Ebeveynlere Yönelik Pozitif Psikoterapinin Denge Modeline Dayalı Çevrimiçi Öz-Şefkat Uygulaması: Bir Pilot Çalışma

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: Aile Yılı Özel Sayısı: Aileyi Güçlendirme ve Koruma, 60 - 92, 10.09.2025

Tuğba Demirbağ , Songül Çalışkan , Tuğba Sarı

https://doi.org/10.58434/apdad.1762020

Öz

Çalışmada Denge Modeli Temelli Öz-Şefkat Programı’nın ebeveynlerin mental iyi oluş ve anne-baba stresi üzerindeki etkisi incelenmiştir. Program her bir oturum 80 dakika olmak üzere dört hafta boyunca çevrimiçi olarak uygulanmıştır. Deney ve kontrol gruplarının her birisi 22 ebeveynden oluşmaktadır. Çalışmada karma yöntem araştırma desenlerinden yakınsayan desen kullanılmıştır. Nicel verilerde gruplar arası karşılaştırmalar parametrik olmayan istatiksel yöntemlerden Mann Whitney U Testi, grup içi karşılaştırmalar ise Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi ile analiz edilmiştir. Nitel veriler ise içerik analizi ile çözümlenmiştir. Nicel veriler program sonrasında deney grubundaki ebeveynlerin mental iyi oluş düzeylerinin arttığını ve anne-baba stresinin azaldığını göstermiştir. Gruplar arası son test puan karşılaştırmalarında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Nitel veriler ise nicel verileri desteklemiş ve “Bilinçli farkındalık”, “Öz-Şefkat” ve “Yaşamda Denge” olmak üzere üç tema saptanmıştır. Deney grubundaki mental iyi oluş artışı, stres azalması ve nitel temalar, bu pilot çalışmanın ebeveynler için umut verici bir müdahale potansiyeli sunduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Pozitif Psikoterapi denge modeli , öz-şefkat , mental iyi oluş , anne-baba stresi , karma yöntem

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2024). Ailenin korunması ve güçlendirilmesi vizyon belgesi ve eylem planı. (https://ulusaleylem.aile.gov.tr/media/m1garif1/ailenin-korunmasi-ve-gu-c-lendirilmesi-vizyon-belgesi-ve-eylem-plani.pdf) adresinden edinilmiştir.
• American Counseling Association. (2014). 2014 ACA code of ethics.https://www.counseling.org/docs/default-source/default-document-library/ethics/2014-aca-code-of-ethics.pdf adresinden erişilmiştir.
• Apaydın, S. (2022). The effect of positive discipline parenting program on parental disciplinary practices, parenting stress and parenting self-efficacy (Doctoral dissertation). Middle East Technical University, Ankara.
• Arıcı Özcan, N., & Arslan, R. (2018). Ergen annelerine Uygulanan Ebeveyn Stresini Yönetme Programı’nın Etkililiği. Sakarya University Journal of Education, 8(2), 40-59. https://doi.org/10.19126/suje.349339
• Atasayar, M., İlyas, A., Girgin, N., Uygun, H. M., & Çevik, İ. (2023). Yapılandırılmış aile eğitim programının covid-19 sürecinde ebeveynlerin stres ve yetkinlik düzeylerine etkisi. Muş Alparslan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 150-170.
• Bağatarhan, T., & Nazlı, S., (2014). Ebeveyn eğitim programının annelerin ebeveynlik özyeterliklerine etkisi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 14 (31), 67-90.
• Brink, E. V. D., Koster, F., & Atalay, Z. (2021). Şefkat korkaklara göre değil. (Çev. Z. Atalay). İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• Büyüköztürk, Ş. (2015). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, O. E., Karadeniz, S., & Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Carroll, P. (2021). Effectiveness of positive discipline parenting program on parenting style, and child adaptive behavior. Child Psychiatry & Human Development, 52(3), 1-10. https://doi.org/10.1007/s10578-021-01201-x
• Creswell, W. J. (2022). A concise ıntroduction to mixed methods research. SAGE.
• Deater-Deckard, K. (1998). Parenting stress and child adjustment: Some old hypotheses and new questions. Clinical Psychology: Science and Practice, 5(3), 314–332. https://doi.org/10.1111/j.1468-2850.1998.tb00152.x
• Deater-Deckard, K. (2008). Parenting stress. Yale University Press.
• Demirtaş, A. S., & Baytemir, K. (2019). Warwıck-Edinburg Mental İyi Oluş Ölçeği Kısa Formu’nun Türkçe’ ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(70), 689-701. https://doi.org/10.17755/esosder.432708
• Erdem, A. Buyruk Genç, A., & Demirci, İ. (2020). Çevrimiçi psikolojik danışmada etik konular. Ş. G. Zeren (Ed.), Psikolojik danışmada yeni açılımlar ve çevrimiçi psikolojik danışma (pp.210-265). Pegem Akademi.
• Eryılmaz, A. (2015). Pozitif grup psikoterapisinin etkililiğinin incelenmesi: Bir ön çalışma. Kesit Akademi Dergisi, 2, 13-24.
• Eryılmaz, A. (2017). Pozitif psikoterapiler. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 9(3), 346-362. https://doi.org/10.18863/pgy.288667
• Eryılmaz, A. (2020). Meta teori: Bir gelişim ve psikoterapi kuramı olarak Pozitif Psikoterapi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Fang, Y., Luo, J., Boele, M., Windhorst, D., van Grieken, A., & Raat, H. (2024). Parent, child, and situational factors associated with parenting stress: a systematic review. European Child & Adolescent Psychiatry, 33(6), 1687-1705. https://doi.org/10.1007/s00787-022-02027-1
• Germer, C. K. (2020). Öz şefkatli farkındalık tahrip edici duygularla başa çıkabilmek (Çev. H. Ünlü Haktanır). Diyojen Yayıncılık.
• Gilbert, P. (2009). The compassionate mind: A new approach to life's challenges. Constable.
• Gilbert, P., & Procter, S. (2006). Compassionate mind training for people with high shame and self-criticism: Overview and pilot study of a group therapy approach. Clinical Psychology & Psychotherapy, 13(6), 353–379. https://doi.org/10.1002/cpp.507
• Gilson, K.-M., Davis, E., Corr, L., Stevenson, S., Williams, S., Reddihough, D., Herrman, H., Fisher, J., & Waters, E. (2017). Enhancing support for the mental wellbeing of parents of children with a disability: Developing a resource based on the perspectives of parents and professionals, Journal of Intellectual & Developmental
• Disability, 43(4), 463-472. https://doi.org/10.3109/13668250.2017.1281386
• Gouveia, M. J., Carona, C., Canavarro, M. C., & Moreira, H. (2016). Self-compassion and dispositional mindfulness are associated with parenting styles and parenting stress: The mediating role of mindful parenting. Mindfulness, 7(3), 700–712. https://doi.org/10.1007/s12671-016-0507-y
• Gökkaya, C. S., & Nazlı, S. (2019). Gelişimsel odaklı aile danışmanlığı süreci: Olgu sunumu. Aile Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 2(1), 29-52.
• Kaymak Özmen, S., & Özmen, A. (2012). Anne Baba Stres Ölçeği’nin geliştirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 42(196), 20-35.
• Kil, H., Antonacci, R., Shukla, S., & De Luca, A. (2021). Mindfulness and parenting: A meta-analysis and an exploratory meta-mediation. Mindfulness, 12(11), 2593–2612. https://doi.org/10.1007/s12671-021-01720-7
• Kirby, J. N., Hoang, A., & Ramos, N. (2023). A brief compassion focused therapy intervention can help self‐critical parents and their children: A randomised controlled trial. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 96(3), 608-626. https://doi.org/10.1111/papt.12459
• Lathren, C. R., Rao, S. S., Park, J., & Bluth, K. (2021). Self-compassion and current close interpersonal relationships: A scoping literature review. Mindfulness, 12(5), 1078-1093. https://psycnet.apa.org/doi/10.1007/s12671-020-01566-5
• Liang, K., Lai Lam, K. K., Huang, L., Lin, X., Wang, Z., Liu, H., & Chi, P. (2025). Selfcompassion, mental health, and parenting: Comparing parents of autistic and non-autistic children. Autism, 29(1), 53-63. https://doi.org/10.1177/13623613241286683
• Lindsay, G., Strand, S., & Davis, H. (2011). A comparison of the effectiveness of three parenting programmes in improving parenting skills, parent mental-well being and children’s behaviour when implemented on a large scale in community settings in 18 English local authorities: the parenting early intervention pathfinder (PEIP). BMC Public Health, 11, 962. http://dx.doi.org/10.1186/1471-2458-11-962
• Miles, M, B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage Publications.
• Mileva, N. & Simeonova, Z. (2024). Positive Psychotherapy for bereaved parents or parents. ‘On the way to “being parents of angels”’. The Global Psychotherapist, 4(2), 174-181. http://doi.org/10.52982/lkj246
• Moreira, H., Gouveia, M. J., Carona, C., Silva, N., & Canavarro, M. C. (2015). Maternal attachment and children’s quality of life: The mediating role of self-compassion and parenting stress. Journal of Child and Family Studies, 24(8), 2332–2344. https://doi.org/10.1007/s10826-014-0036-z
• Nazlı, S. (2020). Evlilik ve aile psikolojik danışmanlığı. Anı Yayıncılık.
• Nazlı, S. (2024a). Kapsamlı gelişimsel rehberlik programı. Anı Yayıncılık.
• Nazlı, S. (2024b). Aile danışmanlığı. Anı Yayıncılık.
• Neff, K. D. (2023). Self-compassion: Theory, method, research, and intervention. Annual Review of Psychology, 74(1), 193-218. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-032420-031047
• Neff, K. D., & Dahm, K. A. (2015). Self-compassion: What it is, what it does, and how it relates to mindfulness. In B. D. Ostafin, M. D. Robinson, & B. P. Meier (Eds.), Handbook of mindfulness and self-regulation (pp. 121–137). Springer Science + Business Media, Germany.
• Neff, K., & Germer, C. (2018). The mindful self-compassion workbook: A proven way to accept yourself, build inner strength, and thrive. Guilford Publications.
• Onwuegbuzie, A. J., & Collins, K. M. (2007). A typology of mixed methods sampling designs in social science research. The Qualitative Report, 12(2), 281-316. https://doi.org/10.46743/2160-3715/2007.1638
• Pallant J. (2011). SPSS survival manual: A step-by-step guide to data analysis using SPSS (6th ed.) (pp. 183–204). Allen & Unwin.
• Peer, J. W., & Hillman, S. B. (2014). Stress and resilience for parents of children with intellectual and developmental disabilities: A review of key factors and recommendations for practitioners. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities, 11(2), 92–98. https://doi.org/10.1111/jppi.12072
• Peseschkian, N. (1986). Psychotherapy of everyday life: Training in partnership and self help: With 250 case histories. Springer-Verlag.
• Peseschkian, N. (1987). Approaching Positive Psychotherapy. In Positive Psychotherapy. Springer-Berlin. https://doi.org/10.1007/978-3-642-70715-5_2
• Peseschkian, N. (2002). Positive psychotherapy of everyday life: A selfhelp guide for individuals, couples and families with 250 case stories. Author House.
• Peseschkian, N. (2008). If you want something you never had, than do something you never did. Herder, Verlag.
• Peseschkian, N. (2016). Oriental stories as techniques in positive psychotherapy. Author House.
• Peseschkian, H., & Remmers, A. (2020a). Positive Psychotherapy: An Introduction. In Messias, E., Peseschkian, H., & Cagande, C. (Eds.), Positive Psychiatry, Psychotherapy and Psychology. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-33264-8_2
• Peseschkian, H., & Remmers, A. (2020b). Life balance with positive psychotherapy. In Messias, E., Peseschkian, H., & Cagande, C. (Eds.), Positive Psychiatry, Psychotherapy and Psychology. Springer, Cham. http://dx.doi.org/10.1007/978-3-030-33264-8_8
• Potharst, E.S., Boekhorst, M.G.B.M., Cuijlits, I., Van Broekhoven, K. E. M., Jacobs, A., Spek, V., Nyklícek, I. ˇ Bögels, S. M., & Pop, V. J. M. (2019). A randomized control trial evaluating an online mindful parenting training for mothers with elevated parental stress. Frontiers in Psychology, 10, 1550. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01550
• Rao, P. A., & Beidel, D. C. (2009). The impact of children with high-functioning autism on parental stress, sibling adjustment, and family functioning. Behavior Modification, 33(4), 437–451. https://doi.org/10.1177/0145445509336427
• Sarı, T. (2015). Pozitif psikoterapi: Gelişimi, temel ilke ve yöntemleri ve Türk kültürüne uygulanabilirliği. The Journal of Happiness & Well Being, 3(2), 182–203.
• Sarı, T., Demirbağ, T., & Çalışkan, S. (2025). Building resilience through a self‑help psychoeducation program based on positive psychotherapy: A pilot study with young adults in Türkiye. Adversity and Resilience Science. https://doi.org/10.1007/s42844-025-00164-5
• Sarı, T., Patır, D., & Bedir, M. (2024). Investigating the effect of a group psychoeducation program on test anxiety: Implementation of the balance model within the context of positive psychotherapy. The Global Psychotherapist, 4 (1), 9-18. http://doi.org/10.52982/lkj212
• Seligman, M. E. (2002). Authentic happiness: Using the new positive psychology’ to realize your potential for lasting fulfillment. Free Press.
• Sun, Y., Wang, M.P., Chan, C.S., Lo, D.L.O., Wan, A.N.T., Lam, T.H., & Sai, Y. H. (2022). Promoting positive parenting and mental wellbeing in Hong Kong Chinese parents: A pilot cluster randomised controlled trial. PLoS ONE 17(7), 1-16. https://doi.org/10.1371/journal.pone.027006
• Stenz, C. F. H., Breitmeyer, A. M., & Jansen, K. L. Parenting stress and self-compassion in parents of children with and without psychological disorders. The Family Journal, 31 (2), 308-313. https://doi.org/10.1177/10664807221123557
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2014). Using multivariate statistics. Pearson Education.
• Tennant, R., Hiller, L., Fishwick, R., Platt, S., Joseph, S., Weich, S., Parkinson, J., Secker, J., & Stewart-Brown, S. (2007). The Warwick-Edinburgh Mental Well-Being Scale (WEMWBS): Development and UK validation. Health and Quality of Life Outcomes, 5(1), 50-63. http://dx.doi.org/10.1186/1477-7525-5-63
• Topçu, E., & Nazlı, S. (2018). Veli oryantasyon programının okul öncesi öğrencilerinin okula uyumuna etkisi. Aile Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 1(1), 1-20.
• Ünsal Özberk, E. B. (2025). Positive psychotherapy-based family education program for parents of children aged 0-6: Development and application. The Global Psychotherapist, 5(2), 19-25 http://doi.org/10.52982/lkj271
• Wolicki, S. B., Bitsko, R. H., Cree, R. A., Danielson, M. L., Ko, J. Y., Warner, L., & Robinson, L. R. (2021). Mental health of parents and primary caregivers by sex and associated child health indicators. Adversity and Resilience Science, 2, 125-139. https://doi.org/10.1007/s42844-021-00037-7
• World Health Organization [WHO], (2022). Mental health. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-strengthening-our-response adresinden edinilmiştir.
• Vaingankar, J. A., Subramaniam, M., Chong, S. A., Abdin, E., Edelen, M. O., Picco, L., …… Sherbourne, C. (2011). The positive mental health instrument: development and validation of a culturally relevant scale in a multi-ethnic Asian population. Health and Quality of Life Outcomes, 9(92), 1-18. https://doi.org/10.1186/1477-7525-9-92
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, M., & Sarı, T., (2022). Exploring the effects of self-compassion development program for adolescents on self-compassion, fear of self-compassion and subjective well-being. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 12 (65), 109-129. https://doi.org/10.17066/tpdrd.1096012
• Zeren, Ş. G., & Bulut, E. (2018). Çevrimiçi psikolojik danışmada etik ve standartlar: Bir model önerisi. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 8(49), 63-80.
• Zhang, N., Sandler, I., Thieleman, K., Wolchik, S., & O'Hara, K. (2023). Self-compassion for caregivers of children in parentally bereaved families: A theoretical model and intervention example. Clinical Child and Family Psychology Review, 26(2), 430–444. https://doi.org/10.1007/s10567-023-00431-w
• Zmuda, A. (2024). Self-compassion as a resource in the parenting role. Fides et Ratio, 58(2), 917. http://dx.doi.org/10.34766/fetr.v58i2.1267