“Turkish Slavery” Stigma in Bulgarian Orientalism

Yıl 2024, Cilt: 16 Sayı: 1, 180 - 204, 23.02.2024

Vildane Özkan

https://doi.org/10.53376/ap.2024.07

Öz

In the dominant Bulgarian culture, the past tense plays a much more active role than the present and future tenses. The period of domination established by the Ottoman State over the Bulgarians between 1393 and 1878, after conquering the Second Bulgarian Empire, is stigmatized as the period of “Turkish slavery” in the dominant Bulgarian culture. This stigma was built in the 19th century and continues to this day. The stigma of “Turkish slavery” on the past in Bulgarian culture, today, encompasses many institutional and daily areas such as politics, diplomacy, formal and informal education, law, religion, ceremonies and holidays, folklore, film, art, literature, history, traditional media and social media, protest squares etc. However, this stigma is based on an unclear historical narrative and is shaped within an orientalist framework. On the other hand, there are also partial criticisms made by Bulgarians about the stigma in question today. The article consists of a sociological analysis of how and in which social-cultural conditions the “Turkish slavery” stigma of the period of Ottoman rule over Bulgarians was constructed, and how and in which areas it is reproduced today. The subject was researched largely on data obtained from original Bulgarian sources. In the theoretical dimension of the analysis, Said’s orientalism, Goffman’s stigma, Bourdieu’s field, Foucault’s problematization and Parsons’ function concepts are used. The number of studies on Bulgarian culture in Turkish sociological literature is almost non-existent. For this reason, the article also aims to contribute to Turkish sociological literature.

Anahtar Kelimeler

Bulgarians, Bulgarian Culture, Bulgarian Orientalism, Bulgarian “Turkish Slavery” Stigma, Ottoman State Rule on Bulgarians

Bulgar Oryantalizminde “Türk Köleliği” Damgası

Öz

Başat Bulgar kültüründe geçmiş zaman dilimi, bugün ve gelecek zaman dilimlerinden çok daha etkin rol oynar. Osmanlı Devleti’nin, İkinci Bulgar İmparatorluğu’nu fethederek Bulgarlar üzerinde 1393-1878 yılları arasında kurduğu egemenlik dönemi, başat Bulgar kültüründe “Türk köleliği” dönemi olarak damgalanır. Bu damga, 19. yüzyılda inşa edilerek günümüze kadar sürdürülür. Bulgar kültüründe geçmişe yönelik “Türk köleliği” damgası; günümüzde politika, diplomasi, resmi ve resmi olmayan eğitim, hukuk, din, tören ve bayramlar, folklor, film, sanat, edebiyat, tarih, geleneksel medya, sosyal medya, protesto meydanları vs. gibi birçok kurumsal ve gündelik alanı kuşatmış durumdadır. Ancak bu damga, belirsiz bir tarihsel anlatıya dayandırılır ve oryantalist bir çerçevede biçimlenir. Diğer yandan, günümüzde söz konusu damgayla ilgili Bulgarlar tarafından yöneltilen kısmi eleştiriler de mevcuttur. Makale, Bulgarlar üzerindeki Osmanlı Devleti egemenliği dönemine ilişkin “Türk köleliği” damgasının hangi toplumsal-kültürel koşullarda nasıl inşa edildiği ve günümüzde hangi alanlarda nasıl yeniden üretildiğiyle ilgili sosyolojik bir çözümlemeden oluşur. Konu, büyük ölçüde özgün Bulgarca kaynaklardan elde edilen veriler üzerinden araştırıldı. Çözümlemenin kuramsal boyutunda, Said’in oryantalizm, Goffman’ın damga, Bourdieu’nun alan, Foucault’nun sorunsallaştırma ve Parsons’ın işlev kavramlarından yararlanılmaktadır. Türkçe sosyolojik yazında Bulgar kültürüyle ilgili araştırmaların sayısı yok denecek kadar azdır. Bu nedenle makale, Türkçe sosyolojik yazına bir katkı sağlamayı da amaçlar.

Anahtar Kelimeler

Bulgarlar, Bulgar Kültürü, Bulgar Oryantalizmi, Bulgar “Türk Köleliği” Damgası, Bulgarlar Üzerinde Osmanlı Devleti Egemenliği

Kaynakça

• Bakalov, İvan (2015), “Ще Трябва Да Цензурират И Ботев, Левски, Вазов За Думата Робство…”, https://e-vestnik.bg/22852/shte-tryabva-da-redaktirate-i-botev-za-dumata-robstvo/#google_vignette (15.07.2023).
• Bales, Kevin (1999), Disposable People: New Slavery In The Global Economy (Berkeley, Los Angeles and London: University of California Press).
• Belnikova, Kosara (2017), “Карикатуристът Чавдар Николов: Живеем Не Като В Комунизъм, А Като В Турско Робство”, https://faktor.bg/bg/articles/mneniya/intervyu/-karikaturistat-chavdar-nikolov-zhiveem-ne-kato-v-komunizam-a-kato-v-tursko-robstvo-93500 (15.09.2023).
• Boneva, Vera (2021), “‘Цариградски Вестник’ (1848-1862) И Българските Подстъпи Към Модерната Епоха”, https://www.academia.edu/44942527/_Цариградски_вестник_1848_1862_и_българските_подстъпи_към_Модерната_епоха (10.09.2023).
• Bourdieu, Pierre (1986), “The Forms Of Capital”, Richardson, J. (Der.), Handbook Of Theory And Research For The Sociology Of Education (Greenwood Publishing Group): 241-258.
• Çakır, İbrahim Etem (2016), “Osmanlı Toplumunda Köle ve Cariyeler, Sofya 1550-1684”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 36: 201-216, https://doi.org/10.21563/sutad.187077 (11.12.2023).
• Dimitrov, Bojidar (2005), 12 Мита В Българската История (Фондация КОМ).
• Dimitrova, Malina (2020), “Как ‘Под игото’ Се Появи На Бял Свят – Любопитни И Неизвестни факти”, https://web.archive.org/web/20200511173726/https://bulgarianhistory.org/pod-igoto-liubopitni-neizvestni-fakti/ (16.09.2023).
• Dinç, Vildane (2018a), “Bulgaristan’da Rekabet Eden Tarihyazımlarının Mekânsal Görünümleri”, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5 (16): 115-136, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/536381 (15.07.2023).
• Dinç, Vildane (2018b), “Bir Savaşın Bellek Alanlarında Yeniden Üretiminin İşlevleri: 1877-78 Türk-Rus Savaşı (93 Harbi) Örneği”, Murat, Taner (Der.), The 1st Annual Kurultai of the Endangered Cultural Heritage – Conference Proceedings (Anticus Press): 165-180, https://www.academia.edu/37090468/The_1st_Annual_Kurultai_of_the_Endangered_Cultural_Heritage_AKECH_2018 (15.07.2023).
• Enev, Deyan (2023), “За Вазов”, https://kultura.bg/web/за-вазов/ (29.11.2023).
• Ersoy Hacisalihoglu, Neriman (2020), “Sultan Mehmed Reşad Döneminde İstanbul’daki Bulgar Cemaati: Nüfus, Yerleşim ve Ekonomi”, Tarih Dergisi - Turkish Journal of History, 71: 407-428.
• Foucault, Michel (1995), Discipline & Punish: The Birth of The Prison (Vintage Books) (Çev. Alan Sheridan).
• Geşakova, Mila (2014), “Божидар Димитров: Турското Иго Стопи Българите До 2,5 Млн.”, https://www.24chasa.bg/mneniya/article/3497131 (20.10.2023).
• Goffman, Erving (2021), Damga: Örselenmiş Kimliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar (Ankara: Heretik Yayıncılık) (Çev. Şerife Geniş, Levent Ünsaldı, Suphi Nejat Ağırnaslı).
• İreçek, Konstantin (2015), История на Българите (Изток-Запад).
• Kenanoğlu, Macit (2004), Osmanlı Millet Sistemi: Mit ve Gerçek (İstanbul: Klasik Yayınları).
• Kohn, Hans (2007), Panslavizm ve Rus Milliyetçiliği (İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık) (Çev. Agah Oktay Güner).
• Macarov, Mihail (2004), Спомени (Дамян Яков).
• Mevsim, Hüseyin (2022), “Kalemi Kiliç Eylemek: Bulgar Milli Kurtuluş Hareketinin İdeoloğu Georgi Rakovski (1821-1867)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi/Journal of Atatürk Yolu, 70: 323-338.
• Mindova, Ventsislava (2020), “Социокултурни Модели, Формиращи Българската Национална Идентичност: Български Литературно Исторически Митове”, Христов, Чавдар ve Милена Цветкова (Der.), Управление На Масовите Възприятия (Факултет по журналистика и масова комуникация Софийски университет „Св. Климент Охридски“): 139-173.
• Natsionalistiçeski Blog (2020), “Героите на Шипка / Герои Шипки (1955 г.)”, https://www.facebook.com/watch/?v=2538657986452764 (20.10.2023).
• Novinite (2009), “Patriotic Readers Select Vazov’s ‘Under the Yoke’ As Bulgaria’s Favorite Novel”, https://www.novinite.com/articles/102154/Patriotic+Readers+Select+Vazov%27s+%22Under+the+Yoke%22+as+Bulgaria%27s+Favorite+Novel (14.09.2023).
• Özdağ, Abdullah (2018), “Afrika’da Esir Ticaretinin Yasaklanması: Brüksel Konferansı (1890)”, ANKASAM Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 2 (1): 244-302.
• Pars, Melahat (2006), “Viktor Grigoroviç’in İstanbul Ve Balkan Yarımadasını Kapsayan Gezisi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 46 (2): 153-161.
• Parsons, Talcott (1991), The Social System (Routledge).
• Said, Edward (2003), Orientalism: Western Conceptions of the Orient (Penguin Classics) (Yeniden baskı).
• Stançeva, Rumyana (y.k.), “Играта на конструиране на образи и ‘Балканският ориентализъм’”, https://www.bulgc18.com/occidentalism/RStanch.htm#_ednref2 (14.11.2023).
• Şterionov, Şteliyan (2018), “Osmanlı İmparatorluğunda Bulgarlar Nasıl Yaşıyorlardı?” (Çev. Vildane Dinç), KÜLLİYAT Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 5: 10-11.
• TDK (y.k.), “Köle”, https://sozluk.gov.tr/ (14.09.2023).
• TDV İslam Ansiklopedisi (2013), “Zimmet”, https://islamansiklopedisi.org.tr/zimmet (14.09.2023).
• Todorova, Olga (2008), “Робската Институция В България През Периода На Нейния Залез”, Историческо Бъдеще, 1-2: 85-141, http://www.clio.ihist.bas.bg/texts/ottomans/todorova.html (14.09.2023).
• Todorova, Olga (2021), Домашното Робство И Робовладение В Османска Румелия, Св. Иванова ve Ст. Първева (Der.), (ИК „Гутенберг“), https://kultura.bg/web/домашното-робство-и-робовладение-в-ос/ (14.09.2023).
• Tonra, Justin (2019), Distant Reading Recommends: Under The Yoke By Ivan Vazov, https://www.distant-reading.net/distant-reading-recommends-under-the-yoke-by-ivan-vazov/ (14.09.2023).
• Vazov, İvan (2019), Под Игото (София: Хермес).
• Vladimirov, İvo (y.k.), “Чипровското Въстание – Неуспешният Бунт На Българските Католици”, https://bulgarianhistory.org/chiprovskoto-vustanie/ (15.01.2024).