KAPPADOKIA EYALETİ’NİN KURUCU VALİSİ QUINTUS VERANIUS VE FAALİYETLERİ (MS 18-19)

Yıl 2025, Cilt: 19 Sayı: 2, 607 - 637, 17.12.2025

Şenol Yurdakul

https://doi.org/10.46931/aran.1731073

Öz

Kappadokia Krallığı’nın son yöneticisi Arkhelaos’un, 17 yılında İmparator Tiberius tarafından Roma’ya çağrılması, Anadolu tarihi açısından yeni bir gelişmeyi ifade etmektedir. Zira Arkhelaos’un Roma’da sebebi bilinmeyen ölümünün ardından, sahibi olduğu topraklar üzerinde provincia Cappadocia ismiyle yeni bir Roma eyaleti tesis edilmiştir. 18 yılındaki bu gelişmenin, Germanicus’un Doğu seferiyle yakından ilintili olduğu anlaşılmaktadır. Germanicus, Doğu’daki karışıklığı sonlandırmak için üstün yetkilerle donatılarak bölgeye gönderilmiş, görevleri arasında Kappadokia kraliyet mülkünün, Roma eyaleti olarak düzenlenmesi de yer almıştır. O, bu işin sorumluluğunu, maiyetinde bulunan comes’i ve legatus’u Q. Veranius’a bırakmıştır. Bu görevi, başarıyla tamamladığı anlaşılan Veranius, Kappadokia Eyaleti’nin de ilk valisi olmuştur. Eyaletin bu ilk valisinin, idareciliği esnasındaki faaliyetleri detaylı bilinmemektedir. Veranius’un aile üyeleri bağlamında ise bunlardan en iyi tanınanı, kendisiyle aynı isimdeki oğludur. Oğul Veranius, Lykia topraklarını Roma eyaletine dönüştürmüş ve 49 yılında consul ordinarius makamına erişebilme başarısı göstermiştir. Onun bu parlak kariyerinde, kendi yetenekleri ile Kappadokia Eyaleti’nin ilk valisi babasının, imparatorluk ailesine sadakatinin katkısı olduğu söylenebilir. Bu çalışma, eldeki belgelere göre Kappadokia kraliyet topraklarının bir Roma eyaleti olarak düzenlenmesi; Q. Veranius’un eyaletin ilk valisi olarak atanması, eyaletteki faaliyetleri, coğrafi ve ailevi kökeni, soy bağı gibi konulara odaklanmakta Roma devlet yönetimine katkısının ne olduğunu irdelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Veranius , provincia , procurator , Roma valileri , Cappadocia.

Etik Beyan

Çalışmanın tüm süreçlerinin araştırma ve yayın etiğine uygun olduğunu, etik kurallara ve bilimsel atıf gösterme ilkelerine uyduğumu beyan ederim.

Kaynakça

• Abuagla, A. Coşkun. “Roma Dönemi Küçük Asya Procuratorları”. Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, 2012.
• Adak, Mustafa. “Batı Toroslar’da Yerel Ayaklanmalar ve Eşkıyalık”. OLBA XIV (2006): 113-126.
• Akşit, Oktay. Roma İmparatorluk Tarihi (M.Ö. 27-M.S. 192). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1976.
• Alova, Erdal. Latince-Türkçe Sözlük. İstanbul: Sosyal Yayınları, 5. Baskı, 2013.
• Barrett, Anthony A.. Caligula the Corruption of Power. Routledge-New York: Taylor & Francis, 1989.
• Baydur, Nezahat. Kültepe (Kaneš) ve Kayseri Tarihi Üzerine Araştırmalar (En Eski Çağlardan M.S. 395 Yılına Kadar). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1970.
• Bennett, Julian. “The Origins and Early History of the Pontic-Cappadocian Frontier”. Anatolian Studies 56 (2006): 77-93.
• Birley, Anthony R. Fasti of Roman Britain. Oxford: Clarendon Press, 1981.
• Birley, Anthony R. The Government of Britain. Oxford: Oxford University Press, 2005.
• Birley, Eric. “Senators in the Emperor’s Service” ed. M. A. Speidel, Roman Army Papers 1929-1986 (Mavors IV). 75-92. Amsterdam: J. C. Gieben, 1988.
• Brunt, Peter Astbury. “Princeps and Equites”. The Journal of Roman Studies 73 (1983): 42-75.
• Campbell, Brian. “Roma Dünyasında Diplomasi (Yaklaşık M.Ö. 500- M.S. 235)”, çev. Recep Özman. Tarih Okulu XIV (2013): 201-204.
• Catull. Carm. C. Valerius Catullus, Carmina. Kullanılan Çeviri: Catullus, Bütün Şiirleri. çev. Çiğdem Dürüşken-Erdal Alova, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1997.
• Dabrowa, Edward. “Roman Fiscal System in Mesopotamia” ed. M. Girard, Fiscalites antiques. Aux origines de l'administration provinciale romaine. 197-211. Roma-Bristol: L'Erma di Bretschneider, 2023.
• Demir, Muzaffer. “Kappadokia Kralı Arkhelaos” ed. A. Öger, 1. Uluslararası Nevşehir Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri, 16-19 Kasım 2011 Nevşehir, Cilt 5. 331-359. Ankara: Nevşehir Üniversitesi Yayınları, 2012.
• Dio Cass. Dio Cassius, Rhomaika. Dio’s Roman History, Vol. VI, VII, With An English Translation by Earnest Cary, Cambridge: Harvard University Press, 1955.
• Eck, Werner. “Die politisch-administrative Struktur der kleinasiatischen Provinzen während der hohen Kaiserzeit” ed. G. Urso, Tra Oriente e Occidente. Indigeni, Greci e Romani in Asia Minore. Atti del convegno internazionale, Cividale del Friuli, 28–30 settembre 2006. 189-207. Pisa: 2007.
• Eck, Werner. “Veranius” ed. H. Cancik, H. Schneider, Briil’s Encyclopaedia of the Ancient World New Pauly Vol. 15 (TUC-ZYT) Addenda s.v. Veranius. Leiden-Boston: Brill, 2010.
• Ertekin, Efrumiye. “Principatus Devrinde Roma’nın Vergi Politikası (I)”. Arkeoloji ve Sanat Dergisi 115-117 (2003): 19-26.
• Eut. Eutropius, Breviarum Historiae Romanae. Roma Tarihinin Özeti. çev. Ç. Menzilcioğlu, İstanbul: Kabalcı, 2004. Garzetti, Albino. From Tiberius to Antonines A History of the Roman Empire AD 14-192. Translated by J. R. Foster. New York: Routledge Press, 2014. Gordon, Arthur E. Quintus Veranius, Consul A.D. 49. A Study Based upon His Recently Identified Sepulchral Inscription. Berkeley-Los Angeles: University of California Publications in Classical Archaeology 2, Nr. 5, 1952, 231-351. --------- “Veranius” RE, VIII, A1, sütun 938. 1955.
• --------- Illusrated Introduction to Latin Epigraphy. Berkeley: University of California Press, 1983.
• Hillebrand, S. “Der Vigintivirate: prosopographische Untersuchungen für die Zeit von Augustus bis Domitian”. Ph.D. dissertation, University of Heidelberg, 2006.
• Howatson, Margaret C. “Seianus, Lucius Aelius”. Oxford Antikçağ Sözlüğü, (çev. F. Ersöz), s.v. Seianus, Lucius Aelius. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2013.
• Howe, George. “Note on Veranius”. Classical Philology 27/2 (1932): 171-173.
• Ios. Bel. Iud. Flavius Iosephus, Bellum Iudaium. The Jewish War (Vol II), With An English Translation By H. ST. J. Thackeray, Cambridge: Harvard University Press, 1956.
• İplikçioğlu, Bülent. Hellen ve Roma Tarihinin Ana Hatları. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2007.
• Kaya, Mehmet Ali. “Anadolu'da Roma Eyaletleri: Sınırlar ve Roma Yönetimi”, Tarih Araştırmaları Dergisi XXIV/38 (2005): 11-30.
• Lebreton, Stéphane. “Les géomètres de Quintus Veranius. À propos du stadiasmos de Patara”, Dialogues d'histoire ancienne 36/2 (2010): 61-116.
• Magie, David. Roman Rule in Asia Minor to the End of the Third Century After Christ I-II. Princeton: Princeton University Press, 1950.
• Marek, Christian. “Anadolu’daki Roma Eyaletlerine Genel Bakış / An Overview to the Roman Provinces in Anatolia” (çev. İ. Türkoğlu), ed. Oğuz Tekin, Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Anadolu, Krallar, İmparatorlar, Kent Devletleri / Hellenistic and Roman Anatolia Kings, Emperors, City States. 262-273. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1. Baskı, 2019.
• Marsh, Frank Burr. “Roman Parties in the Reign of Tiberius”. The American Historical Review 31/2 (1926): 233-250.
• Mitchell, S. ve David French. The Greek And Latin Inscriptions of Ancyra, I (From Augustus to the End of the Third Century A.D). München: Verlag C. H. Beck, 2012.
• Mitford, Timothy B. “Cappadocia and Armenia Minor: Historical Settings of the Limes” ed. H. Temporini, W. Haase, Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II.7.2. 1169-1228. Berlin-New York: Walter de Gruyter, 1980.
• Plut. Galb. Plutarkhos, Bio Paralleloi. Plutarch’s Lives XI (Aratus, Artaxerxes, Galba, Otho) Translated by B. Perrin, Cambridge: Harvard University Press, 1962.
• Plut. Marc. Ant. Plutarkhos, Bio Paralleloi. Mestrius Plutarkhos Marcus Antonius, çev. Mehmet Özaktürk, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992.
• Pollard, Nigel. “The Roman Army” ed. D. S. Potter, A Companion to the Roman Empire 206-227. Oxford-Malden: Blackwell, 2006.
• Potter, D.S. ve C. Damon. “The Senatus Consultum de C. Pisone Patre”. American Journal of Philology 120/1 (1999): 13-42.
• Potter, David. “Emperors, Their Borders and Their Neighbours: The Scope of Imperial Mandata” ed. D. L. Kennedy, The Roman Army in the East (Supplementary Series 18). 49-66. Ann Arbor: Journal of Roman Archaelogy, 1996. Rémy, Bernard. “Le mariage des sénateurs affectés en Anatolie” Parenté et stratégies familiales dans l’Antiquité romaine: acts de la table ronde des 2-4 octobre 1986. 381-414. Rome: Publications de l'École Française de, 1990.
• ---------Les carrières sénatoriales dans les provinces romaines ďAnatolie au haut-empire (31 av. J. C.-284 ap. J. C.) (Pont-Bithynie, Galatie, Cappadoce, Lycie-Pamphylie et Cilicie). İstanbul-Paris: Institut Français d'Études Anatoliennes-Georges Dumézil, 1989.
• Robert Samuel Rogers, “Quinti Veranii, Pater et Filius”, Classical Philology 26/2, (1931): 172-177. Rogers, Robert Samuel. “The Prefects of Egypt under Tiberius”. Transactions and Proceedings of the American Philological Association 72 (1941): 365-371.
• Rutledge, Steven H. Imperial Inquisitions Prosecutors and Informants From Tiberius to Domitian. London-New York: Routledge, 2001.
• Rüpke, Jörg. Fasti sacerdotum: A Prosopography of Pagan, Jewish, and Christian Religious Officials in the City of Rome, 300 BC to AD 499. Biographies of Christian Officials by Anne Glock. Translated by David Richardson, Oxford: Oxford University Press, 2008.
• Salmeri, Giovanni. “Iulius-Claudius Hanedanı: İmparatorluğun Güçlenmesi ve Hristiyanlığın Doğuşu” ed. Umberto Eco, Antik Roma (çev. L. Tonguç Basmacı). 140-156. İstanbul: Alfa Basım Yayım, 2021.
• Scarre, Chris. Chronicle of the Roman Emperors, The Reign-By-Reign Record of the Rulers of Imperial Rome. London: Thames & Hudson, 1995.
• Smalwood, E. Mary. Documents Illustrating the Principates of Gaius Claudius and Nero. London: Cambridge University Press, 1967.
• Speidel, Michael Alexander. “Cappadocia –vom Königreich zur Provinz. Zum Prozess der strukturellen integration unter Tiberius” ed. M. A. Speidel, Heer und Heerschaft im Römischen Reich der Hohen Kaiserzeit. 581-594. Stuttgart: 2009.
• --------- “Early Roman Rule in Commagene” ed. M. A. Speidel, Heer und Herrschaft im Römischen Reich der Hohen Kaiserzeit. 563-580. Stuttgart: 2009.
• --------- “Hellenistik Kappadokia Krallığı / The Hellenistic Kingdom of Cappadocia” (çev. İ. Türkoğlu), ed. Oğuz Tekin, Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Anadolu, Krallar, İmparatorlar, Kent Devletleri / Hellenistic and Roman Anatolia Kings, Emperors, City States. 118-131. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1. Baskı, 2019.
• --------- “The Development of the Roman Forces in Northeastern Anatolia New Evidence for the History of Exercitus Cappadocicus” ed. M. A. Speidel, Heer und Herrschaft im Römischen Reich der Hohen Kaiserzeit. 595-631. Stuttgart: 2009.
• Strab. Geog. Strabon, Geographika. Antik Anadolu Coğrafyası (Kitap XII-XIII-XIV), çev. A. Pekman, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2000; The Geography of Strabo with an English Translation By Horace Leonard Jones, Vol V, Cambridge: Harvard University Press 1961; aynı eser, Vol VIII, Cambridge: Harvard University Press 1967.
• Strobel, Karl. “Cappadocia” ed. C. F. Salazar, D. E. Orbon, Brill’s Encyclopaedia of the Ancient World New Pauly Vol II. s.v. Cappadocia. Leiden-Boston: Brill, 2003.
• Suet. Suetonius, De Vita Caesarum. Tib. (=Tiberius); Cal. (=Caligula); Vesp. (= Vespasianus). On İki Caesar’ın Yaşamı, çev. F. Telatar, G. Özaktürk, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2008.
• Sullivan, R. D. “Dynasty of Cappadocia” ed. H. Temporini, W. Haase, Aufstieg und Niedergang der römischen Welt II.7.2. 1125-1168. Berlin-New York: Walter de Gruyter, 1980.
• Syme, Ronald. “Some Friends of the Caesars”. The American Journal of Philology, 77 / 3 (1956): 264-273.
• --------- “The Origin of the Veranii”, ed. E. Badian, Roman Papers I. 333-335. Oxford: 1979.
• --------- “Names and Identities in Quintilian”. Acta Classica XXVIII (1985): 39-46.
• Şahin, Sencer. Stadiasmus Patarensis Likya Eyaleti Roma Yolları. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2011. Tac. Agr. 14 (= https://www.thelatinlibrary.com/tacitus/tac.agri.shtml#14)
• Tac. Ann. Tacitus, Annales. The Annals. with an English Translation by John Jackson, Vol. II, Cambridge: Harvard University Press, 1931; The Annals, Translated With Introduction and Notes by A. J. Woodman, Cambridge: Hackett Publishing Company, 2004.
• Tatum, W. Jeffrey. “Social Commentary and Political Invective”, ed. M. B. Skinner, A Companion to Catullus. 333-354. Malden-Oxford: Blackwell, 2007.
• Tekin, Oğuz. “The Kingdom of Cappadocia during the Hellenistic and Roman Times” ed. M. Sözen, Cappadocia. 198-225. İstanbul: Körfez Bank Yayınları, 2. Baskı, 2000.
• Tod, Marcus Niebuhr. “The Progress of Greek Epigraphy, 1931-1932”. The Journal of Hellenic Studies 53/2 (1933): 214-265.
• Vell. Pat. Velleius Paterculus, Historia Romana. Compendium of Roman History Res Gestae Divi Augusti With An English Translation By Frederick W. Shipley of Washington University. Cambridge: Harvard University Press, 1961.
• Venning, Timothy (ed.). A Chronology of the Roman Empire. London-New York: Continuum, 2011. Wiseman, Timothy Peter. “The Valerii Catulli of Verona”. ed. M. B. Skinner, A Companion to Catullus. 57-71. Malden-Oxford: Blackwell Publishing, 2007.
• ---------New Men in the Roman Senate 139 B.C.-A.D. 14. New York: Oxford University Press, 1971.
• Yurdakul, Şenol. “Roma’nın Principatus Devri’nde (MÖ 27-MS 284) Kappadokia Eyalet Valileri”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2020.