OKUL MÜDÜRLERİNİN KARİZMATİK LİDERLİK ÖZELLİKLERİNİN OKUL GELİŞİMİNE ETKİSİ

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 175 - 194, 25.06.2021

Ayşe Kazan , Mustafa Özgenel

Öz

Bu çalışmada, farklı okul kademelerinde görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul müdürlerinin karizmatik liderlik özelliklerinin okul gelişimine etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışma nicel bir araştırma yönteminde olup, ilişkisel tarama modelinde gerçekleştirilmiş bir araştırmadır. Araştırmanın evrenini 2019-2020 eğitim öğretim yılında İstanbul ili Kartal ilçesinde bulunan ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan 3654 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise basit seçkisiz örnekleme yöntemine göre ulaşılan; ilkokul, ortaokul ve lise kademelerinde görev yapan toplam 447 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak “Karizmatik Liderlik Ölçeği (KLÖ)” ile “Okul Geliştirme Anketi” kullanılmıştır. Veriler t- testi, ANOVA, korelâsyon ve regresyon analizleri yapılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda okul müdürlerinin karizmatik liderlik özellikleri ile okul geliştirme arasında anlamlı bir ilişki olduğu gözlenmiş ve okul müdürlerinin karizmatik liderlik özelliklerinin okul geliştirmenin bir yordayıcısı olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Karizma, Karizmatik Liderlik, Liderlik, Okul Geliştirme

The Effect of Charismatic Leadership Characteristics of School Principals on School Development

Öz

This study aims to determine the effect of charismatic leadership characteristics of school principals on school development according to the perceptions of teachers working in different school levels. The study is in a quantitative research method and it is a research conducted in relational survey model. The universe of the research consists of 3654 teachers working in primary, secondary and high schools in Kartal district of Istanbul province in the 2019-2020 academic year. The sample of the research was obtained according to the simple random sampling method; It consists of a total of 447 teachers working at primary, secondary and high school levels. "Charismatic Leadership Scale (CLS)" and "School Improvement Survey" were used as data collection tools in the study. The data were analyzed by t-test, ANOVA, correlation and regression analysis. As a result of the study, it was observed that there was a significant relationship between the charismatic leadership characteristics of school principals and school development, and it was observed that the charismatic leadership traits of school principals were a predictor of school development.

Anahtar Kelimeler

Leadership, Charismatic Leadership, Leadership, School development

Kaynakça

• Aladağ, C. (2019). Lise müdürlerinin karizmatik liderlik özellikleri ile öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeylerinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Alarçin, S. (2020). Okul müdürlerinin karizmatik liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
• Alkın, M. C. (2006). Liderlik özellik ve davranışlarının belirlenmesi ve konuyla ilgili olarak yapılan bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Arabacı, İ. B. ve Namlı, A. (2016). Okul geliştirme konusunda yöneticilerin yaşadıkları sorunlar. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 9(2), 245-265.
• Arabacı, İ. B., Alanoğlu, M. ve Doğan, B. (2014). Okul müdürlerinin karizmatik liderlik özellikleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki. Turkish Journal of Educational Studies, 1(1), 192-221.
• Ateş, A. ve Ünal, A. (2019). Bir ortaokulda uygulanan okul geliştirme projesini anlamak: bir durum çalışması. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(3), 1033-1061.
• Aygün, B. (2016). karizmatik, hizmetkar ve süper liderlik. http://bilalaygun.blogspot.com/2016/02/karizmatik-hizmetkar-ve-super-liderlik.html adresinden 01.06.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Aykanat, Z. (2010). Karizmatik liderlik ve örgüt kültürü ilişkisi üzerine bir uygulama (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman.
• Aykanat, Z. ve Yıldız, T. (2016). İşletme yazınındaki girişimcilik çalışmalarının gelişiminin bibliyometrik analiz ve bilimsel haritalama yöntemleriyle incelenmesi. Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal, 1, 96-105.
• Baştepe, İ. (2002). Normal ve taşımalı eğitim yapan resmi ilköğretim okul yönetici, öğretmen ve sekizinci sınıf öğrencilerinin okul (örgütsel) etkililik algıları (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Buldu, T. (2016). Karizmatik liderlik ve çalışan performansı ilişkisi: Bir örnek olay araştırması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Okan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, A. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Büyüköztürk, Ş., Öner, U., & Altun, S. A. (2017). Değişim eğilimleri ölçeğinin öğretmenler için uyarlanması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(3), 1071-1082.
• Ceylan, M. (2009). Okul yöneticilerinin okul geliştirme danışmanlık hizmetine ilişkin görüşleri (Eskişehir ili örneği) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Cinel, M. O. (2008), Karizmatik liderlik özelliklerinin örgütsel bağlılık unsurları üzerindeki etkileri ve bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Conger, J. A., Kanungo, R. N. and Menon, S. T. (2000). Charismatic leadership and follower effects. Journal of Organizational Behavior, 21(7), 747–767.
• Çalmaşur, H. (2019). Eğitimde okul geliştirme aracı olarak hesap verebilirlik (Yüksek Lisans Tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Çelik, V. (2000). Eğitimsel liderlik. Ankara: Pegem.
• Çelik, V.O. (2011). Basketbol oyuncularının görüşlerine göre antrenörlerin karizmatik liderlik özelliklerinin takım bütünlüğüne etkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Çelikten, M. (2004). Bir okul müdürünün günlüğü. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 123-135.
• Davis, K. (1988). İşletmede insan davranışı-örgütsel davranış (K. Tosun, Çev.). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayını.
• Dean, J. (1999). Improving the primary school. London: Routledge.
• Demir, C. (2018). Okul müdürlerinin karizmatik liderlik özelliklerinin okulların kurumsal itibarına etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Dönmez, S.U. (2015). İlkokul öğretmenlerinin görüşlerine göre okul müdürlerinin karizmatik liderlik davranışları ve empati (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Duranay Yıldırım, P. (2005). Ortaögretim kurumlarının etkili okul özelliklerini karşılama düzeyleri (İzmir örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Eryılmaz Ballı, F. (2018). Öğretmen algılarına göre okul müdürlerinin gösterdiği karizmatik liderlik davranışlarının okullarda görülen örgütsel sessizliği yordama düzeyi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Flynn and, F. J. ve Staw, B. M. (2004). Lend me your wallets: The effect of charismatic leadership on external suport for an organization. Strategic Management Journal, 25(4), 309-330.
• Gül, H. (2003). Karizmatik liderlik ve örgütsel bağlılık ilişkisi üzerine bir araştırma (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Gülcan, F. (2009). MEB’e bağlı okullarda yürütülen okul geliştirme çalışmalarının uygulanma düzeyi ve karşılaşılan problemler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Gündüz, S. (2015). Okul paydaşlarının görüşlerine göre etkili okul geliştirme (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Gaziantep.
• Gürsül, E. (2010). İlköğretim okulu yöneticilerinin okul gelişimine etki düzey (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Harris, A. (2000). What works in school improvement? lessons from the field and future directions. Educational Research, 42(1), 1-11.
• Hopkins, D. (1998). Tensions in and prospects for school ımprovement. International Handbook of Educational Change, 1035-1055.
• Hopkins, D. (Ed.). (2005). The practice and theory of school ımprovement. Dordrecht (The Netherlands): Springer.
• Hussey, D. (1997). Stratejik yönetim: geçmiş deneyimler ve gelecekteki yönler. Bölüm 1. Stratejik Değişim, 6(5), 261-271.
• Işık, B. (2016). İlkokul müdürlerinin karizmatik liderlik özellikleriyle okullarındaki öğretmenlerin motivasyonu arasındaki ilişki (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Kadirov, İ. (2003). Karizmatik liderlik ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişki üzerine bir araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gebze İleri Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gebze.
• Kaya, Y. (2015). Okul paydaşlarının görüşlerine göre etkili okul geliştirme (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Keçecioğlu, T. (1998). Liderlik ve liderler. İstanbul: Kal-Der Yayınları.
• Kırca, C. (2015). Karizmatik liderlik ve örgüt kültürü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kocatürk, A. (2007). Meslek lisesi müdürlerinin karizmatik liderlik davranışlarının incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Myrick, R. D. (1987). Developmental guidance and counseling: A practical approach. Minneapolis: Educational Media Corporation.
• Oktay, E. ve Gül, H. (2003). Çalışanların duygusal bağlılıklarının sağlanmasında Conger Ve Kanungo’nun karizmatik lider özelliklerinin etkileri üzerine Karaman ve Aksaray emniyet müdürlüklerinde yapılan bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (10), 403-428.
• Özgenel, M. (2020). The role of charismatic leader in school culture. Eurasian Journal of Educational Research, 20(86), 85-114.
• Parlar, H. (2012). Okul geliştirme literatürünün modeller ve yeni yaklaşımlar açısından incelenmesi: kuramsal analitik bir yaklaşım (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul
• Pawar, B. S. and Kenneth K. E. (1997). The nature and ımplications of contextual ınfluences on transformational leadership: A conceptual examination, Academy of Management Review, 22(l), 80-109.
• Shamir, B., House, R. J., & Arthur, M. B. (1993). The motivational effects of charismatic leadership: A self-concept based theory. Organization Science, 4(4), 577-594.
• Tınkılıç, C. (2006). İlköğretim okullarında yürütülen okul geliştirme çalışmalarının karşılaştırmalı analizi Ankara ve Stuttgart şehirleri örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Topcu, İ. (2013). Okulu geliştirmede velilerin rolü: Sivas il merkezinde bir durum çalışması (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Uğur, S.S. ve Uğur, U. (2014). Yöneticilik ve liderlik ayrımında kişisel farklılıkların rolü. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6(1), 122-136.
• Yalçın, F. (2010). İlköğretim okulu yöneticilerinin yürütmekte oldukları okul geliştirme çalışmalarının incelenmesi (Kastamonu ili örneği) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yaldızbaş, S. (2015). Karizmatik liderlik davranışlarının iş performansına etkisinde iş tatmininin aracılık rolü (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Yılmaz, M. (2018). Karizmatik liderlik, iş tatmini ve örgütsel bağlılık: Osmaniye araştırması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Osmaniye.
• Yüzer, B. (2019). Okul müdürlerinin karizmatik liderlik özellikleri ile okul öncesi öğretmenlerinin okul kültürü algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.