Temel Psikolojik İhtiyaçlar, Aile Aidiyeti ve Ebeveyn Algısı Değişkenlerinin Öznel İyi Oluş Üzerindeki Etkisi

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 21 - 51, 31.12.2019

Eda Gök , Ercan Kocayörük

Öz

Araştırmanın amacı psikolojik
ihtiyaçların karşılanması, aile aidiyeti ve ebeveyn algısının öznel iyi oluş
üzerindeki etkisini incelemektir. Araştırmanın örneklemini İstanbul ili Fatih
ilçesinde öğrenim gören lise öğrencileri oluşturmuştur. Verilerin toplanmasında
Anne-Baba Algısı Ölçeği, Temel Psikolojik İhtiyaçlar Ölçeği, Aile Aidiyeti
Ölçeği ve Ergen Öznel İyi Oluş Ölçeği (EPOCH) kullanılmıştır. Veriler
hiyerarşik regresyon analizi tekniği kullanılarak analiz edilmiştir. Elde
edilen bulgulara göre öznel iyi oluşun yordanmasında temel psikolojik
ihtiyaçlar, aile aidiyeti, anne algısı ve baba algısı değişkenlerinin etkili
olduğu görülmüştür. Sonuçlar literature eşliğinde tartışılmış olup bazı
öneriler sunulmuştur

Anahtar Kelimeler

Ebeveyn algısı, psikolojik ihtiyaçlar, aile aidiyeti, öznel iyi oluş

Kaynakça

• Acun, A. (2018). Sporcu ve sedanter üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluş ve temel psikolojik ihtiyaçlarının incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Akdoğan, B. (2017). Lise öğrencilerinin psikolojik dayanıklılık ve çatışma çözme davranışlarının öznel iyi oluşlarını yordaması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Bircan, H. H. (2001). İslam felsefesinde mutluluk. İstanbul: İz Yayınları.
• Buunk, B.P. ve Nauta, A. (2000). Why intraindividual needs are not enough: Human motivation is primarily social. Psychological Inquiry, 11, 279-283.
• Büyüköztürk, Ş. (2013). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Cihangir-Çankaya, Z. (2005). Özerklik desteği, temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma: Öz-belirleme kuramı (Yayınlanmış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Corsano, P., Majorano, M. ve Champretavy, L. (2006). Psychological well-being in adolescence: the contribution of interpersonal relations and experience of being alone. Adolescence, 41 (162), 341.
• Çevik, N. (2010). Lise öğrencilerinin öznel iyi oluşlarını yordayan bazı değişkenler. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (1985). Intrinsic Motivation and Self- Determinationi In Human Behavior. New York: Plenum.
• Deci, E. L., Ryan, R. M. ve Williams, G. C. (1996). Need satisfaction and the self-regulation of learning. Learning and Individual Differences, 8, 165-183.
• Deci, E.L., Vallerand, R.J., Pelletier, L.G. ve Ryan, R.M. (1991). Motivation and education: the self determination perspective. Educational Psychologist, 26 (3-4), 325 346.
• Deci, E. L. ve Vansteenkiste, M. (2004). Self-determination theory and basic need satisfaction: Understanding human development in positive psychology. Ricerche di Psicologia, 1 (27), 23-40.
• Deci, E. ve Ryan, R. (2000). The “what” and “why” of goal pursuits: human needs and the self- determination of behaviour. Psychological Inquiry, 11 (4), 227-269.
• Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (2000a). The “what” and “why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11 (4), 227–268.
• Demirci, İ. ve Ekşi, F. (2015). Ergenler için beş boyutlu iyi oluş modeli: Epoch ölçeğinin Türkçe formunun geçerliği ve güvenirliği. Gençlik Araştırmaları Dergisi, 3 (3), 9-30.
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95 (3), 542-575.
• Diener, E. (2006). Guidelines For National İndicators Of Subjective Well-Being And İll Being. Applied Research in Quality of Life, 1, 151-157.
• Diener, E. ve Biswas-Diener, R. (2002). Will money ıncrease subjective well-being? A literature review and guide to needed research. Social Indicators Research, 57, 119-169.
• Diener, E., Suh, E. ve Oishi, S. (1997). Recent findings on subjective well-being. Indian Journal of Clinical Psychology, 24, 25-41.
• Eryılmaz, A. (2012). Pozitif Psikoterapi Bağlamında Yaşam Amaçları Belirleme Ölçeğinin Üniversite Öğrencileri Üzerinde Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi. Klinik Psikiyatri, 15, 166-174.
• Farkas, S. M. ve Grolnick, W. S. (2010). Examining the components and concomitants of parental structure in the academic domain. Motivation and Emotion, 34, 266- 279.
• Gallagher, N. E. ve Vella-Brodrick, A. D. (2008). Social support and emotional ıntelligence as predictors of subjective well-being. Personality and Individual Differences, 44, 1551–1561.
• Grolnick, W. S., Deci, E. L. ve Ryan, R. M. (1997). Internalization within the family: The self-determination theory perspective. In J. E. Grusec & L. Kuczynski (Eds.), Parenting and children’s internalization of values: A handbook of contemporary theory (pp. 135-161). New York: Wiley.
• Joronen, K. ve Åstedt‐Kurki, P. (2005). Familial contribution to adolescent subjective well‐being. International Journal of Nursing Practice, 11 (3), 125-133.
• Kern, M. L., Waters, L. E., Adler, A. ve White, M. A. (2015). A multidimensional approach to measuring well-being in students: Application of the PERMA framework. The Journal of Positive Psychology, 10 (3), 262-271.
• Kocayörük, E. (2012). Öz-Belirleme Kuramı Açısından Ergenlerin Anne Baba Algısı İle Duyuşsal İyi Oluşları Arasındaki İlişki. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (37), 24-37.
• Kocayörük, E. (2012). The Adaptatıon Of Perception Of Parent Scale (Pops) Into The Turkish Culture. Educational Research Association The International Journal Of Educational Researchers, 3 (2), 1-9.
• Kocayörük, E., Altıntas, E., ve İçbay, M. A. (2015). The perceived parental support, autonomous-self and well-being of adolescents: A cluster-Analysis Approach. Journal of Child and Family Studies, 24, 1819-1828.
• Köknel, Ö. (2005). Kaygıdan mutluluğa kişilik. (17. Basım) İstanbul: Altın Kitaplar.
• Lynch, J. M. (2004). Variability of self–concept across personal relationships: The role of culture, basic psychological needs and authenticity in China, Russia and United States. Rochester: University of Rochester. (Doktora Tezi). Elde edilme tarihi: 18 Şubat 2017. http://wwwlib.umi.com/dissertations/preview/3122247.
• Mavili, A., Kesen, N. F. ve Daşbaş, S. (2014). Aile aidiyeti ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 33, 29-45.
• Özdemir, Y. (2012). Ergenlerin Öznel İyi Oluşunun Demografik Değişkenler, Ana Baba Kontrolü ve Ana-Baba Kabul İlgisi Açısından İncelenmesi. Eğitim ve Bilim, 37 (165), 21-32.
• Özer G. (2009). Öz-belirleme kuramı çerçevesinde ihtiyaç doyumu, içsel güdülenme ve bağlanma stillerinin üniversite öğrencilerinin öznel iyi oluşlarına etkileri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özkan, İ. (2014). Ergenlerde anne baba tutumu ile öznel iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Patrick, H., Knee, C. R., Canevello, A. ve Lonsbary, C. (2007). The role of need fulfillment in relationship functioning and well-being: A selfdetermination theory perspective. Journal of Personality and Social Psychology, 92, 434-457.
• Ryan, R. M. ve Deci, E. L. (2008). Self-determination theory and the role of basic psychological needs in personality and the organization of behavior. In O. P. John, R. W. Robbins, and L. A. Pervin (Eds.), Handbook of personality: Theory and research, 654–678. New York: The Guilford Press.
• Ryan, R. M., Deci, E. L., Grolnick, W. S. ve La Guardia, J. G. (2006). The significance of autonomy and autonomy support in psychological development and psychopathology. In D. Cicchetti & D. Cohen (Eds.), Developmental psychopathology: Vol. 1: Theory and methods (2nd ed., pp. 795-849). New York: Wiley.
• Sapmaz, F., Doğan, T., Sapmaz, S., Temizel, S. ve Tel, F.D. (2012). Examining predictive role of psychological need satisfaction on happiness in terms of self-determination theory. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 55, 861-868.
• Sheldon, K. ve Niemiec, C. (2006). It's not just the amount that counts: Balanced need satisfaction also affects well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 91, 331-341.
• Şahin, E. S. (2007). Psikolojik ihtiyaçları farklı lise öğrencilerinin saldırganlık düzeyleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şahin, E. S. ve Owen-Korkut, F. (2009). Psikolojik ihtiyaçları farklı lise öğrencilerinin saldırganlık düzeyleri. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4 (32), 64-74.
• Türkdoğan, T. (2010). Üniversite öğrencilerinde temel ihtiyaçların karşılanma düzeyinin öznel iyi oluş düzeyini yordamadaki rolü (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Yazgan İnanç Y. ve Yerlikaya, E. (2013). Kişilik kuramları. Ankara: Pegem Akademi.