Çocuklarda Boşanmaya Uyum: Bir Derleme Çalışması

Yıl 2023, , 97 - 120, 19.12.2023

Bircan Altunkeser , Nurseven Kılıç

https://doi.org/10.58434/apdad.1315405

Öz

Son yıllarda, boşanma konusunda yapılan çalışmalarda, süregelen eğilimlere ve yeni bakış açılarına karşılaştırmalı bir biçimde yer verilmektedir. Bu çalışmada, çocukların boşanmaya uyumu ele alınmıştır. Bu bağlamda, bu araştırmanın amacı, ebeveynlerin boşanması ile çocukların kısa ve uzun vadeli uyumu arasındaki ilişkilere dair alan yazını gözden geçirmek ve derlemesini sunmaktır. Bu amaç doğrultusunda; öncelikle boşanmanın nedenleri ve boşanma oranları açıklanmış; ardından çoklu geçiş perspektifiyle çocukların boşanma öncesi, sırası ve sonrasında deneyimledikleri aile yapısındaki geçişlere değinilmiş; daha sonra, boşanma sonrası çocukların yaşadıkları uyum sorunları ve uyum sorunlarına neden olan faktörler, ebeveyn – çocuk ilişkileri ve boşanma süreçleri ile koruyucu bir faktör olarak “iyi boşanma” alt başlıkları aracılığıyla hem yurt içi hem de yurt dışında yapılan çalışmaların bulguları rapor edilmiştir. Bunları takiben, araştırmanın sonuçlarına yer verilmiş, bu sonuçlar ışığında hazırlanabilecek programlara ve politikalara ilişkin öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Boşanma, uyum, çocuklar, derleme.

Destekleyen Kurum

Yoktur

Proje Numarası

Yoktur

Kaynakça

• Ahrons, C. (1994). The good divorce: Keeping your family together when your marriage comes apart. New York: HarperCollins.
• Ahrons, C. R. (2007). Family ties after divorce: Long-term implications for children. Family process, 46(1), 53-65. doi:10.1111/j.1545-5300.2006.00191.x
• Akyol, S. U. (2013). Boşanmış ve boşanmamış aileye sahip ergenlerin yalnızlık, yaşam doyumu, sosyal destek ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Altunkeser, B. (2022). Fisher’ın boşanma sonrası yaşama uyum programının etkililiğinin incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Amato, P. R. (1986). Marital conflict, the parent-child relationship and child self-esteem. Family Relations, 35(3), 403–410. doi:10.2307/584368
• Amato (1987). Family processes in one-parent, stepparent, and intact families: The child's point of view. Journal of Marriage and Family, 49(2), 327–337. doi:10.2307/352303
• Amato, P. R. (1993). Children's adjustment to divorce: Theories, hypotheses, and empirical support. Journal of Marriage and Family, 55(1), 23–38. doi:10.2307/352954
• Amato, P. R. (1999). Children of divorced parents as young adults. In E. M. Hetherington (Ed.), Coping with divorce, single parenting, and remarriage: A risk and resiliency perspective (pp. 147–163). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Amato, P. R. (2000). The consequences of divorce for adults and children. Journal of Marriage and Family, 62(4), 1269–1287. doi:10.1111/j.1741-3737.2000.01269.x
• Amato, P. R. (2001). Children of divorce in the 1990s: An update of the Amato and Keith (1991) meta-analysis. Journal of Family Psychology, 15(3), 355–370. doi:10.1037/0893-3200.15.3.355
• Amato, P. R. (2010). Research on divorce: Continuing trends and new developments. Journal of Marriage and Family, 72(3), 650-666. doi:10.1111/j.1741-3737.2010.00723.x
• Amato, P. R., Kane, J. B., & James, S. (2011). Reconsidering the “good divorce.” Family Relations, 60(5), 511–524. doi:10.1111/j.1741-3729.2011.00666
• Amato, P. R., & Keith, B. (1991). Parental divorce and the well-being of children: A meta-analysis.
• Aseltine, R. H. (1996). Pathways linking parental divorce with adolescent depression. Journal of Health and Social Behavior, 37(2), 133–148. doi:10.2307/2137269
• Attar-Schwartz, S., Tan, J. P., Buchanan, A., Flouri, E., & Griggs, J. (2009). Grandparenting and adolescent adjustment in two-parent biological, lone-parent, and step-families. Journal of Family Psychology, 23(1), 67–75. doi:10.1037/a0014383
• Aydın, O. (2009). Boşanma sürecinde velayet ile ilgili anlaşmazlık yaşayan ebeveynlerin çocuklarına ilişkin düşünceleri ve çocukların boşanmaya uyum düzeylerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Bolgar, R., Zweig-Frank, H., & Paris, J. (1995). Childhood antecedents of interpersonal problems in young adult children of divorce. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 34(2), 143–150. doi:10.1097/00004583-199502000-00009
• Brennan, K. A., & Shaver, P. R. (1998). Attachment styles and personality disorders: Their connections to each other and to parental divorce, parental death, and perceptions of parental caregiving. Journal of Personality, 66(5), 835-878.
• Bryner, C. L. (2001). Children of divorce. Journal of the American Board of Family Practice, 14(3), 201-210. Buchanan, C. M., Maccoby, E. E., & Dornbusch, S. M. (1996). Adolescents after divorce. Harvard University Press.
• Cavanagh, S. E. (2008). Family structure history and adolescent adjustment. Journal of Family Issues, 29(7), 944-980. doi: 10.1177/0192513X07311232
• Cherlin, A.J., Furstenberg, F.F., Chase-Lansdale, P.L., Kiernan, K.E., Robins, P.K., Morrison, D.R., & Teitler, J.O. (1991). Longitudinal studies of the effects of divorce on children in Great Britain and the United States. Science, 252(5011), 1386–1389. doi:10.1126/science.2047851
• Clarke-Stewart, A., & Brentano, C. (2006). Divorce: Causes and consequences. Yale University Press. Cüceloğlu, D. (1990). İnsan ve davranışı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çelik, O. (2021). Boşanma sonrası uyum programının boşanmış bireyler üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Çelikoğlu, C. (1997). Boşanmanın çocukların benlik saygısına etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• DeMaris, A. (2000). Till discord do us part: The role of physical and verbal conflict in union disruption. Journal of Marriage and Family, 62(3), 683-692. doi:10.1111/j.1741-3737.2000.00683.x
• Demo, D. H., & Acock, A. C. (1988). The impact of divorce on children. Journal of Marriage and Family, 50(3), 619-648. doi:10.2307/352634
• Denney, A. S., & Tewksbury, R. (2013). How to write a literature review. Journal of Criminal Justice Education, 24(2), 218-234. doi:10.1080/10511253.2012.730617
• Doğan, T. & Şahin, R. (2018). Ailede boşanma: Çocuk ve ergenlerin boşanma sonrası yaşama uyumu. Ö. Erdur-Baker ve T. Doğan, (Eds). Kriz danışmanlığı (267-304) (2. Baskı). Ankara: Anı.
• Downey, D. B. (1994). The school performance of children from single-mother and single-father families. Journal of Family Issues, 15(1), 129–147. doi:10.1177/019251394015001006
• Downey, D. B., Ainsworth-Darnell, J. W., & Dufur, M. J. (1998). Sex of parent and children's well-being in single-parent households. Journal of Marriage and Family, 60(4), 878–893. doi:10.2307/353631
• Downey, D. B., & Powell, B. (1993). Do children in single-parent households fare better living with same-sex parents? Journal of Marriage and Family, 55(1), 55–71. doi:10.2307/352959
• Emery, R. E. (1994). Renegotiating family relationships: Divorce, child custody, and mediation. Guilford Press.
• Emery, R. E. (2013). Cultural sociology of divorce: An encyclopedia. Thousand Oaks: Sage Reference. doi:10.4135/9781452274447.
• Fergusson, D. M., Horwood, L. J., & Lynskey, M. (1994). The childhoods of multiple problem adolescents: A 15-year longitudinal study. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 35(6), 1123–1140. doi:10.1111/j.1469-7610.1994.tb01813.x
• Fernández-Ríos, L., & Buela-Casal, G. (2009). Standards for the preparation and writing of psychology review articles. International Journal of Clinical and Health Psychology, 9(2), 329–344.
• Fisher, B. F. (1994). Rebuilding: When your relationship ends, facilitator manual. Newharbinger Publications: Oakland.
• Fladmo, B. & Hertlein, K. M. (2017). The effect of negative and positive childhood divorce experiences on professional performers. Journal of Divorce & Remarriage, 58(8), 584-598. doi:10.1080/10502556.2017.1347860
• Gately, D., & Schwebel, A. I. (1993). Favorable outcomes in children after parental divorce. Journal of divorce & remarriage, 18(3-4), 57-78. doi:10.1300/J087v18n03_04
• Gladding, S. T. (2012). Aile terapisi tarihi kuram ve uygulamaları. (İ. Keklik ve İ. Yıldırım, Çev. Ed.) Ankara: Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği.
• Güzel, N. C. (2020). Sistemik aile yaklaşımı temelli grup psikoeğitim programının boşanmış bireylerin boşanmaya uyum düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Hans, J. D., & Fine, M. A. (2001). Children of divorce. Journal of Divorce & Remarriage, 36(1–2), 1–26. doi:10.1300/j087v36n01_01
• Hess, R. D., & Camara, K. A. (1979). Post-divorce family relationships as mediating factors in the consequences of divorce for children. Journal of Social Issues, 35(4), 79–96. doi:10.1111/j.1540-4560.1979.tb00814.x
• Kalmijn, M. & Monden, C.W.S. (2006). Are the negative effects of divorce on well-being dependent on marital quality. Journal of Marriage and Family, 68, 1197-1213.
• Kelly, J. B. (2000). Children's adjustment in conflicted marriage and divorce: A decade review of research. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 39(8), 963-973. doi:10.1097/00004583-200008000-00007
• Kırcaoğlu, D. (2012). Çocukla birlikte büyümek: Çocuğunuzla birlikte çıktığınız hayat yolculuğunda başınıza gelebilecekler ve yanıtları. Doğan Kitap.
• Kiye, S., & Nazlı, S. (2022). Çocukların boşanmaya uyumu ölçeği-aile formu'nun geliştirilmesi. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 119-133. doi:10.18026/cbayarsos.1054227
• Kruk, E. (2005). Shared parental responsibility. Journal of Divorce & Remarriage, 43(3-4), 119-140. doi:10.1300/J087v43n03_07
• Kurt, T. (2013). Ebeveynleri boşanmış ergenlerin yılmazlık, benlik saygısı, başa çıkma ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkinin incelenmesi: Yılmazlığın aracı rolü. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Lansford, J. E. (2009). Parental divorce and children’s adjustment. Perspectives on Psychological Science, 4(2), 140–152. doi:10.1111/j.1745-6924.2009.01114.x
• Lowenstein, L. F. (2005). Causes and associated features of divorce as seen by recent research. Journal of Divorce & Remarriage, 42(3-4), 153-171. doi:10.1300/J087v42n03_09
• Martinez, C. R., Jr., & Forgatch, M. S. (2002). Adjusting to change: Linking family structure transitions with parenting and boys' adjustment. Journal of Family Psychology, 16(2), 107–117. doi:10.1037/0893-3200.16.2.107
• McLanahan, S., & Sandefur, G. (1994). Growing up with a single parent: What hurts, what helps. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Mortelmans, D. (2020). Economic consequences of divorce: A review. (M. Kreyenfeld & H. Trappe, Eds.) Parental life courses after separation and divorce in Europe içinde (s. 23-41). Springer Open.
• Meriç, B. (2007). Boşanmış ailelerdeki ergenlerin uyum düzeylerini ve sosyal becerilerini geliştirmeye yönelik bir grup rehberliği çalışmasının sınanması. Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Nazlı, S., Halisdemir, D., Gülleroğlu, H. D., & Kiye, S. (2021). Çocukların boşanmaya uyumu ölçeği-okul formu’nun geliştirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 50(232), 247-265. doi:10.37669milliegitim.746784
• Öztürk-Serter, G. (2018). Yapılandırılmış oyun terapisine dayalı geliştirilen psiko-eğitim programının boşanmış aile çocuklarının depresyon ve uyum düzeyleri üzerine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Previti, D., & Amato, P. R. (2004). Is infidelity a cause or a consequence of poor marital quality?. Journal of Social and Personal Relationships, 21(2), 217-230. doi:10.1177/0265407504041384
• Roleff, T. L., & Williams, M. E. (1997). Marriage and divorce. San Diego, CA: Greenhaven Press. Ross, C. E. (1995). Reconceptualizing marital status as a continuum of social attachment. Journal of Marriage and Family, 57(1), 129. doi:10.2307/353822
• Steinberg, L. (2007). Risk taking in adolescence. Current Directions in Psychological Science, 16(2), 55–59. doi:10.1111/j.1467-8721.2007.00475.x
• Stewart, M., Brown, J. B., Donner, A., McWhinney, I. R., Oates, J., Weston, W. W., & Jordan, J. (2000). The impact of patient-centered care on outcomes. Journal of Family Practice, 49(9), 796–804.
• Størksen, I., Røysamb, E., Holmen, T. L., & Tambs, K. (2006). Adolescent adjustment and well-being: Effects of parental divorce and distress. Scandinavian Journal of Psychology, 47(1), 75–84. doi:10.1111/j.1467-9450.2006.00494.x
• Şahin, R. (2019). Ebeveynleri boşanmış ergenlerin boşanma sonrası yaşama uyumu. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Şentürk-Aydın, R. (2013). Yaşam becerileri psikoeğitim programının boşanmış aile çocuklarının uyum düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Şentürk, Ü. (2012). Parçalanmış aile çocuklarının eğitimdeki başarı/başarısızlık durumu (Malatya örneği 2006). Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 7(29), 105-126.
• Türkiye Aile Yapısı Araştırması (TAYA) (2016). Türkiye aile yapısı araştırması, 2016. https://www.aile.gov.tr/athgm/yayin-kaynak/arastirmalar/ adresinden erişildi.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2023). Evlenme ve boşanma istatistikleri, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve-Bo%C5%9Fanma-%C4%B0sta tistikleri-2022-49437&dil=1 adresinden erişildi.
• Utkan, H. B. (2022). Şema terapiye dayalı bireysel psikolojik danışmanın anne babası boşanmış ön ergenlerin problem davranışları ile duygusal ve psikolojik iyi oluşlarına etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Wallerstein, J. S. (1991). The long-term effects of divorce on children: A review. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 30(3), 349-360. doi:10.1097/00004583-199105000-00001
• Wallerstein, J. S., & Lewis, J. M. (2004). The unexpected legacy of divorce: Report of a 25-year study. Psychoanalytic Psychology, 21(3), 353–370. doi:10.1037/0736-9735.21.3.353
• Walzcak, Y., & Burns, S. (2004). Boşanma ve çocuk üzerine etkileri. Özgür Yayınları.
• Wang, H., & Amato, P. R. (2000). Predictors of divorce adjustment: Stressors, resources, and definitions. Journal of Marriage and Family, 62(3), 655-668. doi:10.1111/j.1741-3737.2000.00655.x
• Whiteside, M. F. (1998). The parental alliance following divorce: An overview. Journal of Marital & Family Therapy, 24(1), 3-24. doi:10.1111/j.1752-0606.1998.tb01060.x
• Wolfinger, N. H. (2000). Beyond the intergenerational transmission of divorce: Do people replicate the patterns of marital instability they grew up with? Journal of Family Issues, 21(8), 1061-1086.
• Yıldız-Öç, Ö., Şişmanlar, Ş. G., Ağaoğlu, B., Tural, Ü., Öner, E., & Karakaya, I. (2006). Anne-babalarında ruhsal bozukluk olan çocukların ruhsal durumlarının değerlendirilmesi. Klinik Psikiyatri, 9(3), 123–130.
• Yörükoğlu, A. (1998). Çocuk ruh sağlığı. Özgür Yayınları.