ORTAOKUL 5. SINIF İNSAN VE ÇEVRE İLİŞKİSİ KONUSUNA YÖNELİK BİLİMSEL KARİKATÜR GELİŞTİRİLMESİ

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 20, 30.06.2024

Çilem Balkız Kalkan Dilek Çelikler

https://doi.org/10.35346/aod.1413675

Öz

Bu araştırmanın amacı, 5. sınıf Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı’ndaki Canlılar ve Yaşam konu alanında yer alan İnsan ve Çevre ünitesinin 2. bölümünde olan İnsan ve Çevre İlişkisi konusuna yönelik bilimsel karikatürler geliştirmektir. Araştırmacı tarafından İnsan ve Çevre İlişkisi konusu kapsamında yer alan; çevre, toprak ve erozyon, temiz çevre, çevre kirliliği ve toprak kirliliği, su kirliliği, hava kirliliği, sera etkisi, küresel iklim değişikliği, asit yağmurları, çevre kirliliğini önleme ve çevreyi koruma konularının yer aldığı bir hikâye yazılmıştır. Bilimsel karikatürler, çizimle konu bütünlüğünü sağlayacak şekilde araştırmacı ve karikatüristin ortak çalışması ile yapılmıştır. İçerikteki kavramların uygun, hikâyenin anlaşılır ve uygulanabilir, çizimlerin, konuşmaların ve renklerin anlaşılabilir olması için bir Kimya, bir Türkçe ve iki Fen Bilimleri alan uzmanından görüşler alınarak gelen dönütler doğrultusunda hikâye son haline getirilmiştir. Geliştirilen bilimsel karikatürlerin, bilimsel karikatür ve çevre eğitimi konusunda araştırma yapan araştırmacılar ve öğretmenler için yararlı olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bilimsel karikatür, Ortaokul 5. sınıf öğrencisi, Çevre eğitimi, İnsan ve çevre ilişkisi

Etik Beyan

Makale yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumuzu, yaralandığımız tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimizi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsımıza ait olduğunu beyan ederiz.

Destekleyen Kurum

Odokuz Mayıs Üniversitesi

Proje Numarası

PYO.EGF.1904.18.008

Teşekkür

Emekleri ve yardımlarından dolayı pek kıymetli hocam Dilek Çelikler'e, benden desteğini esirgemeyen eşim, annem, babam ve her zaman yanımda olan biricik kızıma çok teşekkür ederim.

DEVELOPMENT OF SCIENTIFIC CARTOONS FOR HUMAN-ENVIRONMENT RELATIONSHIPS FOR 5TH GRADE SECONDARY SCHOOL STUDENTS

Öz

The aim of this study is to develop scientific cartoons for the subject of Human and Environmental Relationship, which is in the 2nd section of the Human and Environment unit in the subject area of Living Things and Life in the 5th grade Science Curriculum. The researcher wrote a story about environment, soil and erosion, clean environment, environmental pollution and soil pollution, water pollution, air pollution, greenhouse effect, global climate change, acid rain, prevention of environmental pollution and environmental protection. Scientific cartoons were created in collaboration between the researcher and the cartoonist to ensure the integrity of the drawing and the subject. In order to ensure that the concepts in the content were appropriate, the story was understandable and applicable, and the drawings, speech and colors were understandable, the story was finalized in line with the feedback received from one Chemistry, one Turkish and two Science field experts. It is thought that the developed scientific cartoons will be useful for researchers and teachers conducting research on scientific cartoons and environmental education.

Anahtar Kelimeler

Scientific cartoon, Secondary school 5th grade student, Environmental education, Human and environment relationship

Proje Numarası

PYO.EGF.1904.18.008

Kaynakça

• Akdur, R. (2005). Avrupa Birliği ve Türkiye’de çevre koruma politikaları Türkiye’nin Avrupa Birliğine uyumu. Ankara: Ankara Üniversitesi Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• Akengin, H., ve İbrahimoğlu, Z. (2010). Sosyal bilgiler dersinde karikatür kullanımının öğrencilerin akademik başarısına ve derse ilişkin görüşlerine etkisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 1–20.
• Aktaş, M., ve Koç, H. İ. (2022). Rasyonel sayılar konusunun öğretiminde animasyon ve karikatür kullanılmasının bilgilerin kalıcılığına göre incelenmesi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(2), 269-279.
• Altınsoy, F. (2018). Okul öncesi̇ dönem çocuklarında çevre ki̇rli̇li̇ği̇ farkındalığı oluşturmada geleneksel öğreti̇m ve teknoloji̇ destekli̇ yöntemleri̇n karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Ana Bilim Dalı Okul Öncesi Eğitimi Bilim Dalı, Konya.
• Ayhan, H. (2017). Ortaokul 6. sınıf kuvvet ve hareket ünitesinde kullanılan kavram karikatürlerinin öğrencilerin akademik başarılarına ve fen öğrenmeye yönelik motivasyonlarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı, Ankara.
• Başarmak, U., ve Mahiroğlu, A. (2015). Çevrimiçi öğrenme ortamında kullanılan karikatür animasyonuna ilişkin öğrenci görüşleri. International Journal of Social Sciences, 6(19), 234–253. doi:10.3126/ijssm.v2i2.12289
• Bayazıt Hayta, A. (2006). Çevre kirliliğinin önlenmesinde ailenin yeri ve önemi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 359–376.
• Bayülgen, N. (2011). Yazı çalışmalarında kari̇katür ,moti̇vasyon ve yaratıcılık. Araştırma Temelli Etkinlik Dergisi (ATED), 1(1), 39–55.
• Bozkurt, O., ve Cansüngü, Ö. (2002). İlköğretim öğrencilerinin çevre eğitiminde sera etkisi ile ilgili kavram yanılgıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (23), 67–73. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/hunefd/article/viewFile/5000048849/5000046170 Burhan, Y. (2008). Asit ve baz kavramlarına yönelik karikatür destekli çalışma yapraklarının geliştirilmesi ve uygulanması. Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Anabilim Dalı, Trabzon.
• Chin, C., ve Teou, L. (2009). Using concept cartoons in formative assessment: Scaffolding students’ argumentation. International Journal of Science Education, 31(10), 1307–1332. doi:10.1080/09500690801953179
• Cin, M. (2005). Sınıf öğretmeni adaylarının sera etkisi hakkındaki kavram yanılgıları. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(31), 124–128.
• Coşkun, S. A. (2009). Fen bilgisi öğretiminde karikatür kullanımının başarı, motivasyon ve tutumlar üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı, Burdur.
• Çalışır, F. (2011). Hayat bilgisi dersinde karikatürlerle öğretimin öğrenci başarısına etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Sınıf Öğretmenliği Bilim Dalı, Eskişehir.
• Çelik, B., ve Gündoğdu, K. (2016). The effect of using humor and concept cartoons in high school ICT lesson on students’ achievement, retention, attitude and anxiety. Computers & Education, 103, 144–157. doi:10.1016/j.compedu.2016.10.008
• Çelikler, D., Aksan, Z., ve Yenikalaycı, N. (2017a). Developing of science caricatures regarding waste and recycling (ss. 1018–1023). Barcelona, Spain. doi:10.21125/edulearn.2017.1215
• Çelikler, D., Aksan, Z., ve Yenikalaycı, N. (2017b). The development of activities on the scientific caricatures related to provide awareness on recycling for the elementary school students. Turkish Online Journal of Educational Technology (TOJET), Special Issue for ITEC, (ISSN 2146-7242), 789–797.
• Çelikler, D., Aksan, Z., ve Yenikalaycı, N. (2018). Development of science caricature: The life source water. Proceedings of INTED2018 Conference içinde (ss. 1859–1863). Valencia, Spain.
• Çetin, E. (2012). Karikatürler ile zenginleştirilmiş fen ve teknoloji dersinin öğrenci başarısı ve tutumları üzerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Fen Bilgisi Eğitimi Bilim Dalı, Konya.
• Çevre Envanteri Dairesi Başkanlığı. (2004). Türki̇ye çevre atlası. Ankara: Çevre ve Orman Bakanlığı.
• Çiçek, T. (2011). İlköğretim 6. sınıf fen ve teknoloji dersinde kavram karikatürlerinin öğrenci başarısına, tutumuna ve kalıcılığına etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Eğitimi Anabilim Dalı, Manisa.
• Demir, E. (2021). Kavram karikatürlerinin derse yönelik tutuma etkisi: Bir meta-analiz çalışması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 10(1), 170-186.
• Demirci, G. (2013). Eğitimde mizah ve karikatür kullanımının öğrenci başarısı ve motivasyonuna etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitim Teknolojisi Bilim Dalı, Ankara
• Demirtaş, N. (2011). Turizm ve çevre. Ankara: Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları.
• Erdönmez, C. (1999). Bursa-Keles kırsal alanlarındakı toplumsal yapının çevre sorunlarına üzerine etkisi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 49(1), 40–58.
• Eroğlu, N. (2010). 6. sınıf “maddenin tanecikli yapısı” ünitesindeki kavramların öğretiminde öğrenci ürünü karikatürlerin kullanımı. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı, Sakarya.
• Eroğlu , E., ve Yıldırım, H. İ. (2020). Argümantasyon tabanlı öğrenme yaklaşımının ortaokul 6. sınıf öğrencilerinin çevreye yönelik tutum, davranış ve başarılarına etkisi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 42-68. doi:10.30855/gjes.2020.06.01.003
• Erten, S. (2003). 5. sınıf öğrencilerinde “çöplerin azaltılması” bilincinin kazandırılmasına yönelik bir eğitim modeli. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (25), 1–13.
• Evrekli, E. (2010). Fen ve teknoloji öğretiminde zihin haritası ve kavram karikatürü etkinliklerin öğrencilerin akademik başarılarına ve sorgulayıcı öğrenme beceri algılarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Bölümü İlköğretim Anabilim Dalı Fen Bilgisi Öğretmenliği Bilim Dalı, İzmir.
• Göçer, A., ve Akgül, O. (2018). Türkçe eğitiminde karikatür kullanımı ve eğitsel değeri. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 4(August), 86–100. doi:10.31464/jlere.389852
• Haftacı, V., ve Soylu, K. (2007). Çevre kirlenmesi ve çevre koruma bağlamında çevre muhasebesinin önemi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (33), 102–120.
• İzgi, Ü. (2012). Öğretmen adaylarının eği̇ti̇mi̇nde ve i̇lköğreti̇m 1. kademe fen eği̇ti̇mi̇nde kavram kari̇katürü kullanımının etki̇leri̇. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı, Ankara.
• Kabapınar, F. (2005). Effectiveness of teaching via concept cartoons from the point of view of constructivist approach. Educational Sciences: Theory ve Practice, 5(1), 135–147. doi:10.1016/j.jce.2016.01.002
• Kaya, E., Özay Köse, E., ve Konu, M. (2016). Karikatür destekli öğretimin öğrenci başarısına etkisi: Bitkiler alemi. EKEV Akademi Dergisi, 20(67), 109–120.
• Kılıç, S. (2008). Küresel iklim değişikliği sürecinde su yönetimi. SİYASAL / Journal of Political Sciences, (39), 161–186. http://dergipark.gov.tr/iusiyasal/issue/597/6016#article_cite
• Kılınç, A. (2008). Öğretimde mizahi kavramaya dayalı bir materyal geliştirme çalışması: Bilim karikatürleri. Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Öğretmenliği Anabilim Dalı, Ankara.
• Koçoğlu, E. (2012). 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde karikatür kullanımının erişiye göre değerlendirilmesi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalı, Erzurum.
• Koçoğlu, E. (2017). Sosyal bilgiler dersinde karikatür kullanımına ilişkin öğrenci algıları. Doğu Coğrafya Dergisi, 22(37), 199–214.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2017). Fen bilimleri dersi öğretim programı. Ankara: MEB Yayını.
• Ocak, İ., Güleç Islak, F., ve Ocak, G. (2015). İlkokul 4. sınıf fen bilimleri dersinde kavram karikatürü kullanımının akademik başarıya etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (Özel Sayı), 119–132. doi: 10.14686/BUEFAD.2015USOSOzelsayi13203
• Örs, F. (2007). Eğitim ve karikatür. Bilim ve Aklın Aydınlığı Eğitim Dergisi, (84), 26–28.
• Özalp, I. (2006). Karikatür tekniğinin fen ve çevre eğitiminde kullanılabilirliği üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Eğitimi Anabilim Dalı, Manisa.
• Özay Köse, E. (2013). Karikatürlerin biyoloji öğretiminde öğrenci başarılarına ve tutumlarına etkileri (endokrin sistem). Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(3), 931–944. http://kefdergi.kastamonu.edu.tr/ojs/index.php/Kefdergi/article/view/15
• Özbuğutu, E., Karahan, S., ve Tan, Ç. (2014). Çevre eğitimi ve alternatif yöntemler – literatür taraması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(25), 393–408.
• Özbayraktar Azman, Ö., ve Kılınç Alpat, S. (2022). Ortaöğretim 11. sınıf asitler bazlar konusunda kavram karikatrleri ile desteklenmiş TGA (Tahmin gözlem açıklama) uygulamasının öğrencilerin akademik başarılarına etkisi. International Journal of New Trends in Arts, Sports ve Science Education, 11(2).
• Özüredi, Ö. (2009). Kavram karikatürlerinin ilköğretim 7. sınıf fen ve teknoloji dersi, insan ve çevre ünitesinde yer alan besin zinciri konusunda öğrenci başarısı üzerindeki etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Eğitim Anabilim Dalı, Manisa.
• Sungurtekin, Ş. (2001). “Uygulamalı çevre eği̇ti̇mi̇ projesi̇” kapsamında ana ve ilköğretim okullarında müzi̇k yoluyla çevre eği̇ti̇mi̇". Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 14(1), 167–178.
• Şahin, C. (1987). Hava ve hava kirliliğini etkileyen doğal çevre faktörleri. Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 1(1), 25–47.
• Şanlı, B., ve Özekicioğlu, H. (2007). Küresel ısınmayı önlemeye yöneli̇k çabalar ve Türki̇ye. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmaları Dergisi, (2), 456–482.
• Turan, S., ve Koç, A. (2021). Fen Bilimleri ve sosyal bilgiler öğretim programlarının çevre eğitimi açısından değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 178-195.
• Türküm, A. S. (1998). Çağdaş Toplumda Çevre Sorunları ve Çevre Bilinci. ISBN (Ed.), Çağdaş Yaşam Çağdaş İnsan içinde (ss. 165–181). Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi İlköğretim Öğretmenliği Lisans Tamamlama Programı.
• Uslu, H. (2007). Eğitimde karikatür. Bilim ve Aklın Aydınlığı Eğitim Dergisi, (84), 15–18.
• Yıldız, İ. (2008). Kavram karikatürlerinin kavram yanılgılarının tespitinde ve giserilmesinde kullanılması: Düzgün dairesel hareket. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Anabilim Dalı Fizik Eğitimi Bilim Dalı, Ankara.
• Yong, C. L., ve Kee, C. Z. (2017). Utilizing concept cartoons to diagnose and remediate misconceptions related to photosynthesis among primary school students. Overcoming Students’ Misconceptions in Science içinde (ss. 9–27). Singapore: Springer Singapore. doi:10.1007/978-981-10-3437-4_2
• Yurttadur, Ş., ve Pehlivan, M. (2020). Fen bilimleri dersinde karikatür kullanımının öğrencilerin erişilerine etkisi. Bilim, Teknoloji, Mühendislik, Matematik ve Sanat (J-STEAM) Eğitim Dergisi, 3(1), 21-32.