve Önal, S. (2022). 2019 ve 2020 yılları İnkaya kazıları. 2019-2020 Yılı Kazı Çalışmaları, (2), 499-512. https://dar.vin/19-20kazi-2
• Şanlıyüksel Yücel, D. (2013). Asidik su kaynaklarının karakteristikleri, oluşumunu sağlayan faktörler ve hidrojeokimyasal özellikleri (Çan-Bayramiç; Biga yarımadası örneği) [Yayımlanmamış doktora tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale. https://hdl.handle.net/20.500.12428/1939
• Şimşek, Ş. (2002). Origin and characteristics of geothermal energy resource of the wider Aegean region. The International workshop on possibilities of geothermal energy development in the Aegean Islands region, Vol. 1 içinde, (s. 1-8). Milos-Greece.
• Van Peer, P. (1992). The Levallois reduction strategy. Prehistory Press.
• Yalçıklı, D. (2013). Çanakkale İli, Yenice İlçesi ve Balıkesir İli, Gönen İlçesi yüzey araştırması (2011). Araştırma Sonuçları Toplantısı, 30(1), 19-30. https://dar.vin/aras30-1